✔ Vatandaşı aflara alıştırırsanız, ne vergi toplayabilirsiniz, ne ceza.
✔ Maliye 2006 yılındaki tahsilat oranını tuttursa aynı tahakkukla 2022'de en az 300 milyar lira daha fazla vergi toplayacaktı.
✔ 100 lira yargı para cezası kesip bunun yalnızca 1.2 lirasını tahsil etmekten niye kimse rahatsız olmaz?
✔ Ya vergi cezası... Maliye kendi kestiği vergi cezasının niye ancak yüzde 5.5'ini tahsil edebilir?
Davulla zurnayla ceplere bir miktar para koyup ardından kocaman elleriyle öbür cepten fark ettirmeyeceklerini sanarak koyduklarından daha fazla parayı çekmeye kalkıştılar, çekmeye başladılar da... Gerekçe belli, savunucular da hazırda bekliyor:
“Ne yapalım, bu kadar zam verdik; öbür tarafta ayağa kaldırılması gereken deprem bölgesi var, vergi artışları kaçınılmazdı.”
Acaba? Bir şekilde kaynak yaratmak tabii ki gerekiyordu da acaba bunun tek yolu vergileri artırmak mıydı?
Devlet zamanında bir vergi koymuş. “Senden şu ad altında şu kadar vergi alacağım” demiş. Sonra o vergiyi yazmış, yani tahakkuk ettirmiş.
Devlete düşen, devletin bu işle ilgili birimi olan Maliye’ye düşen, bir anlamda işinin peşinden gitmek ve yazdığı, yani tahakkuk ettirdiği o vergiyi almaktır.
Ama yok, bu yapılamıyor ya da daha kötüsü yapılmıyor.
Yalnızca vergi olsa iyi; faiz gelirleri var alınması gereken, alınmıyor.
Devlet ceza yazmış; örneğin trafik cezası yazmış, alınamıyor. Daha önemlisi vergi cezası yazılmış, neredeyse hiç alınamıyor.
Tahakkuk ettirilmiş, kimin ne ödeyeceği belli olan vergi ve diğer gelirler tahsil edilmiyor, edilemiyor; sonra “Kaynak lazım” denilerek yeni vergi konuluyor ya da mevcut olanlar artırılıyor.
Yalnızca 2022’den 1.1 trilyon!
Bütçedeki tahakkuk ve tahsilatla ilgili olarak bu yılın ilk beş ayına ilişkin verilere dayalı bir değerlendirme pek doğru olmaz. Çünkü bazı vergiler tahakkuk etti ama henüz tümü için ödeme zamanı gelmedi. Dolayısıyla değerlendirmeyi yıllık son verinin oluştuğu 2022 için yapmakta yarar var.
Genel bütçe gelirinde tahakkuk 2022’de 3.9 trilyon lira. Bu tutarın yüzde 71 oranındaki 2.7 trilyonu tahsil edilmiş, başka bir ifadeyle tahsil edilemeyen tam 1.1 trilyon lira var.
Bu yılın ilk beş ayındaki tahakkuk 3 trilyon, tahsilat 1.6 trilyon, yaklaşık 1.4 trilyon tahsil edilememiş. Ancak bu yılın tahsilatı biraz önce de vurguladığım gibi bazı vergilerin ödeme dönemi henüz tamamlanmadığı için çok düşük görünüyor.
İşte bu yüzde 2022 verilerine dönelim. Hani tahsil edilemeyen 1.1 trilyon lira var ya... Bunun ne kadar önemli bir büyüklük olduğunu görmek için motorlu taşıtlar vergisi için getirilen ikinci ödemeyle bir kıyaslama yapalım.
MTV’de bu yılın tümündeki bütçe hedefi 38.7 milyar lira. İlk beş aydaki tahakkuk ise yıllık hedefi aşmış ve 46 milyar liraya ulaşmış. Belli ki araç sayısındaki artış ve yeni modellere daha yüksek oranda vergi uygulanması bu sonucu doğurmuş. Artışın devam edeceğini ve yıllık tahakkukun 50 milyar olacağını varsayalım. Bu vergide tahsilat oranı yüzde 100 olsa ikinci vergiyle artı 50 milyar lira daha toplanacak demektir.
İkinci MTV'de eksiksiz tahsilatla elde edilecek kaynak 50 milyar lira ama diğer yanda geçen yıldan tahsil edilmeyen toplam bütçe geliri 1.1 trilyon lira. Bir başka ifadeyle bu yılın ek MTV’si, geçen yıl tahsil edilmeyen 1.1 trilyon liranın yüzde 4.5’i.
Bir veri daha aktarayım. Geçen yıl tahakkuk ettiği halde tahsil edilemeyen MTV 7.8 milyar lira. Vergisini zaten ödeyene ek vergi getireceğinize geçen yıl ödenmeyen 7.8 milyarın üstüne gitseniz!
Tahakkuk ettirilmiş ama alınamayan ya da alınmayan verginin üstüne gidilmiyor, garaja (kümese) girmiş araçların MTV’sine yükleniliyor.
Yetmiyor, vergideki yükü daha da bozacak şekilde en adaletsiz vergi konumundaki KDV’ye yükleniliyor.
Elinizi tutan mı var?
Vergi koymaktan, mevcut vergilerde oranı artırmaktan kolay ne var!
Yürütme, yasama; hepsi elde olduktan sonra bugün karar ver, yarın yeni vergileri uygulamaya koy, o kadar kolay.
Anlaşılan zor olan tahakkuk ettirilen vergileri toplamak. Ama acaba tahsilat oranının düşük kalması, hele hele bazı gelirlerde komik derece düşük olması tahsilattaki zorluktan mı kaynaklanıyor yoksa “tahsilat yapma gönülsüzlüğü”nden mi?
Örneğin geçen yıl dahilde alınan KDV'de tahsilat oranı yüzde 50 bile değil. Oranın böylesine düşük kalmasının tahsili mümkün olmaktan çıkan kalemlerin tahakkuka yazılmaya devam edilmesinden kaynaklandığı dile getiriliyor. Bu durumu düzeltmek de herhalde Maliye›nin işi!
En iyisi ceza yazmaktan vazgeçin!
En trajik tahsilat/tahakkuk dengesi cezalarda ve özellikle yargı para cezaları ile vergi cezalarında.
2022’de para cezalarının ancak yüzde 8’i tahsil edilebilmiş. Hele hele vergi cezaları! Tahsilat oranı yalnızca yüzde 5.5. Tahsil edilemeyen ya da edilmeyen vergi cezası tutarı tam 276 milyar lira.
Yalnızca geçen yılın tahsil edilmeyen para cezası 400 milyar lira. Bu tutarın yarısı bile tahsil edilmiş olsa Maliye’nin kasasında şimdi fazladan 200 milyar olacaktı.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın genel bütçe tahsilat/tahakkuk verileri 2006 yılına kadar geri gidiyor. Dolayısıyla değerlendirmeyi söz konusu yıldan bu yana olan dönem için yapabiliyoruz. Başlangıç olarak niye 2006’yı esas aldığımı düşünenler çıkabilir, o yüzden öncelikle bu açıklamayı yapmak istedim.
2006’dan 2011’e kadar olan dönem tahsilat/tahakkuk dengesi açısından son dönemle kıyaslanmayacak kadar iyi. Hele hele 2006... O yıl genel bütçe gelirleri toplamındaki tahsilat oranı tam yüzde 86.
Vergideki tahsilat oranı yüzde 91.5 ve 2022'deki oranın 10 puan üstünde. Geçen yıl da bu oran gerçekleşmiş olsaydı vergi tahsilatı 300 milyar lira daha fazlaydı. 300 milyar lira! Oran niye düştü peki?
Sakın adeta canımız sıkıldıkça çıkardığımız afl ar yüzünden olmasın!
Mükellef “Ben enayi miyim, niye vergi ödeyeyim, nasıl olsa af çıkar” diye düşündüğü için olmasın!
Vergi toplamayı düşünüyor musunuz?
2006’da tahakkuk ettirilen her 100 liralık cezanın 33 lirası tahsil edilmiş. Üçte bir gibi bir oran söz konusu.
Cezadaki tahsilat oranı sonraki yıllarda hızla düşmeye başlamış ve 2012 ile birlikte tek hanelere inmiş. 2022’nin oranı yüzde 8. Bu ortalama oran, vergi cezalarında oranın 5.5’e kadar indiğini belirttim.
Hele hele idari yargı cezaları var ki, bu cezanın gerçekten de yalnızca adı kalmış! 72 milyar lira ceza tahakkuk etmiş ama tahsilat yalnızca ama yalnızca 857 milyon lira. Tahsilat oranı komik ötesi, yüzde 1.2! Tahakkuk eden 100 lira cezanın ancak 1 lirasının tahsil edilmesi kimseyi mi rahatsız etmez! Sonra gelsin ek vergiler, vergi artışları...
Ek vergi için de, vergi artışları için de herkes karar alabilir, bunun zor bir tarafı yok.
Maliye acaba biraz da vergi toplamayı düşünür mü?