FERDA BESLİ
BESFİN CEO’SU
Ülkemizde son 18 yılın enflasyon ortalanması yüzde 11.24 ve Eylül enflasyon rakamları bugün açıklanacak. Eurostat 2022 Eylül verilerine göre; Ağustos’ta yüzde 9.1 olan tüketici enflasyonu yüzde 10’a çıktı. Almanya yüzde 10.9 ile ortalamanın üzerinde kalırken, Fransa yüzde 6.2 ile en düşük enflasyona sahip ülke. Enerji ve gıda enflasyonda başrolde.
Enflasyon ile mücadelede merkez bankaları yılbaşından bu yana faizleri artırmaya devam ediyorlar. ECB’nin faiz kararı 27 Ekim’de, Fed’in faiz kararı ise 2 Kasım’da. Her iki banka için de artış beklentisi 75 baz puan civarında. Bu faiz artışları ile talebin azalması ve büyümenin yavaşlaması bekleniyor. Nasıl olacak? İktisat teorisine göre; faiz artışı ile insanlar daha az harcayarak tasarruf edecekler ve dolayısıyla mal ve hizmete olan talep zayıflayacağından fiyatlar düşecek ve dolayısıyla Homo Economicus davranacaklar. Homo Economicus ya da rasyonel düşünen ve fayda maksimizasyonuna dayanarak kararlarını alan kişilere denir. X kuşağı faiz artışı konusunda muhtemelen Homo Economicus olarak davranacak. Aylık bütçesini önüne koyacak, mal ve hizmet harcamalarını kesecek ve tasarrufunu artırarak ekonominin dengeye gelmesi için rasyonel kararını verecek.
Peki Milenyum ve Y kuşağı nasıl davranacak? 15-25 yaş arasında 12.9 milyon Z kuşağı (milenyum) insanımız var, 14 yaş altı ise 18.9 milyon. Ülkemizde açık fikirli, güvenilir, araştırmayı seven, özgür ve bağımsız olmaktan ödün vermeyen, eşitlikçi 22.4 milyon Y kuşağı var. Bu kuşaklar gerçekten Homo Economicus olarak davranabilecekler mi? Cevabım hayır. Mesajları açık; “Biz, fiyatlar çok yüksek de olsa satın alırız, beklediğiniz kadar akılcı davranamıyoruz, özgürlüğümüz, duygularımız ve heyecanlarımız önemli ve tasarruf etmek ajandamızda yok”. Sonuç olarak, dünya da farklı değil. Faiz artırımları borçlanma maliyetlerine yansıdı. Bono ve tahvil yeniden fiyatlanıyor, borsalar düşüyor ve M&A işlemleri 2022 yılında 4.4 trilyon USD’den 2.96 trilyon USD’ye düştü. Ama enflasyon düşmüyor.