4 Temmuz’da İngiltere’de yapılan seçimlerde İşçi Partisi 14 yıl sonra yeniden iktidara geldi. Böylece İşçi Partisi’nin 1979 yılından sonraki ikinci iktidar dönemi başladı. 1979 yılında Demir Leydi Margaret Thatcher Muhafazakâr Parti’yi sadece iktidara taşımadı, İngiltere’nin kurumsal yapısını da değiştirdi. İngiltere neoliberal politikalar teslim oldu. Thatcher işe özelleştirmelerle başladı. İşçi sendikalarının üzerinden silindir gibi geçti. Sağlık ve eğitim sistemini olabildiğince özelleştirdi. Bütçe açığını kapatmak için sermaye sınıfını değil, geniş halk kitlelerini vergilendirdi. Ülkede yaşayan herkesten kelle (poll tax) vergisi bile aldı. Halka bu kadar yüklenmesine rağmen enflasyon oranının düşmesi, Soğuk Savaş döneminin koşulları ve daha sonra Doğu Bloku’nun çökmesi Muhafazakar Parti’yi 18 yıl iktidarda tuttu. İşçi partisi 1997 yılı Haziran ayında Tony Blair başkanlığında Üçüncü Yol teziyle iktidara geldi. İşçi Partisi, 12 yıl iktidarda kaldı. Ancak Muhafazakâr Parti’nin neoliberal politikalarından vazgeçmedi. Nitekim Thatcher bu dönemde partimiz iktidar değil, ancak politikalarımız iktidarda dedi. İşçi Partisi bu dönemde ciddi hatalar yaptı. Blair, ABD güdümünde bir dış politika izledi. Küresel ekonominin 2008’de krize girmesiyle ekonomi de ciddi ivme kaybedince 2010 yılı Mayıs ayında yerini tekrar Muhafazakar Parti’ye bıraktı.
İşçi Partisi şimdi yine iktidarda. Üstelik Avam Kamarası’nda ezici bir çoğunluğa sahip. Seçim sonucunda İşçi Partisi 412, Muhafazakâr Parti 121, Liberal Demokrat Parti 71 milletvekili çıkarırken geriye kalan 56 milletvekili de küçük partilerden oldu. İşçi Partisi’ne seçimi kazandıran Keir Starmer, kuralcı hatta bazılarına göre sıkıcı bir kişi. Starmer bir sosyalist olmasına rağmen seçim bildirgesinde daha ılımlı politikalarla halkın karşına çıktı. Yani biraz daha sosyal demokrasiye kaydı diyebiliriz.
İşçi Partisi hangi koşullarda iktidara geldi?
İngiltere seçime giderken AB ortalamaları düzeyinde ekonomik göstergelere sahipti. Enflasyon oranı Haziran ayı itibarıyla yüzde 2, işsizlik oranı yüzde 4,4, büyüme oranı yüzde 0,4 düzeyindeydi. Kişi başına GSYH ise 45.485 dolardı. İngiltere 3 trilyon dolarlık bir ekonomi ve dünyanın altıncı büyük ekonomisi. Bu verilere bakarsanız aslında her şey yolunda gözüküyor. Peki sorun neredeydi ki Muhafazakar Parti seçimleri kaybetti? Sıralayalım;
-Göç dalgası İngilizleri korkutuyor ancak göçmenlerin Ruanda’ya sürülmesine de kayıtsız değiller.
-Her altı genç İngiliz’den biri işsiz.
-Eğitim düzeyi düşük ve okul ücretleri çok yüksek.
-İngiltere teknoloji üretmede dünyada geri düşmüş durumda.
-Ulusal sağlık sistemi (NHS) adeta çökmüş durumda. Parası olan sağlık hizmeti alabiliyor, üstelik bunun maliyeti de yüksek.
-Gelir ve servet eşitsizliği çok yüksek. İngiliz orta sınıfı yok olma noktasında.
-Nüfus yaşlı ve yaşlı bakımı yeteri kadar yok.
-Konut sahipliği oranı düşük ve gençlerin konut sahibi olmaları imkânsız gibi.
Tüm bu sorunlar bir araya gelince İşçi Partisi’nin yolu da açılmış oldu. Üstelik Muhafazakâr Parti uzun süre iktidarda kalmanın yorgunluğunu artık taşımakta zorlanmaya başlamıştı. Nitekim 2016’dan 2024’e kadar 5 defa başbakan değiştirdiler.
İşçi Partisi seçim bildirgesi
Seçimlere girilirken İşçi Partisi sağlam bir bildirge hazırladı. Parti özünde İngilizlere yeniden refah ekonomisine geçileceğini vadetti. Bunu yaparken de öncelikle siyasete bakış açılarının farklı olduğuna sık sık vurgu yaptılar. Bildirgede bunu “siyasetin parti veya kişisel çıkar kaygısıyla değil, ülkeye hizmet duygusuyla yürütülmesi gerektiği” olarak açıkladılar.
Bildirgenin en önemli noktalarından birisi de Muhafazakâr Parti’nin uyguladığı politikaların yarattığı yıkıma karşı ülkenin yeniden inşa edileceği sözünü vermeleri. Bunun için “Britanya'yı değiştirme zamanı geldi” sloganını kullandılar.
İşçi Partisi'nin ilk adımları şöyle olacak:
-Kamuda sıkı harcama kurallarıyla ekonomik istikrar sağlanacak.
-Yeni bir Sınır Güvenlik Komutanlığı kurulacak.
- Enerjide halkın faturasını düşürmek için yeşil enerjiye dönüşüm hızlandırılacak ve Great British Energy kurulacak.
-Özel okullardaki vergi indirimlerinin sona erdirilmesiyle, çocukların hayata, işe ve geleceğe hazırlanması için temel derslerde 6.500 yeni öğretmen işe alınacak.
-Muhafazakârların aksine İşçi Partisi, siyasi çıkar için Bütçe Sorumluluğu Ofisi'ni (OBR) asla kenara itmeyecek. Bunun yerine, OBR'nin rolünü güçlendirecek.
-Muhafazakârlar aileleri geçim zorluğuna soktular. İşçi Partisi, krizin altında yatan sebepleri ele alarak aileleri desteklemek için harekete geçecek.
-İşletmelerin ticaret yapmasının önündeki engelleri kaldırarak gıda fiyatlarını düşürülecek.
-Konutları daha uygun fiyatlı hale getirilecek. Sosyal konutlar inşa edilecek. Bunlar düşük fiyatlardan satılacak ya da kiraya verilecek.
-Çocuk bakımına erişim genişletilecek.
-Çalışan insanlar üzerindeki vergilerin mümkün olduğunca düşük tutulması sağlanacak.
-Güvene dayalı bir ekonomi yönetimi kurulacak ve büyüme planlarına işverenler, işçi sendikaları ve sivil toplumun katılımı sağlanacak. Böylece daha güçlü bir ekonomi inşa edilmesine katkıda bulunabilecekler.
-İngiltere genelinde bir sonraki parlamento dönemine kadar 1,5 milyon yeni konut inşa edilecek.
- Sokaklar geri alınacak. Suçlulara yönelik yeni ve sert cezalar getirilirken sokaklardan bıçaklar kaldırılacak. Her polis gücünde tecavüz konusunda uzmanlaşmış bir birim olacak.
-İngiliz halkı artık "Isınmak için hiç bu kadar uğraşmamıştım" demeyecek. Enerji sisteminde reforma gidilecek.
Liste uzuyor. Ancak belirgin olan, İngiltere’nin yeniden sosyal devlet olma yoluna girmesi. Bu uzun dönemde uygulanan politikalar sosyal demokrasi için kılavuz olur diye umuyorum.
Bu yazının ikinci bölümünü İşçi Partisi’nin iktidara yürüyüşü çerçevesinde son yerel seçimlerde yeniden iktidar olan CHP’nin başarısını genel seçimlere taşımak için nasıl bir politika izleyebilir tartışmasına ayıracağım.
Siz de düşünceleriniz bana yazabilirsiniz.
Okuma Önerisi: İktisat ve Toplum Dergisi, Sıkılaştırmadan Normalleşmeye, Temmuz 2024 sayısı.