Evet, yanlış duymadınız, yeni bir varlık barışı düzenlemesi daha geliyor. Yeni düzenleme, TBMM Genel Kurulu’nda görüşülmekte olan Torba Kanun Teklifine dün gece verilen bir önerge ile eklenerek, kabul edildi ve yasalaştı. Aslında eski varlık barışı düzenlemesi daha yeni, 30 Haziran gecesi sona ermişti.
Böyle bir düzenlemeye ihtiyaç var mıydı? Yapıldığına göre ihtiyaç var, bize göre de, yeni bir varlık barışı düzenlemesine ihtiyaç vardı!
Yeni Varlık Barışı düzenlemesi hazırlandığı halde TBMM Genel Kurulu’nda görüşülmekte olan “Devlet Memurları Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” adını taşıyan Torba Yasa Teklifine konulmadı! Çünkü, Torba Yasa teklifi 28 Haziran akşamı TBMM’ye verildi ve o tarihte eski Varlık Barışı düzenlemesi hala yürürlükteydi ve 30 Haziran gecesi uygulama süresi doluyordu. Eğer, bu yeni düzenlemeye Torba Yasa’da yer verilmiş olsaydı, çeşitli istismarlara neden olabilirdi. Bu nedenle, sonradan önergeyle eklendi.
Yeni Varlık Barışı düzenlemesi, Kurumlar Vergisi Kanununa eklenen geçici 15. Maddede yer alıyor. Bu şekilde, Varlık Barışı, ilk defa Kurumlar Vergisi Kanununa eklenen bir madde ile düzenlenmiş oldu. Daha önceki düzenlemeler genellikle Gelir Vergisi Kanununa eklenen geçici maddelerle yapıldı.
Dün gece görsel ve sosyal medyada yeni düzenleme, varlık barışının uzatılması olarak kamuoyuna duyuruldu. Peki, bu doğru mu? Tabi ki hayır, Kurumlar Vergisi Kanununa eklenen geçici 15. Madde ile düzenlenen yeni Varlık Barışı, yeni bir düzenleme, uygulaması 30 Haziran’da sona eren eski Varlık Barışı’nın devamı değil. Yani, eski Varlık Barışı düzenlemesinin uzatılması gibi bir durum söz konusu değil.
Her iki düzenleme birbirinden oldukça farklı. Eski düzenleme vergisiz iken, yeni Varlık Barışı düzenlemesi vergili olacak. Bunun gibi yeni Varlık Barışı düzenlemesinde çok farklı uygulamalar söz konusu.
Yeni Varlık Barışı ile; gerçek ve tüzel kişilerce sahip olunan para, döviz, altın, hisse senedi, tahvil ve diğer menkul kıymetlerin Türkiye'ye getirilmesi suretiyle milli ekonomiye kazandırılması ve sahip olunan söz konusu kıymetlerin banka ve aracı kurumlara bildirilmek ve vergi ödenmek suretiyle kayda alınması amaçlanıyor. Ayrıca, bu düzenlemeyle, gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin yurt içinde sahip oldukları varlıkları kayıt altına almaları teşvik ediliyor.
İlk defa, gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlara da, yurt içinde sahip oldukları varlıkları için bu yeni Varlık Barışı düzenlemesinden yararlanma imkanı sağlanıyor. Çok ama çok önemli bir düzenleme.
Evet, yeni düzenlemede de, bu adet bozulmadı, yurt dışı ve yurt içi varlık barışı olarak ikiye ayrılıyor.
Önceki Varlık Barışı uygulaması vergisizdi. Ancak, yeni Varlık Barışı düzenlemesi vergili olacak. Vergi oranı, Varlık Barışı’nın yurt içi ve yurt dışı olmasına göre değişiyor.
Yurt dışı Varlık Barışı’nda bildirim tarihine göre kademeli bir vergilendirme olacak. Buna göre yurt dışı Varlık Barışı’nda;
1) 30 Eylül 2022 tarihine kadar yapılacak bildirimlerden yüzde 1,
2) 1 Ekim – 31 Aralık 2022 tarihi (bu tarih dahil) arasında yapılacak bildirimlerden yüzde 2,
3) 1 Ocak – 31 Mart 2023 tarihine kadar yapılacak bildirimlerden yüzde 3
oranında vergi alınacak!
Yurt dışı varlık barışı kapsamında bildirilen varlıkların, Türkiye'deki banka ya da aracı kurumlarda açılan hesaplara transfer edildiği veya yurt dışından getirilerek bu hesaplara yatırıldığı tarihten itibaren bu hesaplarda en az bir yıl süreyle tutulması halinde vergi oranı yüzde 0 (sıfır) olacak. Bu durumda, bildirim esnasında alınan vergi, bildirim sahibinin ilgili vergi dairesine başvurusu üzerine kendisine iade edilecek.
Yurt dışı Varlık Barışının aksine yurt içi Varlık Barışı’nda tek bir vergi oranı söz konusu, yüzde 3!
Gerçek veya tüzel kişilerce, yurt dışında bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının 31 Mart 2023 tarihine kadar banka veya aracı kurumlara bildirilmesi gerekiyor.
Banka ve aracı kurumlar, kendilerine bildirilen varlıklara ilişkin olarak bildirim sahiplerinden bildirilen varlıkların değeri üzerinden 30 Eylül 2022 tarihine kadar yapılan bildirimler için yüzde 1, 1 Ekim – 31 Aralık 2022 (bu tarih dahil) tarihleri arasında yapılan bildirimler için yüzde 2, 1 Ocak – 31 Mart 2023 (bu tarih dahil) tarihine kadar yapılan bildirimler için yüzde 3 oranında hesaplayacakları vergiyi peşin olarak tahsil edecekler.
Bankalar ve aracı kurumlar bu şekilde tahsil ettikleri vergiyi, bildirimi izleyen ayın onbeşinci günü akşamına kadar vergi sorumlusu sıfatıyla bir beyanname ile bağlı bulundukları vergi dairesine beyan ederek aynı sürede ödeyecekler.
Yurt dışı Varlık Barışı’nda, bildirilen varlıkların bildirimin yapıldığı tarihten itibaren 3 ay içinde Türkiye’ye getirilmesi veya Türkiye'deki banka ya da aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmesi gerekiyor.
Bildirildiği halde, bildirilen varlıkların, bildirimin yapıldığı tarihten itibaren üç ay içinde Türkiye'ye getirilmemesi veya Türkiye'deki banka ya da aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmemesi ile bildirilen veya beyan edilen tutarlara ilişkin tarh edilen vergilerin süresinde ödenmemesi hallerinde, varlık barışının sağladığı avantajlardan yararlanılamıyor. Tahakkuk eden verginin vadesinde ödenmemesi halinde, vergi aslı gecikme zammı ile birlikte 6183 sayılı Kanuna göre takip ve tahsil edilecek. Bu şekilde tahsil edilmiş olan vergiler bildirim sahiplerine red ve iade edilmeyecek.
Bu varlıklar, yurt dışında bulunan banka veya finansal kurumlardan kullanılan ve bu maddenin yürürlük tarihi itibarıyla kanuni defterlerde kayıtlı olan kredilerin en geç 31 Mart 2023 tarihine kadar kapatılmasında kullanılabilir. Bu durumda, defter kayıtlarından düşülmesi kaydıyla, borcun ödenmesinde kullanılan varlıklar için Türkiye'ye getirilme şartı aranılmaksızın yurt dışı varlık barışından yararlanılabilecek.
Ayrıca, bu düzenlemenin yürürlük tarihi itibarıyla kanuni defterlerde kayıtlı olan sermaye avanslarının, yurt dışında bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının yine bu düzenlemenin yürürlüğe girmesinden önce Türkiye'ye getirilmek suretiyle karşılanmış olması hâlinde, söz konusu avansların en geç 31 Mart 2023 tarihine kadar defter kayıtlarından düşülmesi kaydıyla yurt dışı varlık barışından yararlanılabilecek.
Gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sahip olunan ve Türkiye'de bulunan ancak kanuni defter kayıtlarında yer almayan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazların, 31 Mart 2023 tarihine kadar Varlık Barışı kapsamında vergi dairelerine beyan edilmesi gerekiyor.
Yurtiçi Varlık Barışı bildiriminin, bağlı bulunulan vergi dairelerine yapılması gerekiyor. Vergi dairelerine beyan edilen varlıkların değeri üzerinden yüzde 3 oranında vergi tarh edilecek. Tarh edilen verginin, tarhiyatın yapıldığı ayı izleyen ayın sonuna kadar ödenmesi zorunlu bulunuyor.
Yurtiçi Varlık Barışı kapsamında beyan edilerek işletme kayıtlarına alınacak taşınmazların işletmeye devrine ilişkin tapuda yapılacak işlemlerden, tapu harcı alınmayacak. Önceki uygulamalarda, toplamda yüzde 4 tapu harcı alınıyordu.
Ayrıca, bu taşınmazların varlık barışı kapsamında şirket ortağı gerçek kişiler tarafından işletmeye devirleri, gelir vergisi açısından elden çıkarma-satış olarak değerlendirilmeyecek ve değer artış kazancı yönünden vergilendirilmeyecek. Daha önceki varlık barışı düzenlemelerinde sorun olan bu konu, özelgelerle bu şekilde çözüme kavuşturulmuştu. Yeni düzenlemede, bu hususun kanun hükmüne özel olarak konulması oldukça yerinde.
Yurtiçi ve dışı varlık barışı kapsamında bildirilen veya beyan edilen varlıklar Vergi Usul Kanunu uyarınca defter tutan mükellefler tarafından bildirim veya beyan tarihi itibarıyla kanuni defterlere kaydedilecek. Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, bu şekilde kanuni defterlerine kaydettikleri kıymetler için pasifte özel fon hesabı açacaklar. Serbest meslek kazanç defteri ile işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ise, söz konusu kıymetleri defterlerinde ayrıca gösterecekler.
Yeni düzenlemeye göre, bu fon hesabı bildirim veya beyan tarihinden itibaren iki yıl geçmedikçe işletmeden çekilemeyecek, sermayeye ilave dışında başka bir amaçla kullanılamayacak, işletmenin tasfiye edilmesi halinde ise vergilendirilmeyecek.
Bu varlıklar dönem kazancının tespitinde dikkate alınmayacak ve bildirim veya beyan tarihinden itibaren iki yıl geçmesi koşuluyla vergiye tabi kazancın ve kurumlar için dağıtılabilir kazancın tespitinde dikkate alınmaksızın işletmeden çekilebilecek.
Bugüne kadar varlık barışı ile ilgili olarak yazdığım yazılarda bu konuya dikkat çekerek, yurt dışı varlık barışından yararlanmada nasıl mükellefiyet şartı aranılmıyorsa, yurtiçi varlık barışında da aranılmaması gerektiğini birçok defa ifade etmiştim.
İlk defa bu yeni düzenleme ile, gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlara yurtiçi varlık barışı düzenlemesinden yararlanma imkanı sağlandı.
Gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlar, beyan dışındaki diğer şartlar aranmaksızın yurtiçi varlık barışı düzenlemesinden yararlanabilecekler. Ancak, Bunlar tarafından taşınmaz dışındaki varlıkların en geç beyan tarihi itibarıyla banka veya aracı kurumlara yatırılmak suretiyle tevsik edilmesi zorunlu bulunuyor.
Yurtiçi ve dışı varlık barışı kapsamında bildirilen veya beyan edilen varlıklara isabet eden tutarlara ilişkin hiçbir suretle vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılamayacak. Diğer nedenlerle (amortisman oranı veya usullerinin yanlış uygulanması, vergiye tabi kazancın hesabında giderlerde hata bulunması, bildirim veya beyanlara konu edilen tutardan daha yüksek tutarda kayıt dışı hasılat elde edildiğine yönelik emarelere rastlanılması gibi) başlayan vergi incelemeleri ile takdir komisyonu kararları sonucu bulunan matrah farkının varlık barışı kapsamında bildirilen veya beyan edilen varlıklar nedeniyle ortaya çıktığının tespiti ve bildirilen veya beyan edilen varlık tutarının, bulunan matrah farkına eşit ya da fazla olması durumunda matrah farkına ilişkin tarhiyat yapılmayacak.
Bulunan matrah farkının, bildirilen veya beyan edilen varlıklar nedeniyle ortaya çıktığının tespitine rağmen söz konusu varlık tutarlarından büyük olması durumunda sadece aradaki fark tutar üzerinden vergi tarhiyatı yapılacak. Vergi incelemesi veya takdir komisyonu kararları sonucunda bildirim veya beyana konu edilen varlıklar dışındaki nedenlerle matrah farkı tespit edilmesi durumunda, varlık barışı kapsamında bildirilen veya beyan edilen tutarlar, bulunan matrah farkından mahsup edilmeksizin tarhiyat yapılacak.
Örneğin, (A) A.Ş.’nin, varlık barışı kapsamında bağlı bulunduğu vergi dairesine 500 bin Türk Lirası beyanda bulunduğunu, ancak sonraki dönemlerde kurumlar vergisi beyannamelerindeki indirimlerin doğru hesaplanıp hesaplanmadığına yönelik yapılan risk analizi çalışmalarında riskli bulunarak incelemeye sevk edildiğini, inceleme sonucunda mükellef hakkında riskli hususa yönelik bulunan matrah farkının yanı sıra 350 bin Türk Lirasının kayıtlara alınmayan satışlardan kaynaklandığının tespit edildiğini, şirketin bu farkın vergi dairesine beyanda bulunduğu tutara ilişkin olduğunu ifade ettiğini varsayalım. Buna göre beyan edilen varlık tutarının, bulunan matrah farkından fazla olması nedeniyle kayıtlara alınmayan satışlar nedeniyle anılan mükellef hakkında vergi inceleme raporu düzenlenmemesi gerekiyor. Ancak, varlık barışı, mükellef hakkında kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde hatalı hesapladığı diğer indirimleri nedeniyle tarhiyat yapılmasına engel oluşturmuyor.
Önceki varlık barışı düzenlemelerinde bu konuda da bir açıklık bulunmuyordu ve sorun özelgelerle aşılmaya çalışılıyordu. Yeni düzenlemede, mahsup konusu ve mahsubun nasıl yapılacağına açıklık getirilmesi son derece doğru ve yerinde.
Yurtiçi ve yurt dışı varlık barışı kapsamında bildirim ve beyana konu edilen varlıklarla ilgili olarak ödenecek vergiler, hiçbir suretle gider yazılamayacak ve başka bir vergiden mahsup edilemeyecek.
Ayrıca, bildirim ve beyana konu edilen varlıklarla ilgili olarak Vergi Usul Kanununun amortismanlara ilişkin hükümleri uygulanmayacak, bu varlıkların elden çıkarılmasından doğan zararlar, gelir veya kurumlar vergisi açısından gider veya indirim olarak kabul edilmeyecek.
Bildirim ve beyan süresi sona erdikten sonra varlık barışı bildirim veya beyanlarına ilişkin olarak düzeltme yapılamayacak.
Maalesef yeni düzenlemede, önceki düzenlemelerin aksine Cumhurbaşkanımıza varlık barışı süresini uzatma konusunda verilmiş bir yetki bulunmuyor. Yani, yeni varlık barışı uygulaması 31 Mart 2023 tarihinde sona erecek.
Söz konusu düzenlemede sadece Hazine ve Maliye Bakanlığı’na, madde kapsamına giren varlıkların Türkiye'ye getirilmesi ve bildirimi ile işletmeye dâhil edilmelerine ilişkin hususları, bildirim ve beyana esas şekli ile maddenin uygulanmasında kullanılacak bilgi ve belgeler ile iade işlemlerine ve uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirleme konusunda yetki verilmiş bulunuyor.
Yeni varlık barışı düzenlemesinin, önceki Varlık barışı düzenlemelerine göre hem artısı hem de eksisi bulunuyor. İyi analiz edilerek yararlanılmasında fayda var!
Hayırlı olsun.