DTÖ: Aşıda fikri mülkiyetin kaldırılması yeterli değil

Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) Genel Direktörü Ngozi Okonjo-Iweala, Brüksel'de gerçekleştirilen Avrupa Parlamentosu (AP) Uluslararası Ticaret Komitesi'nde, COVID-19 aşıları konusunda değerlendirmelerde bulundu.

Aşı üretim kapasitesinin artırılması gerektiğini belirten Okonjo-Iweala, "Dünyada normalde 5 milyar dozluk aşı üretim kapasitesi bulunuyor. Bunun 3,5 milyarı çocuk aşıları, 1,5 milyarı ise grip ve diğer aşıların üretimine yönelik durumda. Şimdi ise bunun 2 veya 3 katı kapasiteye ihtiyaç var." diye konuştu.

Okonjo-Iweala, aşı üretim ve ihracat kapasitesinin yüzde 80'inin 10 ülkede bulunduğunu anımsatarak, normal şartlarda bu kapasitenin yeterli olduğunu ancak salgında yetersiz kaldığını söyledi.

Dünyanın üretim, dağıtım, arz zinciri yönetimi gibi konuları yeniden düşünmesi gerektiğini ifade eden Okonjo-Iweala, üretimin dağıtılması, arz zincirinin ve ham madde tedarikinin açık tutulması gerektiğini vurguladı.

"Fikri mülkiyet haklarından feragat yeterli olmaz"

Okonjo-Iweala, COVID-19 aşılarındaki fikri mülkiyet haklarının kaldırılması konusunda, "Ben taraf tutamam. Görevim, anlaşma için üyeleri bir araya getirmek ve masada müzakere etmelerini sağlamak." dedi.

Fikri mülkiyet hakları konusunda yapılacak bir anlaşmasının özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin durumunu kolaylaştırması gerektiğini ifade eden Okonjo-Iweala, "Bu konuda çok açık olmak istiyorum. Fikri mülkiyet haklarından feragat yeterli olmaz." ifadelerini kullandı.

Okonjo-Iweala, arz zincirinin yakın takibi, ihracat sınırlamalarının azaltılması ve üretimde kapasite artışının önemine işaret etti.

Bazı gelişmekte olan ülkelerde COVID-19 aşı üretimine uygun tesisler bulunduğunu aktaran Okonjo-Iweala, bu kapasitenin hızla harekete geçirilmesinin önemini vurguladı.

Okonjo-Iweala, gelişmekte olan ülkelerin aşı üretimini sağlayan, aynı zamanda araştırma ve yeniliği koruyan bir metin üzerinde anlaşma sağlanabileceğini kaydetti.

Süreç hakkında

Hindistan ve Güney Afrika Cumhuriyeti'nin başını çektiği bazı ülkelerin COVID-19 salgınının tedavisi, teşhisi ve yayılmasının önlenmesi için fikri mülkiyet haklarını düzenleyen Fikri Mülkiyet Haklarının Ticari Niteliklerine İlişkin Anlaşma'nın (TRIPS) belli hükümlerinin rafa kaldırılmasını talep eden önerisi DTÖ'de gündeme gelmiş ve bu konuda müzakerelere başlanmıştı.

Kararların uzlaşı ile alındığı DTÖ'de bir ülkenin dahi itirazı halinde öneri kabul edilemiyor.

ABD yönetimi, geçen günlerde aşılarla ilgili fikri mülkiyet hakları konusunda tutumunda değişikliğe giderek bu hakların kaldırılması fikrine destek vermişti.

AB ise bunun tartışılabileceğini ancak kısa vadede çözüm sağlamayacağını, öncelikle aşıların paylaşılması, üretilen aşıların ihraç edilmesi ve aşı üretim kapasitesinin artırılmasına yönelik yatırım yapılması gerektiğini açıklamıştı.

Fikri mülkiyet hakkının kaldırılması fikri yoksul ve bazı gelişmekte olan ülkeler tarafından desteklenirken, bazı Batılı ülkeler ve ilaç şirketleri plana karşı çıkıyor.