Mehmet Altay Yegin
Yetkilendirilmiş Yükümlü (AEO) Derneği
Yönetim Kurulu Başkanı
Gümrüklerdeki basitleştirme uygulamaları arasında en prestijli olanı “Yetkilendirilmiş Yükümlü sertifikası”dır. Sertifikanın kazanımı zor, askıya alınması veya iptal anlamındaki geri alınması kolaydır. Belgeye sahip olduktan sonra hangi hallerde sertifikanın askıya alınacağı Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği’nin 154 üncü maddesinde düzenlenmiştir.
İşin özünde, hangi gerekçelerle YYS Sertifikalarının askıya alındığının bilinmesi halinde YYS sahibi firmaların kendi belgelerinin askıya alınmaması için dikkat etmeleri gereken hususlar da ortaya çıkmaktadır. Bu gerekçeleri şöyleye sıralayabiliriz:
- Sertifika için aranan başvuru koşullardan herhangi birinin artık karşılanmadığının sertifika sahibi tarafından herhangi bir bildirimde bulunulmadan gümrük idaresince tespit edilmesi halinde derhal askıya alma işlemi uygulanır.
- Kamunun emniyet ve güvenliğine, kamu sağlığına veya çevreye karşı tehdidin niteliği veya seviyesi itibarıyla gerek görüldüğünde, derhal askıya alma işlemi uygulanır.
- YYS sahibi firmalara eksikliklerin tamamlanması için verilen otuz günlük süre içinde bu eksiklikleri tamamlamaz veya düzeltmezse, ilgili bölge müdürlüğü yükümlünün durumu düzeltmek üzere gerekli önlemleri almasına imkân vermek amacıyla, yetkilendirilmiş yükümlü statüsünü otuz gün için askıya alır.
- Gümrük işlemlerinden veya gümrük cezalarından doğan kesinleşmiş herhangi bir kamu alacağının, süresi içinde ödenmediğinin tespit edilmesi durumunda YYS kesinleşmiş gümrük vergisi ve/veya ceza borcu ödeninceye kadar askıya alınır.
- Sertifika sahibince kendisine bildirilen hususlara ilişkin gerekli önlemlerin 6 ay içerisinde alınamaması halinde, sertifika, gerekli önlemler alınana kadar askıya alınır.
- Sertifikanın düzenlendiği tarihten itibaren beş yılda bir kez tekrar güncellenen Ek-2 soru formunun süresi içerisinde gönderilmemesi halinde, YYS söz konusu belgeler ibraz edilinceye kadar askıya alınır.
- Ticaret unvanı, adres, ticaret siciline kayıtlı olunan yer ve/veya ticaret sicil numarasından birinde değişiklik olması ve sertifikayı düzenlemiş olan bölge müdürlüğüne beş iş günü içerisinde başvurulmaması halinde, sertifika, başvuru yapılıncaya kadar askıya alınır.
- Sertifika sahibi şirkete, devir suretiyle sertifika sahibi olmayan bir başka şirketin katılması durumunda bölge müdürlüğüne beş iş günü içinde bildirilmemesi ve yeniden sertifika başvurusunda bulunulmaması halinde, sertifika yeniden başvuru yapılması gereken altmış iş günü bitimini müteakip yeniden YYS almaya hak kazanılıncaya kadar askıya alınır.
- Yetkili kişiler hakkında başlatılan inceleme ve soruşturma sonucunda cumhuriyet savcılığı tarafından dava açıldığının davalıya tebliği tarihinden itibaren otuz gün içinde durumun sertifika sahibi tarafından sertifikayı düzenlemiş olan bölge müdürlüğüne bildirilmesi durumunda, bu bildirilim tarihten itibaren sertifika otuz gün askıya alınır. Aynı şekilde, ortaklık ve yetki devri ile ilgili çıkarma, görevden alma veya ortalık payını %10’un altına düşürülmemesi halinde, dava süreci beraat kararı ile kesin olarak lehlerine sonuçlanıncaya kadar sertifika derhal askıya alınır.
- Sertifikanın kısmen askıya alınması durumunda, eksik beyan usulü, kısmi teminat uygulaması, götürü teminat uygulaması, basitleştirilmiş işlem kapsamında A.TR Dolaşım Belgesi düzenleme ve vize etme izni ile eşyanın kıymetine bakılmaksızın fatura beyanı veya EUR.MED fatura beyanı düzenleme izni dışındaki tüm hak ve yetkiler, diğer durumlarda ise “Yeşil Hattan Yararlanma” dahil tüm hak ve yetkiler de askıya alınır.
- Başvuru sırasında geçerli olan ISO 9001 ve ISO 27001 sertifikalarının sertifika sahibinden kaynaklanan nedenler dışında herhangi bir nedenle geçerliliğini kaybettiğinin bölge müdürlüğünce öğrenildiği tarihten itibaren beş iş günü içerisinde, sertifika sahibine bu belgelerin altı ay içerisinde tamamlanması için bildirimde bulunulur. Verilen süreler içinde eksik belgelerin ibraz edilmemesi halinde sertifika otuz gün süreyle askıya alınır.
Sıralanan bu hallerde, askıya alma işleminden önce başlamış ve henüz tamamlanmamış gümrük işlemleri etkilenmez. Ancak askıya alma işlemi sonrasında firmanın tüm dış ticaret işlemlerinin ağırlaşacağı; uzun dönemli planlama yapmanın güçleşeceği ve dış ticaret işlemlerine ilişkin maliyetlerin artacağı da bir gerçektir. 2024 yılı Ocak ayı verilerine göre 709 firmada YYS sertifikası bulunmakta olup, bunlardan 10 firmanın sertifikası “askıya alınmış” statüdedir.
YYS sahibi firmalar sürdürülebilirliği sağlamanın yanı sıra, yürürlükte bulunan yaklaşık 11 bin adet dış ticaret mevzuatında yer alan hükümlere uymakla yükümlüdür. Bu kadar geniş kapsamlı bir mevzuatı güncel olarak izlemek ve firmanın sorumluluklarını sıkı takip edebilmek için YYS sahibi firmaların organizasyon şemaları içinde uzman çalışanlardan oluşan bir “YYS Departmanı”na yer vermesi kaçınılmaz görülmektedir.