TİCARET Bakanı Prof. Ömer Bolat, Malatya’da Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) düzenlediği toplantıda Ocak 2024 ihracat verilerini açıkladıktan sonra bazı tesisleri gezerken TİM Başkanı Mustafa Gültepe’nin kurucu ortağı olduğu Talu Tekstil’in fabrikasına da uğradı.
Talu Tekstil’de üretimin nispeten daha kısıtlı bir bölümde sürdüğünü görünce Mustafa Gültepe’ye kapasite kullanımını sordum, şu yanıtı verdi:
- Maalesef üretimde yüzde 35 gerileme var.
Gültepe’ye Malatya’daki fabrikayı 2 yıl önce yine birlikte gezdiğimizi anımsattım:
- O zaman 1200 dolayında personel harıl harıl üretim yapıyordu. Fabrika yabancı bir-iki ünlü markanın siparişleriyle doluydu.
Gültepe, yanıtladı:
- Yine aynı markalara üretim yapıyoruz. Yalnız talepte bir daralma söz konusu. Ayrıca hammadde ve işçilik başta olmak üzere maliyetlerimiz çok arttı, fiyat tutturamaz olduk.
Malatya’da TİM Başkanı Gültepe, Başkan Vekilleri Çetin Tecdelioğlu, Ahmet Güleç, Fikret Kileci, Yönetim Kurulu Üyesi Burak Yakın, İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkan Yardımcısı Mustafa Paşahan’dan ihracatta yaşadıkları sıkıntıyı dinlerken Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Ramazan Kaya ile sohbetimize uzandım.
Ramazan Kaya, tekstil ve hazır giyim sektöründe ortaya çıkan kapasite fazlasına değindi:
- Yabancı müşteri bizi büyüttü. Kapasiteleri artırdık. Şimdi de kapasite fazlası oluştu. Üstelik tesisler entegre hale geldi.
Kaya, söz konusu yatırımların parasal büyüklüğüne işaret etti:
- Son 2-3 yılda tekstil sektörü 2 milyar dolarlık, hazır giyim sektörü de 1 milyar dolarlık yatırım yaptı.
Bu noktada sektörün ihracatının seyrine dikkat çekti:
* Hazır giyim-konfeksiyon ihracatı 2022’yi 21.2 milyar dolarla tamamlamıştı.
* 2023 yılında 19.6 milyar dolara indi.
* Bu yıl ihracatımızın 18-18.5 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmesini bekliyoruz.
* Yani, bu yıl 2019’a dönmüş olacağız.
Kapasite kullanımı üzerinde durdu:
- Kapasite kullanımı tekstilde yüzde 40-50’lerde, hazır giyimde ise yüzde 60’larda seyrediyor.
İhracattaki gerilemelere döndü:
- Hazır giyimde ve tekstilde ihracat 2’şer milyar dolar geriledi. Yani, ikisinin toplamı 4 milyar dolarlık bir ihracat erimesi söz konusu.
Şu hesabı ortaya koydu:
- 4 milyar dolarlık ihracatın şirketlere sağladığı toplam gelir 200 milyon dolar olur. Yani, hazır giyim ve tekstil şirketleri 2023 yılındaki ihracat gerilemesiyle toplam 200 milyon dolarlık gelir kaybına uğradı.
İhracatla ilgili yaşadıkları değişen müşteri tutumunu şöyle anlattı:
- Pandemiye kadar, hatta son 1.5 yıla kadar yabancı müşteri gelip alım yapıyordu. Bizden ürün alırken aynı zamanda disipline olmamızı da sağladılar. Şimdi durum değişti. Artık bizim gidip satmamız gerekiyor.
“Hızlı moda”nın yerini yeniden “yavaş moda”ya bıraktığını kaydetti:
- Ar-Ge’ye, tasarıma, koleksiyon hazırlamaya odaklanıp aktif pazarlamaya geçmemiz gerekiyor. Aktif pazarlama kaslarımızı geliştirmekten başka yolumuz yok.
TYH Tekstil’de Yönetim Kurulu Üyesi olan Kaya, 25 yıldır sektörün içinde bulunduğunu vurguladı:
- Son 1.5 yıldır yaşadıklarımızı hiç yaşamamıştım. Şimdi dip noktadayız. Ancak, “dip dalga” bizi yukarı çıkaracak. Takım olarak yukarı çıkacağız.
Yukarı çıkışla ilgili formülünü de paylaştı:
- Adet peşinde değil, daha iyi birim fiyat, katma değer peşinde koşacağız. Birim fiyatlarımız 2022’de yüzde 10 artmıştı. 2023’te tekrar düştü. Eski yöntemlerle çözüm üretemeyiz. Üretime, pazarlamaya, hayata bakışımız değişecek. 2025’te birim fiyatlar yükselişe geçer.
Türk hazır giyim sektörünün bir süre daha dünya markalarının üreticisi olmayı sürdüreceğinin altını çizip, noktayı koydu:
- 5-10 yıl içinde “Made in Türkiye” imajı “Made in Italy” düzeyine ulaşır…
Hazır giyim ve tekstil sektörü, “dip dalga” ile hareket etmeyi iyi yönetebilirse, katma değere odaklanır, aktif pazarlamaya yüklenirse, yeniden yukarı çıkış ivmesini yakalar gibi görünüyor…
TGSD Başkanı Ramazan Kaya, Derneğin Genel Sekreteri Zeren Oray’ın eşlik ettiği sohbette sektördeki istihdam kaybında son durumu şöyle özetledi:
- Son 15 ayda yeterince istihdam çıkışı yaşandı. Bundan sonra fazla istihdam kaybı beklemiyoruz.
Hazır giyim ve tekstil sektöründe istihdam kaybının 200 bini aştığını belirtti:
- Hazır giyimde pik noktada iken istihdam 750 binin üzerinde idi. Şimdi 670 bin dolayında istihdam söz konusu.
İstihdam konusunda da şikayet etmek yerine geleceğe bakıp çözüm üretmek gerektiğini kaydetti:
- İşçilik maliyeti geri gelmez gibi görünüyor. Şu anda asgari ücretlinin brüt maliyeti 900-1000 dolar arasında.
İşçilik maliyetleriyle ilgili şu nokta üzerinde durdu:
- Çalışma ortamında “konfor alanları” oluşturuldu. Örneğin, personel başına yemek ve servis ücreti aylık ortalama 150 dolar düzeyinde. Personel başına kreş maliyeti aylık 2 bin 500 lira.
Daha verimli çalışmanın gereğine değindi:
- Artık çalışan elemanl arın “kompleci” olması gerekiyor. Overlok, sünger ve reçmeyi ayrı kişilerin yapması yerine “kompleci” bu görevlerin tamamını yerine getirecek.
Verimlilik konusunda şu noktaya dikkat çekti:
- “Hazır giyimde mesai olmaz” deniyor. Benim kardeşim de aynı görüşte. Neden mesai olmasın? Mesai formülüyle işçinin verimliliğini artırsak daha iyi olmaz mı?
Geçmişte İtalya’nın da düşük işçilik maliyetiyle yol aldığını anımsattı:
- Sonra dönüştüler… Bizim de dönüşmemiz gerekiyor. Nitelikli iş, nitelikli insan kaynağı ile olur.
TGSD Başkanı Ramazan Kaya, devletin sektöre destek için el atması gerektiğini belirtip, beklentilerini sıraladı:
* Ar-Ge, tasarım ve aktif pazarlama konusunda destek bekliyoruz. Mevcut işleri dönüştürmek için desteğe, teşvike ihtiyaç var.
* Sektörümüzde birçok firmanın 1-3 yıllık işletme kredisi ile desteklenmesi gerekiyor.
* Tasarım desteği vardı, kalktı. Yeniden gelmesinde yarar görüyoruz.
* Pazarlama desteğinde üretici ayağı eksik. Üreticiye de pazarlama desteği verilmeli.
İşletme kredisinin maliyetinin de uygun olması gerektiğinin altını çizdi:
- Zaman zaman “Nefes” kredisi modeli devreye giriyor. Şu anda bizim sektörün gerçek anlamda “Nefes” kredisine ihtiyacı var.
TGSD Başkanı Ramazan Kaya, sektörde dijitalleşmenin önemine değinirken tasarım tarafına işaret etti:
- Artık tasarımda da dijitalleşme zamanı.
Mevcut tasarımcıların dijital çalışmalara direnç gösterdiğini vurguladı:
- Yeni öğrenenler dijital tasarıma daha sıcak.
Ardından ekledi:
- Tasarım tarafındaki dijital dönüşüme ayak uydurmamız gerekiyor.
TGSD Başkanı Ramazan Kaya’ya Yönetim Kurulu Üyesi olduğu, Türkiye’de farklı bölgelerde fabrikaları bulunan TYH Tekstil’in temposunu da sordum, yanıtladı:
- Sivas’ta yatırım için ek yer almıştık, iade ettik. Yatırımı dondurduk.
Ardından ekledi:
- 1.5 fabrika kapatmak zorunda kaldık…