Enerji krizini iliklerine kadar hisseden 5 emtia grubu!

Evrim KÜÇÜK

Ukrayna'daki yürekleri sızlatan savaşın tetiklediği ve bu kez 1970’lerdeki petrol krizinden farklı olarak doğalgaz, kömür ve elektrik piyasalarında yaşanan kaos emtia piyasalarını etkilemeye devam ediyor. Dünyada yılbaşından bu yana petrol fiyatları yüzde 19, kömür fiyatları yüzde 200 artış gösterdi. Enerji krizi gün geçtikçe daha kötü bir hal alıyor ve kış ayları yaklaştıkça mevsimsel olarak talebin artmasıyla fiyat artışlarının süreceği tahmin ediliyor. Bu da küresel ekonominin ‘hammaddesi’ni üreten emtia endüstrileri üzerinde baskı yaratıyor. Alüminyum ve çinko gibi enerji yoğun temel metallerin üretiminde krizi giderek daha fazla hissediyor. Çelik üretimi hız kesiyor. Lityum gibi yeşil ekonominin parlayan yıldızlarının enerji sorunları nedeniyle daha büyük fiyat artışları yaşayabileceği uyarısı yapılıyor. Elektrikli otomobil aküleri ve güneş enerjisi üretimi için çok önemli olan malzemeler de sıkıntıyı hissediyor. Tarım tarafına bakıldığında gübre üretimindeki olumsuzlukların sürmesi beklenirken, enerji krizinde önemli bir alternatif olarak ortaya çıkan etanolün hammaddesi şeker de enerji krizinden en çok etkilenen ürünler arasında bulunuyor. Gaz kaynaklarını tehdit eden kış ayları yaklaştıkça bazı emtia gruplarında tablo sıkıntılı görünüyor:

Çelikte Çin’in aylık kaybı yüzde 6.4

Çin'in Sichuan bölgesindeki elektrik kesintileri, yerel çelik üreticilerinin yüzde 70'inden fazlasını, üretimi durdurmaya veya satışlarını taksitlendirmeye zorladı. Bu durum, çelik yapımında kullanılan demir cevheri fiyatları üzerinde baskı oluşturuyor. Temmuzda Çin'in çelik üretimi yıllık bazda yüzde 6,4 düştü. Ulusal İstatistik Bürosu verilerine göre Çin, Haziran ayındaki 90,7 milyon tona kıyasla Temmuz ayında 81,4 milyon ton çelik üretti. Avrupa’da British Steel, artan enerji maliyetleri nedeniyle fiyatları nı artırmak zorunda kaldı. Alman çelik ve metal işleme sektörü federasyonu Wirtschaftsverband Stahlund Metallverarbeitung (WSM), hükümetin ek doğalgaz vergisi kararının bazı çelik şirketleri için çalışan başına 17 bin Euro ek maliyet yaratacağı uyarısında bulundu. Arcelor mittal’in bağlı kuruluşu Alman merkezli Eizenhüttenstadt, ağustos ve eylül aylarında gaz fiyatlarının yarattığı baskı nedeniyle çalışma saatlerini azalttı. ABD'de en az iki çelik üreticisi, enerji maliyetlerini azaltmak için bazı faaliyetlerini askıya almaya başladı. ABD arzının yüzde 20'sini oluşturan Amerika'nın en büyük ikinci alüminyum fabrikasında çalışan 600 işçi, fabrikanın birkaç ay içinde üç katına çıkan bir elektrik faturasını karşılayamaması nedeniyle işlerini kaybetti. Zira Century Aluminium, ABD'deki üç tesisinden en büyüğü Hawesville, Kentucky'deki tesisinin bir yıl boyunca kapadı. Ülkenin en büyük alüminyum üreticisi Alcoa Corp. , "operasyonel zorluklar" nedeniyle Indiana'daki fabrikada üretiminin üçte birini kapattığını açıkladı.

Endüstriyel metallerde üretim sıkıntısı sürüyor

Avrupa'daki elektrik krizi, bölgenin endüstriyel metaller sektörüne artan bir zarar veriyor. Geçtiğimiz hafta iki izabe tesisi daha faaliyetlerini durdurma planlarını açıkladı. Norsk Hydro ASA, yükselen enerji fiyatları nedeniyle Slovakya'daki bir alüminyum izabe tesisini Eylül ayı sonunda kapatmayı planladığını ve Nyrstar, Hollanda'daki dev Budel çinko tesisini durduracağını duyurdu. Avrupa, geçtiğimiz yıl içinde çinko ve alüminyum eritme kapasitesinin yaklaşık yarısını kaybetti ve daha fazla üretim kaybı kapıda. Bölge, stoklarının düşük olması sebebiyle ithalata daha fazla bağımlı hale gelebilir. Alüminyum sektörü, Çin'in en kalabalık eyaletlerinden biri olan ve kuraklığın önemli hidroelektrik üretimini engellediği Sichuan'da da etkileniyor. Bu durum, izabe tesisi Henan Zhongfu Industry Co.'yu oradaki bazı birimler için bir hafta boyunca üretimi durdurmaya zorladı. ABD tedarikçileri de acı çekiyor ve bazı üretim tesisleri rölantiye alınıyor.

Gübre de gaza bağımlı, kullanım yüzde 7 düşecek

Avrupalı gübre şirketleri, üretimleri için doğalgaza bağımlı. Avrupa'nın azotlu gübre kapasitesinin en az dörtte birinin zaten kaybolduğu düşünülüyor. Sadece temmuz ayında Avrupa'nın 10 gübre fabrikası üretimi düşürdü ya da kapandı. Gübre üreticileri Yara International, K+S, Borealis ve Fertiglobe de yakın zamanda Avrupa genelinde daha fazla üretim kesintisi konusunda uyardılar. Uluslararası Gübre Birliği (IFA), küresel kullanımın gelecek sezon 2008'den bu yana en düşük seviyeye düşeceğini tahmin ediyor. IFA’ya göre gelecek sezon küresel gübre kullanımı yüzde 7'ye azalacak. IFA, gübre kullanımında en büyük düşüşün yüzde 23 ile Sahra altı Afrika'da olacağını söylüyor.

Yeşil metaller, son çeyrekte de prim yapacak

Çin'in enerji krizi, pil sektörünün lityumun daha yüksek maliyetlerine hazırlıklı olması gerektiği anlamına geliyor. Sichuan, geçen yıl Çin'in lityum kimyasal üretiminin beşte birinden fazlasını oluşturdu ve analistler fiyatların kısa vadede artmasını bekliyor. Son 1 yılda yüzde 357 artarak 480 bin yuan/ ton seviyesine gelen fiyatların yılın son çeyreğinde artışını sürdüreceği tahmin ediliyor. Ayrıca güneş panellerinde kullanılan polisilikon üretimi de sıkıntıda. Bilgisayar çiplerinden arabalara kadar her şeye giren silikon metalin fiyatı sadece bir haftada yüzde 12 arttı.

Şeker, etanol üretimindeki artışın baskısını hissedebilir

Enerji krizinin derinleşmesine tepki verebilecek bir diğer önemli hammadde ise şeker. Üretim maliyetlerini artması nedeniyle daha yüksek fiyatlar konusunda uyarıda bulunan Avrupalı şeker devi Suedzucker AG, Rusya'nın akışını durdurması halinde gazdan diğer enerji kaynaklarına geçmek için acil durum planları olduğunu söyledi. Ancak analistler, bunun pahalı bir süreç olabileceğini ve tüketiciler için daha pahalı şeker anlamına gelebileceğini söylüyor. Şeker sadece üretim maliyetindeki artışın değil, enerji fiyatlarındaki artış döneminde artan etanol talebinden de etkileniyor. Örneğin Hindistan’da şeker üretiminin 2022- 23'te, daha fazla şeker kamışının etanole yönlendirilmesi nedeniyle yüzde 1,4 düşmesi bekleniyor. Avrupa Birliği'ndeki etanol tüketimi, geçen yıl COVID öncesi seviyesini aşarak yeni bir rekor kırdı. USDA Dış Tarım Servisi'nin Küresel Tarım Bilgi Ağı'na sunulan yıllık biyoyakıt raporuna göre, AB etanol tüketiminin bu yıl yüzde 2,3 daha artması bekleniyor.