DataTrek adlı şirketin, ABD’de 341 piyasa profesyoneli ile yaptığı anketin sonuçları gözüme çarptı. S&P 500 endeksi için kötü senaryo olan, ‘‘Endeks yıl sonuna yüzde 10 düşer’’ diyenlerin sayısıyla; iyi senaryo olan, ‘‘Endeks yıl sonuna kadar yüzde 10 yükselir’’ diyenlerin sayısı eşit gözüküyor. Anket altı ay gibi kısa bir süreyi kapsıyor. Katılımcılar piyasalarda direkt pozisyon alanlardan oluşuyor. Wall Street profesyonelleri bu kadar kısa bir zaman dilimi için deyiş yerindeyse ortadan ayrılmışlar. DataTrek’in kurucusu Colas, ‘‘Profesyonellerde böyle bir ayrışmayı ilk kez görüyoruz’’ diyor.
Türkiye’deki piyasa profesyonellerine, stratejistlere, analistlere, ‘‘BİST 100 endeksinin seviyesi yıl sonunda ne olur’’ sorusu sorulsa, hepsi ‘‘Bugünkü seviyesinden yüzde 10 yukarıda olur’’ yanıtını verir. Düşüş bekliyorum diyen çıkmaz. Politika yapıcısı da, yatırımcısı da, stratejisti de hisse senetlerinde hep yükseliş ister. Düşüşlerden para kazanma kültürü Türkiye’de yerleşmedi. Hisse senetlerinde sağlıklı fiyatların oluşması için, güçlü işlem hacimleri için, hem alıcıların hem de satıcıların aktif olması gerekir. Hafta başından beri, hisse senedi piyasasındaki açığa satış yasağının kaldırılacağı konuşuluyor. Açığa satışta, bir yatırımcı sahip olmadığı hisse senedini bir finans kurumundan ödünç alarak satıyor. Fiyat düşerse, yatırımcı pozisyonunu kapatarak para kazanıyor. Piyasa oyuncusu, payı ödünç aldığı kuruma bir komisyon ödüyor. Son 1.5 yılda Türkiye’de finansal piyasalara yönelik birçok düzenleme yürürlüğe girdi. Amaç; yabancı yatırımcıların Türk Lirası cinsi varlıklar üzerinde spekülasyon yapmalarının, sert fiyat hareketleri yaratmalarının önüne geçmekti. Ekonomi yönetiminin bu politika tercihini uygulamaya devam edeceğini düşünüyorum. Pandemi sonrasında dünya piyasaları için öngörü yapmak zor. S&P 500 için profesyonellerdeki beklenti farklılığını yukarıda belirttim. Bu kadar belirsizlikte, Türkiye’deki politika yapıcılar mevcut politikayı değiştirmezler. Açığa satış yasağı kaldırılabilir. İstenmeyen fiyat hareketleri gerçekleşirse, yasak tekrar gelir. BİST 100 endeksini bundan sonra da yerli yatırımcılar taşırlar.
Hisse senedi değerlemeleri açısından bakıldığında, Türkiye’nin iyi şirketleri ucuzdur. Tabii ucuz olması, cazip olması anlamına gelmiyor. Örneğin Avrupa bankaları yıllardır ucuz olmasına rağmen, yatırımcılar bu hisselere ilgi göstermiyorlar. Bankalarımızın kâr beklentileri iyi, ancak yabancı yatırımcılar genel olarak satış yapıyorlar. Korona döneminde ülkeler korumacı politikalar izliyorlar. Piyasalarını, şirketlerini koruyup kolluyorlar. Tüm dünyanın izlediği yol buyken, Türkiye kısa dönemde politikasını değiştirmez.