Yusuf Cihad DEMET
Vergi Müfettişi
Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, 7 Ekim 2022 tarih ve 221 sayı ile TBMM’ye sunuldu. İlgili kanun teklifi, kırk sekiz madde ve dört geçici maddeden oluşmakta olup birçok alanda yenilikler içermektedir. Köşe yazımızda, işverenler tarafından personele sağlanan yemek hizmetinin mevcut vergi mevzuatı karşısındaki durumu ile yeni torba yasa teklifi ile getirilmesi gündemde olan ilave vergisel avantaj, karşılaştırmalı olarak ele alınacaktır.
Gelir Vergisi Kanunu’nun (GVK) 61. Maddesinde ücret; “işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.” Şeklinde tanımlanmıştır. Bu tanımdan hareketle personele yapılan nakdi ödemeler nasıl ki ücret olarak nitelendirilmişse yemek desteği de (giyim, ulaşım, barınma vb. dahil) ayni menfaat kapsamında ücret olarak belirlenmiştir. Ücret olarak kabul edilen yemek hizmeti, işyeri ve işyerinin müştemilatında sunulması kaydıyla herhangi bir tutar ile sınırlı olmaksızın GVK 23/8. Maddesi uyarınca gelir vergisinden istisna olup GVK 40/2. madde kapsamında ticari kazanç sahipleri ve 68/2. madde kapsamında da serbest meslek erbapları tarafından doğrudan gider olarak dikkate alınabilmektedir. Ayrıca, işyeri ve işyeri müştemilatında verilen yemeğin bizzat işyerinde pişirilmesi veya hazırlanması zorunlu olmayıp, dışarıdan temin edilen yemeğin işyerinde sunulması da istisnaya engel değildir.
Yemek hizmetinin işyeri ve işyeri müştemilatının dışında verilmesi durumunda ise personele sağlanan yemek hizmetine ilişkin tutarın, işverenlerce doğrudan yemek hizmeti veren firmaya ödenmesi ve işverene faturalandırılması kaydıyla fiilen çalışılan her gün için KDV hariç 51 TL’ye kadar olan kısmı (2022 takvim yılı tutarı 34 TL iken 5799 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 01.07.2022 tarihinden itibaren 51 TL’ye yükseltilmiştir.) gelir vergisinden tutulmaktadır. İstisnaya isabet eden yemek bedeline ilişkin KDV’nin işverenlerce indirim konusu yapılması mümkün olup 51 TL KDV hariç yemek tutarı ise doğrudan gider yazılabilmektedir. 51 TL istisna tutarının aşılması halinde aşan kısım ve aşan kısma isabet eden KDV toplamı, personele verilen net ücret kabul edilmekte ve çalışanın o ayki kümülatif vergi matrahına isabet eden gelir vergisi oranı dikkate alınıp brüte iblağ edilerek GVK 40/1. veya 68/1. maddeleri uyarınca brüt ücret olarak giderleştirilmesi gerekmektedir.
Personele nakit olarak verilen yemek bedelleri, tutarı ne olursa olsun net ücret kabul edilmekte ve gelir vergisine tabi tutularak brüte iblağ edildikten sonra brüt ücret şeklinde gider yazılabilmektedir. Bu kapsamda yapılan nakit ödemeler personel tarafından yemek temininde kullanılsa bile doğrudan gelir vergisi tevkifatı gündeme gelmektedir. Örneğin; işverenin bir restoran ile anlaşarak personelinin o yerde KDV hariç günlük 51 TL’ye kadar faydalandığı yemek hizmeti gelir vergisinden istisna iken, işverence personele yemek yiyebilmesi için günlük 10 TL nakit ödemede bulunması durumunda bu tutar net ücret kabul edilmekte ve gelir vergisi tevkifatı yapılarak brüte iblağ edilen tutar brüt ücret şeklinde giderleştirilmektedir. Personelin o ayki kümülatif matrahı gelir vergisi tarifesinin ilk dilimine isabet ettiği varsayımı altında net ücret kabul edilen 10 TL, %15 gelir vergisi stopajı ile brüte iblağ edildiğinde bulunacak 11,76 TL işverenlerce gider yazılabilecek fakat aradaki fark olan 1,76 TL gelir vergisinin beyanı ve ödenmesi gerekecektir.
İşyeri ve işyerinin müştemilatında işverenlerce personele yemek hizmeti verilmediği durumlarda çalışanlara yemek kartı, yemek çeki veya yemek fişi (ticket, sodexo, setcard, multinet vb.) verilerek bu kartların kullanılabildiği anlaşmalı restoran ve lokantalarda personellerin yemek ihtiyacının karşılanması halinde de durum nakit ödemelere benzer niteliktedir. Bu kapsamda yemek kartına yapılacak KDV hariç günlük 51 TL’ye kadar olan yüklemeler, gelir vergisinden istisna tutulmaktadır. Burada dikkat edilecek husus ise anlaşmalı firmalardan temin edilerek personele verilen yemek kartlarının sadece yemek temininde kullanılabilecek olması gerekmekte, ilgili kartlar ile anlaşmalı market vb. yerlerde gıda ve ihtiyaç maddesi satın alınabilmesi mümkün ise sağlanan bu hizmetin doğrudan ücret kabul edilmesi ve doğrudan gelir vergisi tevkifatına tutulup brüt tutar şeklinde giderleştirilmesi olması gerekmektedir. (Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından verilen 26.06.2006 tarihli özelge)
Torba yasa teklifinin 2. maddesi ile GVK 23/18. maddesinden sonra gelmek üzere “İşverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 51 Türk lirasını aşmayan kısmı istisna kapsamındadır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde aşan kısım ile bu amaçla sağlanan diğer menfaatler ücret olarak vergilendirilir.” hükmü eklenmektedir.
Mevcut durumda işyeri ve işyeri müştemilatında personelin fiilen yemek yemesi şartıyla tutar sınırlama olmaksızın, işyeri ve işyeri müştemilatının dışında yemek hizmeti verilmesi durumunda da yemeğin fiilen yenmesi ve ödemenin işverenlerce yemek hizmeti sağlayan firmaya yapılması şartıyla 51 TL’ye kadar olan gelir vergisi istisnası, yeni torba yasa teklifi ile oldukça esnetilmektedir.
Yeni kanun teklifi ile personelin banka hesabına yatırılacak günlük 51 TL’ye kadar olan yemek desteğinin tamamı, başkaca bir şart aranmaksızın gelir vergisinden istisna edilmektedir. Çalışanların banka hesabına yatırılacak bu tutarların, yemek hizmeti haricinde kullanılması halinde bile gelir vergisi istisnası bozulmayacak, bu tutarı aşan ödemeler ise aşan kısım kadar gelir vergisine tabi tutulmaya devam edecektir.
Mevcut uygulama ile personele nakden ödenen “1 TL” bile gelir vergisine tabi tutulurken, yeni yasa teklifi ile 2022 takvim yılı için personelin hesabına işverenlerce yatırılacak 51 TL’ye kadar olan tutarlar gelir vergisinden istisna edilmektedir.
01.01.2022 tarihinden itibaren yürürlüğe giren ve GVK 23/18. maddesinde yer alan asgari ücret tutarındaki gelir vergisi istisnası, 1 Ocak-30 Haziran 2022 tarihleri arasında 4.253,40 TL olarak, 01.07.2022 tarihinden itibaren de 5.500,35 TL olarak uygulanmakta olup çalışan kesimin aylık asgari ücretin net tutarına kadar elde ettiği ücretleri üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılmamaktadır. Bu tutarın üzerinde elde edilen ücretler üzerinden ise öncelikle gelir vergisi hesaplanmakta sonrasında ise asgari ücretin net tutarı üzerinden hesaplanan gelir vergisi istisna tutarı mahsup edilerek ödenecek gelir vergisi bulunmaktadır.
Personele sağlanan yemek hizmetlerindeki vergisel kuralların esnetilmesi ve başkaca bir şart aranmaksızın her bir çalışana fiilen çalıştığı günlere karşılık olmak üzere 51 TL’ye kadar nakden yemek ödemesi yapılması ise asgari ücret tutarı üzerinde ücret alan çalışanlara ekstra bir vergisel teşvik sağlamış olacak.
Şöyle ki; mevcut durumda aylık net ücreti 5.500,35 TL olan bir çalışan gelir vergisine muhatap olmazken yeni durumda bu tutarın 1.530 TL’ye kadar aşılması halinde de gelir vergisine muhatap olunmayacaktır. İşverenler tarafından yemek desteği olarak ödenecek 1.530 TL’ye kadar olan tutar da (30 gün x 51 TL) artık gelir vergisinden istisna edildiğinde, yılsonuna kadar elde edilecek aylık net 7.030,35 TL ücretler için gelir vergisi gündeme gelmeyecektir.
Çalışanların banka hesabına ödenecek günlük 51 TL’ye kadar olan nakit yemek desteklerinin prime esas kazanca dahil edilmemesi için Sosyal Güvenlik Kurumu da gerekli çalışmayı yapmakta olup yemek ödemelerinde yasalaşması beklenen gelir vergisi istisnası ile sigorta prim kesintisinin uyumlaştırılması beklenmektedir. Böylelikle günlük 51 TL’ye kadar yapılacak yemek ödemelerinden hem gelir vergisi tevkifatı yapılmayacak hem de bu tutara kadar yapılacak nakdi ödemelerden sigorta primi kesilmeyecektir.