Dr. Salim Çam
Progroup Uluslararası Danışmanlık
Yeni dönem bütçe hazırlığında kullanılan varsayımlar, işletmenin finansal planlamasının temelini oluşturur ve bu varsayımlar ne kadar isabetli olursa bütçe de o kadar gerçekçi olur. Varsayımlar raporu, bütçeleme sürecinde kullanılan tahminlerin dayanaklarını ve olası risklerini detaylandırır. Her zaman olduğu gibi bu makalemde de geniş kapsamlı bir varsayımlar raporu nasıl oluşturulabilir sorusunun cevabını arayacağız?
Varsayımlar raporu içinde olması gereken ana başlıkları şöyle sıralayabiliriz:
Makroekonomik varsayımlar, sektörel varsayımlar, şirket içi varsayımlar, finansal varsayımlar, tedarik zinciri ve lojistik varsayımları, risk yönetimi varsayımları, dijital dönüşüm ve teknolojik gelişmeler, pazar genişleme varsayımları çevresel ve sosyal sorumluluk varsayımlar. Görüldüğü gibi varsayımlar raporuna Turquality’nin gerektirdiği varsayımlar eklenmiştir.
Enflasyon oranı, faiz oranı, döviz kuru ve büyüme hızı gibi varsayımları makroekonomik varsayımlar kapsamına alınır. Turquality Stratejik Gelişim Yol Haritası yapılırken daha önce 2025 yılı için tespit edilmiş varsayımlar, yeni dönemle varsayımlarla birlikte güncellenir. Bazı markalar yapmış olduğu Turquality Stratejik Gelişim Yol Haritası'ndaki 5 yıllık hedeflerini yeni dönem varsayımları ile revize etmeden statik olarak bırakmaktadırlar. Bu Turquality için belirlenmiş hedeflerin sapma oranlarında ciddi artış ve azalışlar göstermesine vesile olmaktadır.
- Enflasyon oranı: 2025 yıl içinde enflasyonun ne seviyede olacağı tahmin edilmelidir. Enflasyon oranı, maliyet artışlarına, özellikle malzeme ve iş gücü giderlerine doğrudan etki eder.
- Faiz oranları: Faiz oranlarındaki değişiklikler, işletmenin kredi kullanımı ve yatırım finansmanı üzerinde etkili olabilir. Faiz oranlarının düşmesi, borçlanmayı kolaylaştırırken yükselmesi maliyetleri artırabilir.
- Döviz kuru: İthalat veya ihracat yapan şirketler için döviz kuru büyük bir etki yaratır. Kur dalgalanmaları, özellikle hammadde maliyetleri ve satış gelirlerini etkileyebilir.
- Büyüme hızı (GDP): Ülke ve sektör genelinde büyüme tahminleri yapılmalıdır. Ekonomik büyüme hızı, işletmenin hedef pazarlarındaki talebi doğrudan etkileyebilir.
- Talep ve arz koşulları: Sektördeki genel talep ve arz dengesi dikkate alınmalıdır. Talep artışı bekleniyorsa, satış tahminleri buna göre düzenlenebilir. Aynı zamanda arz tarafında herhangi bir tedarik zinciri problemi olup olmayacağı öngörülmelidir.
- Rekabet yoğunluğu: Sektördeki rekabetin artıp artmayacağı değerlendirilmelidir. Yeni oyuncuların pazara girişi veya mevcut rakiplerin agresif kampanyaları satışları olumsuz etkileyebilir.
- Yasal düzenlemeler: Sektörü etkileyen yeni yasa ve yönetmelikler göz önüne alınmalıdır. Özellikle çevresel düzenlemeler, iş gücü yasaları, vergi politikaları gibi alanlardaki değişiklikler işletmenin maliyet ve operasyonel süreçlerini etkileyebilir.
- Satış hedefleri: Geçmiş performans, mevcut müşteri tabanı ve yeni pazar giriş stratejilerine göre satış hedefleri belirlenir. Satışların yüzde kaç artacağına veya sabit kalacağına dair net varsayımlar yapılmalıdır.
- Yeni ürün geliştirme: Yeni ürünlerin piyasaya sürülme tarihi ve beklenen satış hacmi bütçede önemli bir kalem olabilir. Ürünün geliştirilme süresi, lansman maliyetleri ve ilk yıllarda beklenen katkısı hesaplanmalıdır.
- İşgücü maliyetleri: İş gücü maliyetlerinin ne oranda artacağına veya sabit kalacağına dair tahminler yapılmalıdır. Özellikle işçi ücretleri, sosyal sigortalar ve ek yan haklar gibi maliyetler detaylandırılmalıdır.
- Gelir projeksiyonları: Geçmiş yıllardaki satış trendleri, müşteri segmentleri ve pazar genişleme stratejileri dikkate alınarak gelir tahminleri yapılır. Yüzde kaçlık bir büyüme hedeflendiği ve hangi ürün gruplarından bu büyümenin geleceği belirlenmelidir.
- Maliyet artışları: Özellikle hammadde, enerji ve lojistik maliyetlerinde ne tür artışlar bekleniyor? Bu varsayımlar detaylandırılmalı ve bütçeye yansıtılmalıdır.
- Yatırım geri dönüşü (ROI): Planlanan sermaye yatırımlarının geri dönüş süresi ve beklenen kârlılığı dikkate alınarak bütçede yatırım harcamalarının nasıl finanse edileceği ve hangi dönemlerde kâra geçileceği hesaplanmalıdır.
- Tedarik sürekliliği: Tedarikçilerden malzeme temininde herhangi bir aksama bekleniyor mu? Malzeme maliyetlerinin artması durumunda alternatif tedarik kaynakları oluşturulabilir mi? Tedarik zinciri kırılmalarına karşı alternatif senaryolar geliştirilmelidir.
- Lojistik maliyetleri: Yakıt fiyatları, taşımacılık maliyetleri ve uluslararası lojistik süreçlerinde beklenen değişiklikler göz önünde bulundurulmalıdır.
- Risk faktörleri: Pazarın daralması, yasal değişiklikler, siyasi istikrarsızlık gibi olası riskler değerlendirilmelidir. Özellikle dışsal faktörlerin etkilerini minimize etmek için alternatif senaryolar hazırlanmalıdır.
- Rezervler ve yedek fonlar: Bütçede beklenmedik giderler veya gelirde düşüşler için ayrılan yedek fonlar ve rezervler belirlenmelidir.
- Dijitalleşme yatırımları: Yeni teknolojilere yatırım yapılması planlanıyorsa, bu yatırımların maliyeti ve getireceği operasyonel verimlilikler hesaplanmalıdır. Özellikle otomasyon ve dijital dönüşüm süreçlerinde maliyetlerin ne zaman karşılanacağına dair projeksiyonlar yapılmalıdır.
- Siber güvenlik ve veri yönetimi: Artan dijitalleşmeyle birlikte siber güvenlik önlemlerinin maliyeti de hesaba katılmalıdır.
- Yeni pazarlara giriş: Yeni coğrafi pazarlara veya müşteri segmentlerine giriş planlanıyorsa, bu pazarların büyüklüğü, rekabet durumu ve müşteri davranışları göz önüne alınarak pazar genişleme hedefleri oluşturulmalıdır.
- İhracat: Eğer ihracat yapılacaksa, hedef pazarlar için döviz kuru, gümrük vergileri ve lojistik maliyetleri gibi unsurlar değerlendirilmelidir.
- Sürdürülebilirlik yatırımları: Şirketin çevresel ve sosyal sorumluluk projelerine yapacağı yatırımlar bütçeye dahil edilmelidir. Bu projelerin uzun vadeli etkileri de göz önüne alınarak maliyet ve fayda analizleri yapılmalıdır.
Varsayımlar raporu, bu öngörüler ve tahminler üzerine inşa edilir ve gelecekteki belirsizlikleri minimize etmeye yardımcı olur. Her varsayım, elde edilen veriler ve analizlerle desteklenmeli, düzenli olarak gözden geçirilmeli ve güncellenmelidir.