Dünyada maaş artışlarında Türkiye’ye özel not düşüldü

Birleşmiş Milletler’e (BM) bağlı Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), ücretlerdeki gelişmelere ilişkin yıllık araştırmasında, ülkeler arasındaki ücret eşitsizliğinin bu yüzyılın başından beri düştüğünü ve bu düşüşün en çok yoksul ülkelerde belirgin olduğunu belirtti.

Dünyanın pek çok ülkesinde ücretler 2022 yılında enerji, gıda ve diğer mal ve hizmet fiyatlarındaki artışa ayak uyduramadı ve bu da reel ücretlerde keskin bir düşüşe neden oldu. Bazı ülkelerde bu düşüş 2023'e kadar devam etti, ancak 2024'te geniş çaplı bir toparlanmanın işaretleri görüldü.

ILO, 2024'ün ilk yarısında küresel ücretlerin bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 2,7 daha yüksek olduğunu, bir önceki yıl yüzde 1,5'lik düşüşün ardından 2023'te yüzde 1,3 arttığını belirtti. Bu, son 15 yılın en hızlı büyümesiydi.

2010’dan bu yana en yüksek artış

Çin hariç tutulduğunda, 2024 yılında küresel reel ücret artışının yüzde 2,3 olacağı tahmin ediliyor.

Serideki en son iki yılın, hiperenflasyon dönemi yaşayan ve çok hızlı reel ücret artışı bildiren Türkiye'den önemli ölçüde etkilendiğini de belirten ILO, Çin ve Türkiye hariç tutulduğunda, küresel reel ücret artışının 2024 yılında yüzde 1,7 olarak ölçüldüğünü belirtti ve bunun da 2010 yılından bu yana kaydedilen en büyük artış olmaya devam ettiğini vurguladı.

Ücretlerdeki toparlanmaya Asya öncülük ederken, Avrupa ve Kuzey Amerika geride kaldı. En büyük 20 ekonomiden oluşan G20 üyelerinin çoğunda ve birçok yoksul ülkede reel ücretler ise pandemi öncesinde görülen seviyelerin altında kalmaya devam etti.

“Milyonlarca işçi hayat pahalılığı krizinden muzdarip”

ILO Genel Direktörü Gilbert F. Houngbo, “Reel ücretlerde pozitif büyümeye geri dönülmesi memnuniyet verici bir gelişme. Ancak milyonlarca işçinin ve ailelerinin yaşam standartlarını aşındıran hayat pahalılığı krizinden muzdarip olmaya devam ettiklerini unutmamalıyız” dedi.

Bu yılın ilk yarısında reel ücretler Almanya, Fransa, İtalya ve Birleşik Krallık'ın yanı sıra Japonya ve Güney Kore'de 2019 yılına kıyasla daha düşük kaldı. Kazançlardaki düşüş, son seçimlerde iktidar partilerinin yenilgi dalgasını beslemeye yardımcı oldu.

ABD'de reel ücretler sadece yüzde 1,4 oranında artarken, Kanada'da daha büyük bir artış kaydedildi.

Buna karşılık Çin'de reel ücretler 2019'a göre yüzde 27 artarken, Brezilya'da da büyük bir artış kaydedildi.

Rusya'da reel ücretler, potansiyel işçilerin Ukrayna'daki savaşla mücadele etmesi ve silah üreticilerinin üretimlerini artırmak için zorlanması nedeniyle 2023'ün başından bu yana keskin bir artış gösterdi.

Küresel ekonomide büyümeyi desteklemesi bekleniyor

ILO, İngiltere, Japonya ve İtalya gibi bazı ülkelerde reel ücretlerin, mali krizin birçok zengin ekonomiyi derin bir durgunluğa sürüklediği 2008 yılında kaydedilen seviyelerin altında kaldığını belirtti.

Reel ücretlerdeki toparlanmanın, hane halkının daha özgürce harcama yapmasıyla küresel ekonomik büyümeyi desteklemesi bekleniyor. Ancak dünyanın bazı bölgelerinde bu henüz gerçekleşmedi.

Donald Trump'ın ABD başkanı seçilmesinin ardından transatlantik ticaret çatışması olasılığı da dahil olmak üzere yeni ekonomik şoklar beklentisiyle birçok hanehalkının tasarruflarını artırmayı tercih etmesi nedeniyle Avrupa'da tüketici harcamaları zayıf kaldı.

Emlak piyasasındaki çöküşün hane halklarının kayıplarını telafi etmek için tasarruflarını arttırmasına yol açtığı Çin'de de tüketici harcamaları da durgun seyrediyor.

Türkiye’de reel ücret artışları

Orta ve Batı Asya'da reel ücret artışının 2011'deki yüzde 11,8'lik zirvesinden 2018'de yüzde 1,1'e ve 2019'da yüzde 3,3'e kademeli olarak düştüğü belirtilirken, pandeminin ilk yılında reel ücretler yüzde 1,4 düştü. Ancak daha sonra toparlanarak 2021'de yüzde 12,6 ve 2022'de de yüzde 7,5 artış gösterdi. Serinin son iki yılında, reel ücretler 2023'te yüzde 25,1 ve 2024'te yüzde 17,9 artış gösterirken, bu rakamların bölgeyi temsil etmeyebileceği çünkü bunların Türkiye'de bildirilen yüzde 38,8 (2023) ve yüzde 27,2 (2024) gerçek ücret artışlarından kaynaklandığı vurgulandı.

Gelişmekte olan G20 ekonomileri içinde de Çin'deki ücretlerin etkileyici performansı öne çıkarken, ülkedeki reel ücret artışının diğer gelişmekte olan G20 ekonomilerinden çok daha hızlı olduğu ve 2024 verilerinin ücretlerin yavaşlama belirtisi göstermediğini gösterdiğine dikkat çekildi.

Türkiye için de ele alınan dönemde güçlü bir reel ücret artışı olduğu belirtilirken, “ancak bazı belirgin heterojenliklerle” notu düşüldü ve şu ifadeler kullanıldı:

“Türkiye'de ücretler 2009 ile 2016 arasında istikrarlı bir şekilde artarken, büyüme tekrar hızlanmadan önce 2016 ile 2020 arasında durmuştur. Daha önce de belirtildiği gibi, Türkiye'de reel ücretlerde çok hızlı bir artış olduğunu gösteren en son veriler, hiperenflasyon döneminde gerçekleştiği için ihtiyatla yorumlanmalıdır. Buna karşılık, Meksika, reel ücretlerin 2008'den beri artmadığı tek gelişmekte olan G20 ekonomisidir.”

Küresel ekonomide yavaşlama

ILO, küresel ekonominin bu yıl yavaşlamasını ve 2023'te yüzde 3,3 olan üretim artışının yüzde 3,2'ye düşmesini bekliyor.

ILO'nun bu yüzyıldaki eşitsizlik eğilimlerine ilişkin analizi, karşılaştırılabilir veriler yalnızca 2021 yılına kadar mevcut olduğundan, enflasyon artışının gerisinde kalmaktadır. O zamana kadar, örnekleme alınan ülkelerin üçte ikisi -ki bunlar tüm ücretlilerin yüzde 73'ünü oluşturmaktadır- 2000 yılından bu yana ücret eşitsizliğinde bir düşüş görmüştür.

“Tüm ülke gelir gruplarında baskın olmakla birlikte, ücret eşitsizliğindeki düşüşler düşük gelirli ve alt-orta gelirli ülkeler arasında daha belirgin olmuştur” denildi.

Kazanç uçurumları sürüyor

Bununla birlikte, dünyanın en iyi ve en kötü ücret alan çalışanları arasındaki kazanç uçurumları geniş kalmaya devam ediyor. ILO, 2021 yılında satın alma gücüne göre ayarlandığında, çalışanların en alttaki yüzde 10'unun ayda 250 dolar, en üstteki yüzde 10'unun ise tam zamanlı çalışma karşılığında ayda 4.199 dolar kazandığını hesaplamıştır.

ILO, “Bu, düşük gelirli ülkelerdeki medyan ücretlinin satın alma gücünün, yüksek gelirli ülkelerdeki medyan ücretlinin satın alma gücünün yaklaşık yüzde 6'sı olduğu anlamına geliyor” dedi.

Küresel olarak, çalışanların en düşük ücret alan yüzde 10'luk kesimi toplam ücretlerin sadece yüzde 0,5'ini kazanırken, en yüksek ücret alan yüzde 10'luk kesim küresel ücret faturasının yüzde 38'ini almaktadır.