Vilnius'taki NATO zirve toplantısında ana gündem genişlemeydi; Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın İsveç'in İttifak'a üyeliğinin TBMM'ye sevk edileceğini açıklamasının ardından, gözler Türkiye'de Meclis iradesinin ne yönde gelişeceğine döndü.
Yine tam üyelik beklentisindeki Ukrayna ise, bunu gerçekleştiremese de, NATO ile eşit koşullarda masaya oturacağı ikili bir Konsey'e, ayrıca İttifak ülkeleri ve G-7'den hem yardım, hem de çeşitli güvenlik taahhütlerine kavuştu. Gürcistan, Moldova ve Bosna-Hersek'e ise "biraz daha bekleyin" mesajı verildi.
90 MADDELİK BİLDİRİ
Ancak Vilnius'ta alınan kararlar sadece genişlemeden ibaret değildi; Zirve sonunda yayınlanan 90 maddelik bildiride, Rusya'da Putin rejiminin başına dert olan paralı askerler grubu Wagner'dan teknoloji start-up'larına, NATO finansal desteğine, kadın-erkek eşitliğine kadar kritik pek çok unsura ilişkin kararlar yer aldı.
İTTİFAK ETKİ ALANINI GENİŞLETİYOR
* NATO toplantısına Japonya, Avustralya, Yeni Zelanda ve Güney Kore liderlerinin de misafir olarak davet edilmesi, NATO'nun geleneksel Atlantik-Avrupa ekseninden, Uzak Doğu'ya doğru etki alanını genişletme eğilimini ortaya koydu. Nitekim zirve bildirisinde Çin'e havuç/sopa politikası ile yaklaşıldı. Çin'in güvenlik alanında şeffaflığa doğru atağı “her yapıcı etkileşime ve adıma” NATO'nun da aynı şekilde karşılık vereceği bildiriye girerken, Pekin yönetimine etki alanını genişletmek için askeri-ekonomik-sosyal meydan okumalara kalkışmaması yönünde uyarıda da bulunuldu. Bildiride, Çin'in tedarik zincirlerini, ekonomik ve endüstriyel sektörleri, altyapıyı ve stratejik malzemeleri kontrol altına almaya çalıştığı, kötücül siber operasyonlar yaptığı, çatışmacı bir dil kullandığı ifade edildi.
* NATO bildirisinde Rusya ile Çin arasında derinleşen stratejik ortaklığa da dikkat çekilerek, bunun “kural temelli uluslararası sistemi bozmaya yönelik” bir işbirliği olduğu belirtildi. Yine benzer şekilde, kural temelli sistemi bozmak için İran'ın da bu iki ülkeye katıldığına dikkat çekildi.
* Bildiride en büyük bölümü Rusya aldı. NATO bildirisinde, Rus liderlerin “savaş suçlarından sorumlu tutulacakları” vurgulandı. Bu savaş suçlarına sadece insanlara karşı suçlar değil, Kakhovka barajının yıkımı, çevresel etkiler, enerji ve gıda güvenliğinin yara almasının da dahil edileceği de kaydedildi.
* Vilnius bildirisindeki sürpriz, isim verilmese de, Rusya'da darbe girişimine kalkışan, ardından Putin yönetimi ile uzlaşmaya varıp, Belarus'a konuşlanan Wagner paralı asker grubundan da bahsedilmesiydi. Bildiride, “NATO, özel askeri grupların Belarus'a konuşlanmasını yakından izleyecek” denildi.
* Vilnius dönüşü Cumhurbaşkanı Erdoğan NATO bildirisine terörle mücadelenin vurgulu şekilde dahil olması ve İttifak'ın bir terörle mücadele koordinatörü atamasının Türkiye'nin talepleriyle olduğunu açıkladı. Ancak sıkıntı, NATO ülkelerinin “kimin terörist, kimin terörist olmadığı” konusundaki anlaşmazlıkta yatıyor. PKK ya da IŞİD terör örgütü olarak tanınırken, FETÖ ya da PYD-YPG'yi terörist olarak sadece Türkiye kabul ediyor. Bu nedenle, NATO'nun terörle mücadele konusundaki uzlaşmasının -deyim yerindeyse- bir bacağı kısa kalıyor.
NATO İNOVASYON FONU
* Bildiride dikkat çeken bir başka unsur ise NATO'nun teknolojik olarak dünyanın diğer bölgelerinden -özellikle Çin'den- geri kalmamak için aldığı/alacağı tedbirler; Bunların başında NATO inovasyon fonunun kurulması yer alıyor. Bu fon çerçevesinde NATO üyesi ülkelerdeki teknoloji start-up şirketlerine destek verilmesi planlanıyor.
* Bildirideki kritik önemdeki bir başka unsur ise, siber saldırıların, tıpkı konvansiyonel askeri saldırılar gibi muamele göreceğinin vurgulanması oldu. Vilnius bildirisinin 64. maddesinde, “toplumlarımıza, demokratik topluma, sisteme, ekonomilere yönelik siber saldırılar, bir silahlı saldırının düzeyine ulaşabilir. Bu durumda 5. madde aktive edilir” denilerek, bir NATO üyesine siber saldırının, tüm NATO ülkelerine yapılmış sayılacağı ve buna göre karşılık göreceği kayıtlara geçirildi. Bildiriye göre, NATO ilk kez sanal siber olay destek yetenekleri oluşturma kararı da aldı. Bu çerçevede, Kasım ayında Berlin'de tüm NATO üyesi ülkelerden asker ve sivil uzmanların katılımıyla “siber savunma konferansı düzenleneceği” de açıklandı.
* Ukrayna savaşıyla birlikte, deniz altındaki boru hatları gibi altyapılara yönelik saldırılar da uluslararası gündeme girmişti. Nitekim NATO da bu tip saldırılara karşı koyabilmek için yeni bir merkez oluşturma kararı aldı. NATO Deniz Kuvvetleri Komutanlığı altında “kritik denizaltı altyapı güvenlik merkezi” kuruldu.
KADIN MESELESİ DE NATO BİLDİRİSİNDE
NATO bildirisinde, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın daha önce birkaç kez “fıtrata aykırı” olarak nitelendirdiği kadın-erkek eşitliği konusuna da atıfta bulunuldu. Bildiride, NATO'ya üye tüm ülkelerin “kadının topluma tam, eşit ve anlamlı katılımının önemini kabul ediyoruz” denildi. Cinsiyet eşitliğinin de tam olarak hayata geçirilmesi için çalışılacağına vurgu yapıldı.