Sürekli izleyenlerimiz, sürekli okurlarımız biliyordurlar, bir süredir Toronto’ dayım, toplam olarak iki aya yakın bir süre burada kalacağım. Burada yapmam gerekenleri yaparken “Nasıl bir ekonomi” deki köşe yazılarıma ve zoomya TV'deki ekonomi programlarıma devam ediyorum.
Yapay zeka ve kullanımı uzun zamandır kamuoyunun ilgisini çekiyor. Ancak tam olarak neyin, ne olduğunu bilmediğimiz için bu konularda yazma cesaretini de gösteremedik. Dün akşam tüm dünyada yaygın biçimde hizmet veren uluslararası bir fast food zincirinde bir şeyler atıştırdık. Ben ilk kez yapay zeka kullandım, beğendim, şaşırdım, sevdim ve bu teknolojik gelişmeden insanlık adına memnun oldum.
Konu, Toronto’nun Yonge caddesindeki McDonalds’ lardan birinde geçiyor. Mağaza her ne kadar bir flagship mağazası olsa da standart bir MD Restaurantı görünümünde. Girişte bir makina var. Şu bizim Bankalardaki ATM lere benzeyen, ama çok daha sevimlisi; büyük ekranlı, aydınlık, net ve kullanıcı dostu…
Ödeme yapacağınız kartı makinaya sokuyorsunuz ve anında ekranda, o restaurant ın menülerini eksiksiz olarak görüyorsunuz. Seçenekleri işaretleyerek siparişinizi hazırlıyor ve enter yaparak bunu sipariş deskine iletiyorsunuz. Makinadan fişiniz çıkıyor, kredi kartınızı alıyorsunuz ve fişin üzerinde daha büyük puntolarda yazılı olan sıra ve sipariş numaranızı görüyorsunuz. Sipariş numaranız duvardaki ekranda renkli olarak yazılıyor. Sıranızı ve siparişinizin teslimini oradan takip ediyorsunuz. Siparişinizin bedelini ödemiş vaziyette kısa bir süre bekliyorsunuz. Fişiniz ürünü aldığınızda ekrandan siliniyor.
Buraya kadar basit bir yapay zekanın kullanımını deneyimledim ve size olduğu gibi anlattım. Yapay Zeka (YZ) avantaj ve dezavantajları neler dersek, aşağıda aklıma gelenleri yazdım;
24 saat açık bir restaurant girişinde bulundurulacak eleman sayısı 4 tür. Günlük 8 saat, haftanın her günü çalışan bir işyeri TC çalışma yasalarına göre bu 4 kişiyi sigortalamak ve çalıştırmak durumundadır.Makina YZ hiç hata yapmadan çalışıp, tüm siparişi ve hesabı doğru alır, hata olmaz. Haftada bir gün ve yılda bir ay yasal izin kullanmaz, ancak belki ayda bir gün, o da birkaç saat bakım molası kullanabilir. Gün içinde sendikaların uygulaması, çay molaları olmaz, hastalanmaz vs.,
Bunların hepsi çalışma döneminde süreçler halinde yapılan personel giderleridir. Oysa YZ makinenin ilk kurulum masrafı yüksektir. Bu yatırım da kısa vadede kendini amorti eder.
YZ ile çalışan makinamızın durumu böyledir. Basit bir makina seçtim, herkesin uygulayabileceği kadar kolay kullanılablenlerden. Okur-yazar olan herkesin kolaylıkla kullanabileceği türden…
Mars’a gönderilen uzay aracı içinde de kimbilir kaç adet ve de sofistike YZ kullanımı yapan cihazlar vardır. Onların ayrı ayrı ama ilişkili özel bilgilere, yazılımlara haiz olduğunu düşünmek lâzım.
Öncelikle bilinmesi gereken her bir YZ kullanımı mutlaka insanın yararına olmak durumundadır. Tabii olarak bu durumda YZ ile insan(lar) arasında bir iletişim olmalıdır. Doğru çalışan, sağlam bir iletişim.
Aslında işin buraya kadar olan kısmı son derece basit, sade. Ama böyle bir makinada YZ kullanılmasının daha ayrıntılı ve önemli kısımları var. İşin önemi salt 4 personelden tasarruf etmek değildir. Siparişi ya da satışı kişiselleştirmek, özelleştirmek ve daha büyük satışlar için bunu kullanmaktır. Şöyle anlatayım; en çok hangi ürün seçiliyor, en uygun fiyatlı ürünler hangileri, yapım süresi, dışarı götürülen (Takeaway) veya restoranda tüketilenler, miktarlar, vb diğer bütün istatistikleri kullanarak bunları kişiye özelleştirmek, ona göre stok akışını belirlemek… Asıl YZ kullanılarak yapılan da budur. Veri analizi yapmak için YZ kullanmak artık neredeyse zorunlu hâle gelmiştir.
En önemli konu; insanla YZ kullanılan makinenin iletişimi üzerinedir.
Anlatacağım örnek 1:1 gerçek, yaşanmış ve benim de içinde olduğum hakiki bir örnektir. Bir anda ekrandaki sipariş numarası silindi. Bunun YZ platformunda anlamı müşterinin siparişini teslim aldığı olsa da biz bu teslimatı almadık. Derhal satış-teslimat deskine başvurduk. Yanlış yaptıklarını kabul edip derhal özür dilediler ve bizim siparişimizi teslim ettiler. Burada ürünü alan da veren de yanlış yapmış, YZ makinenin hiçbir hatası yok.
Hata her zaman olabiliyor; fark etmek, telafi etmek ve özür dilemek önemli. İlişkilerde de hata insan-insan arasında olduğu kadar, insan-makine arasında da oluyor. Buradaki hata işin insan tarafında. Demek ki sipariş teslimine kadar olan süreçleri kontrol edecek bir çalışma ve beraberinde bir eğitim de akla ilk gelenlerden…