İklim değişikliği ile mücadele ve sürdürülebilir kalkınma amacıyla başlatılan en kapsamlı girişim olan Avrupa Yeşil Mutabakat, sanayiden, finansmana, enerjiden ulaştırmaya birçok alanda dünyada hızlı bir değişime sebep oluyor. Yaşanan bu değişim sürecine uyum sağlamak, hem sürdürülebilir bir dünya hedefine ulaşmak hem de ekonomik gelişim açısından bir gereklilik olarak karşımıza çıkıyor. Küresel pazarlarda yeniden belirlenen ticaret kurallarına firmalarımızın uyum sağlamaları için Ticaret Bakanlığımız tarafından hayata geçirilen Yeşil Mutabakata Uyum Projesi Desteği, ülkemizde bu konuda atılan en değerli adımlardan biri. Bu nedenle bu destek programı ile ilgili detayların bilinmesi tüm paydaşlar için faydalı olacaktır.
Yeşil Mutabakata Uyum Projesi Desteği, 5973 sayılı İhracat Destekleri Hakkında Karar’ın 14. maddesinde düzenlenen ve genel olarak Avrupa Yeşil Mutabakata uyum sağlamaya yönelik Responsible Programı adı altında uygulanan bir danışmanlık destek programı. Program kapsamında firmalar tarafından alınan belirli danışmanlık hizmeti giderleri, 5 yıl süresince, %50 oranında ve toplam 10 milyon TL'ye kadar destekleniyor. 2024 yılı itibarıyla 10 milyon TL olarak belirlenen destek üst limiti ise, her takvim yılı başında TÜFE ve Yİ-ÜFE ortalaması oranında güncellenecek.
Buna ilave olarak, destek kapsamına alınan ve belirli yetkinlik seviyesinin üzerinde bulunan firmalara 5 yıl süreyle Responsible Markası kullanım izni veriliyor. Üretici ve tüketicilerde sürdürülebilirlik konusunda farkındalık yaratmaya yönelik oluşturulan Responsible Markası, firmaların sürdürülebilirlik alanında belirli bir kapasitede ve olgunluk seviyesinde olduğunun bir göstergesi.
Responsible Programı’na, cari yıldan önceki son üç takvim yılında toplam 300.000 dolar ve üzeri ihracat yapan firmalar başvuru yapabiliyor. İhracat tutarı hesaplanırken, ihraç kayıtlı satışlar hariç olmak üzere organik bağın bulunduğu firmaların yaptığı ihracat da toplama dahil ediliyor. Şu aşamada yalnızca ticari mal ihracatçıları programa başvuru yapabiliyorken, hizmet ihracatçıları henüz başvuruda bulunamıyor. Marka/Turquality ve diğer desteklerden yararlanan firmaların da Responsible Programı’na başvuru yapmaları mümkün. Yapılan başvurular Bakanlık tarafından değerlendirilirken, değerlendirme sonucu uygun görülen firmalar destekten faydalanabiliyor. Destek kapsamına alınması uygun bulunmayan firmalar ise, 6 ay sonra tekrar başvuruda bulunabiliyor.
Responsible Programı kapsamında desteklenecek faaliyetlerin başında, firmaların ihtiyaç analizine yönelik danışmanlık hizmeti giderleri geliyor. 3 fazdan oluşan bu destek türünde, Faz 1’de mevcut durum analizinin yapılması ve sürdürülebilirlik yol haritası oluşturulması, Faz 2’de uygulama danışmanlığı ve Faz 3’te izleme ve doğrulama danışmanlığı yer almakta. Destek, Faz 1 çalışmasıyla başlıyor. Bu hizmeti Bakanlık tarafından yetkilendirilen ve firmaya atanan Responsible Programı danışmanlık firması veriyor. Faz 1’de firmanın vizyon, çevre, sosyal ve yönetişim alanlarındaki mevcut durumu belirlenirken, geliştirmeye açık alanların tespit edilerek projelendirilmesi ve bu projeler önceliklendirilerek sürdürülebilirlik yol haritasının oluşturulması sağlanıyor.
Faz 2’de ise, Faz 1 sonucunda oluşturulan sürdürülebilirlik yol haritası kapsamında belirlenen projelerin uygulanmasına yönelik teknik ve finansal fizibilite oluşturuluyor. Firmanın Faz 1 raporu Bakanlık tarafından onaylandıktan sonra süreç Faz 2 ile devam ediyor. Faz 2 danışmanlık hizmeti, yalnızca Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş uygulama danışmanlığı firmaları tarafından verilebilir. Bu fazda Bakanlık tarafından danışmanlık firması ataması yapılmıyor. Yetkilendirilen uygulama danışmanlığı firmaları arasından, firmalar kendi tercihlerini yapıyor. Sürdürülebilirlik yol haritasında yer alan projelerin tamamıyla gerçekleştirilmesi ya da bu projelerin tamamı için uygulama danışmanlığı hizmetinin alınması zorunlu değil.
Faz 3, uygulama danışmanlığı raporu Bakanlık tarafından onaylanan projeler için, firmanın mevcut durumundaki iyileşmenin ölçüldüğü, izlendiği, doğrulandığı ve raporlandığı aşama. Bu hizmeti konusuna göre, Bakanlık tarafından yetkilendirilen Responsible Programı danışmanlık firması ya da uygulama danışmanlığı firması verebilir. Benzer şekilde Faz 2’de teknik ve finansal fizibilitesi oluşturulan projeler için Faz 3’te doğrulama danışmanlığı alınması zorunluluğu bulunmuyor.
Ayrıca sürdürülebilirlik yol haritası çerçevesinde, firmaların kurumsal altyapı oluşturmaya yönelik sürdürülebilirlik ve bilişim danışmanlığı harcamaları ile sürdürülebilirlik raporunun hazırlanmasına dair danışmanlık ve eğitim giderleri de program kapsamında destekleniyor. Bakanlık kaynaklarında belirtildiği şekilde, sürdürülebilirlik yol haritasında belirlenmiş bir ihtiyaç için projeye ilişkin olmak kaydıyla, kurumsal altyapı oluşturmaya yönelik bilişim ve sürdürülebilirlik danışmanlığı giderleri ile sürdürülebilirlik raporu hazırlanması danışmanlığı için danışmanların yetkilendirilmesi koşulu aranmıyor.
Programa başvurular Responsible Portalı üzerinden yapılıyor. İlk olarak firmaların portalda hesap açmaları, daha sonra firmaların öndeğerlendirme seti ile başvuru formunu doldurmaları gerekiyor. Portal aynı zamanda destek kapsamına alınan firmaların destek süreci içinde alacakları danışmanlık desteğine ilişkin veri girme, depolama, raporlama ve değerlendirme süreçlerinin yürütüldüğü bir internet sitesi işlevi görüyor. Firmanın ve projelerin gelişimi portal üzerinden takip ediliyor. Tüm fazlara ilişkin sonuç raporları da portala yükleniyor. Alınan hizmetlere ilişkin giderlerin destek başvuruları ve takibi ise Destek Yönetimi Sistemi’nden yapılıyor. Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş danışmanlık firmaları da yine söz konusu portaldan duyurulmakta.
Firmalarımızı dünya ticaretinde yaşanan değişim süreçlerine uyum aşamasında desteklemek amacıyla uygulanmaya başlanan ve aynı zamanda sürdürülebilir ekonomik geçişe katkı sağlayacak olan Yeşil Mutabakata Uyum Projesi Desteği’ne yönelik kamu ve özel sektörün beklentisi oldukça fazla. Bakanlığımız, firmaların destekten azami ölçüde faydalanabilmesi için yoğun tanıtım faaliyetleri düzenliyor. Programın hedeflenen biçimde gerçekleştirilmesi durumunda ise ülkemize hem sürdürülebilirlik hem de ekonomi alanında önemli faydalar sağlama potansiyeli bulunuyor.