Küresel gıda fiyatları yeniden alarm veriyor

Dünya gıda fiyatları, mayıs ayında şeker ve bitkisel yağ fiyatlarındaki düşüşlere rağmen tahıl ve süt ürünleri fiyatlarındaki yükselişin etkisiyle art arda üçüncü ayda arttı.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından derlenen, tahıllar, yağlı tohumlar, süt ürünleri, et ve şeker fiyatlarındaki aylık değişimleri izleyen dünya gıda fiyatları endeksi nisandaki revize edilmiş seviyeden %0.9 yükselerek mayıs ayında 120.4 puana çıktı.

Dünya gıda fiyatları, Rusya'nın Ukrayna'yı işgaliyle Mart 2022'de gördüğü tarihi zirveden düşüşünü sürdürmesiyle bu yıl şubat ayında son üç yılın dip seviyesini görmüştü. Endeksin mayısta üst üste üç ay yükseliş kaydetmesinde tahıl ve süt ürünlerinin fiyatlarındaki yükselişler etkili oldu.

Tahıl Fiyat Endeksi, Kuzey Amerika ve Ukrayna'da hasada yönelik artan endişelerin de etkisiyle mayısta önceki aya göre yüzde 6,3 artarken, yıllık bazda yüzde 8,2 düştü. Tüm başlıca tahılların küresel ihracat fiyatları bir önceki aya göre yükselirken, en fazla artış buğdayda görüldü.

Kuzey Amerika, Avrupa ve Karadeniz bölgesi gibi başlıca üretim bölgelerinde olumsuz mahsul koşullarına yönelik endişelerin artmasıyla tahıl fiyatlarında görülen yüzde 6.3’lük artış, gıda fiyatlarındaki yükselişi desteklemeye devam etti. FAO ayrıca, Batı Avrupa'da süt üretiminin düşebileceği endişeleriyle yaz tatili öncesinde artan ürün talebinin etkisiyle süt ürünleri fiyatlarının mayısta bir önceki aya kıyasla %1.8 arttığını açıkladı.

Tarıma daha fazla yatırım yapılmalı

FAO Süt Ürünleri Fiyat Endeksi, yaz tatili öncesinde perakende ve gıda hizmetleri sektörlerinden gelen talep artışı, Batı Avrupa'da süt üretiminin tarihi seviyelerin altına düşebileceğine dair piyasa beklentileri ve bazı önemli üretim bölgelerinde mevsimsel olarak azalan süt üretiminin etkisiyle aylık bazda yüzde 1,8, geçen yılın aynı dönemine göre ise yüzde 4,3 arttı.

Et Fiyat Endeksi de kümes hayvanları ve büyükbaş hayvan etlerinin uluslararası fiyatlarının düşmesinin etkisiyle bir önceki aya göre yüzde 0,2 geriledi. Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi, palm yağının küresel fiyatlarındaki düşüşün etkisiyle aylık yüzde 2,4 gerilerken, yıllık bazda yüzde 7,7 arttı. Palm yağı fiyatları, Güneydoğu Asya'daki üretimin mevsimsel olarak artması ve uzun süredir devam eden zayıf küresel ithalat talebi nedeniyle mayısta art arda ikinci kez geriledi. Şeker Fiyat Endeksi, Brezilya'da yeni hasat sezonunun iyi başlaması ve küresel arz görünümünün iyileşmesine katkıda bulunan elverişli hava koşullarının etkisiyle yüzde 7,5 düştü.

Ekonomistlere göre kuşkusuz makroekonomik gelişmeler ve döviz kuru da dahil olmak üzere enflasyonu yükselten çok sayıda faktör söz konusu, ancak gıda fiyatları enfl asyonu daha önemli hale gelebilir. Genel olarak küresel iklim değişikliği konusunda olduğu gibi, heatfl asyon’u da ortadan kaldırmanın kolay bir çözümü olmadığı ifade ediliyor. Öncelikle yapılması gerekenin ise, ülkelerin tarım sektöründe uyum ve dayanıklılığa çok daha fazla yatırım, iklim risk analizleri yapması ve uygun uyum stratejileri geliştirilmesi olduğu belirtiliyor.

“Heatflasyon” özellikle Ortadoğu’yu tehdit ediyor

Gıda fiyatlarında aşırı sıcakların neden olduğu artış olgusu şeklinde tanımlanan “heatflasyon”, sıcak hava dalgalarının dünya genelinde mahsullere zarar vermesi ve gıda arzı azaldıkça fiyatların da artması yoluyla etkili oluyor.

Uzmanlara göre bu, özellikle dünyadaki en savunmasız insanlar için gıda güvenliğine yönelik büyük bir tehdit. Londra Üniversitesi Sürdürülebilir Finans Merkezi ekonomi profesörü Ulrich Volz “heatflasyon”un varlığına dair hiçbir şüphe olmadığını belirterek “Ampirik kanıtlar, iklim değişikliğinin dünya çapında tarımsal üretim ve gıda fiyatları üzerinde artan etkilere sahip olduğunu açıkça gösteriyor" değerlendirmesini yapıyor.

Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı Ortadoğu sözcüsü de “heatflasyon”un bölgedeki önemli bir gerçek olduğuna dikkat çekerek iklim değişmeye devam ettikçe, kırılganlıkların muhtemelen yoğunlaşacağını ve en yoksul toplulukların temel gıda ve beslenme ihtiyaçlarını karşılama yeteneklerinin daha da tehlikeye gireceğini belirtiyor.

Yapılan araştırmalara göre, iklim değişikliğinin 2035 yılına kadar gıda fiyatlarını her yıl yaklaşık %1 ile %3 arasında artırması, 2060 yılına gelindiğinde ise bu artışların yıllık %4,3’e ulaşması bekleniyor. Bu artışın çoğunun aşırı yağmur veya selden ziyade sıcaklıkla ilgili sorunlardan kaynaklanacağını belirten araştırmacıların tahminlerine göre, Ortadoğu, Afrika ve Güney Amerika gibi zaten sıcak olan bölgelerde heatflasyon daha da dramatik etkilere sahip olabilir.