Tak tak tak! Kapı şiddetle çalınıyor. Hayırdır, sabah sabah kim o derken bir bakıyorum kapıda Handan Hanım. Geçen hafta Tuna Bey ile yaptığımız “Taşınmaz ile Amortismana Tabi Diğer İktisadi Kıymetlerin Yeniden Değerlenmesine İlişkin Vergi Usul Kanunu Tebliği” ile ilgili sohbetimizi duymuş. “Eee söyleyin bakalım bana ne çıktı?” diye soruyor. Tam anlayamadım Handan Hanım, diyecekken hemen lafa atılıp, “Ben zaten finansal tablolarımda değerleme yapıyordum. Bu durumda VUK’da da değerleme yaparsam benim finansallarım nasıl etkilenecek siz onu söyleyin bana” deyiveriyor.
Merak edenler bize kulak versin, Handan Hanım ile sabah sohbetimiz başlıyor:
Tebliğ kapsamına giren amortismana tabi varlıkları TMS 16 Maddi Duran Varlıklar ve TMS 40 Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller Standartları gereği maliyet değerinden defterlere alındıktan sonra iki şekilde ölçebiliyorsunuz. TFRS/UFRS finansal tablolarda bu varlıkların defterlere alındıktan sonraki ölçümleri maliyet modeli (cost model) veya yeniden değerleme modeli (revaluation model).
Yeniden değerleme modeli nedir?
Siz, TFRS/UFRS finansal tablolarda maddi duran varlıklarınız yeniden değerleme modeline göre ölçtüğünüzü söylediniz. Yani maddi duran varlıklarınızı bilançoda gerçeğe uygun değerinden tuttuğunuzu söylüyorsunuz. Biliyorsunuz ki, yeniden değerlenmiş tutar, yeniden değerleme tarihindeki gerçeğe uygun değerinden, müteakip birikmiş amortisman ve müteakip birikmiş değer düşüklüğü zararlarının indirilmesi suretiyle bulunan değerdir.
Gerçeğe uygun değer (fair value) ise piyasa katılımcıları arasında ölçüm tarihinde gerçekleşecek olağan bir işlemde bir varlığın satışında elde edilecek veya bir borcun devrinde ödenecek fiyattır.
Hangi sıklıkla değerleme?
Handan Hanım aklıma gelmişken maddi duran varlıklarınızı hangi sıklıkla değerliyorsunuz?
“Ben de tam aklımdan bu soruyu geçiriyordum. Acaba hangi sıklıkla değerliyorum? Sabah mahmurluğundan cevabı bilemedim.”
Tamam tamam, problem değil hemen söyleyeyim. Maddi duran varlığınızın gerçeğe uygun değerleri önemli değişiklikler gösteriyorsa yıllık, önemli değişiklik göstermiyorsa üç veya beş yılda bir yeniden değerleme yapılması yeterli olacaktır. Yani sizin İstanbul’daki binanın değerine her yıl bakmakta fayda var.
Değer artışına ne olacak?
Peki, Handan hanım, size bir soru daha: Maddi duran varlıklarınızın örneğin İstanbul’daki binanın değer artış veya azalışlarını nerede muhasebeleşiyorsunuz?
“Bakın bu sefer beni yanıltamadınız. Cevabı veriyorum: Yeniden değerleme değer artış ve azalışları kar-zarar tablosuna gitmez. Diğer kapsamlı gelir tablosuna kaydedilir yani özkaynaklarda muhasebeleşir. Nasıl ama doğru bildim mi?”
Bravo Handan hanım! Köpüklü bir sabah kahvesini hak ettiniz.
VUK değerlemesinin etkisi
Şimdi Handan hanım, VUK Tebliği’ne göre amortismana tabi varlıklarımı, örneğin İstanbul’daki binamı Tebliğ uyarına değerlemeye tabi tutacağım, değer artışını da özkaynaklara koyacağım diyorsunuz. VUK mali tablolarınızda değerleme yapmanıza itirazım olmaz ama TFRS/UFRS’de yeniden değerleme “gerçeğe uygun değer” üzerinden hesaplanırken, VUK’da değerleme belirlenmiş katsayılarla yapılmaktadır. Dolayısıyla sizin VUK’da yapacağınız değer artışı, TFRS/UFRS finansal tablolarda geçerli olmayacaktır. Yani siz TFRS/UFRS finansal tablo hazırlarken daha önce nasıl değerleme yapıyorsanız o şekilde yapmaya devam edecek, VUK’dan gelen değer artışını iptal edeceksiniz.
Ertelenmiş vergi etkisi
Handan Hanımcım, binanızın UFRS/TFRS finansal tablolardaki değeri konusunda sizinle mutabık kaldığımza göre şimdi de bizim meşhur TMS 12 Gelir Vergileri Standardı kapsamında ertelenmiş vergi (deferred tax) konusuna gelelim. Ertelenmiş vergi (deferred tax), vergiye esas değerlerle, TFRS/UFRS bilançolarda oluşan değerler arasındaki geçici farklardan (temporary differences) hesaplanır.
Bu durumda TFRS/UFRS bilançonuzdaki binanızın değeri ile VUK Tebliğine göre değerlediğiniz binanın değeri arasındaki farktan ertelenmiş vergi yükümlülüğü veya ertelenmiş vergi varlığı hesaplayacaksınız.
Yanlış hatırlamıyorsam sizin bina İstanbul’un kallavi bir yerindeydi. Bu durumda gerçeğe uygun değeri de (yani TFRS/UFRS değeri) VUK’da değerlenmiş değerinden çok daha yüksek olacaktır. Böylece ertelenmiş vergi etkisi, ertelenmiş vergi gideri olarak yeniden değer artış- azalışının muhasebeleştiği özkaynakların parçası olan diğer kapsamlı gelir tablosunda muhasebeleşecektir. VUK değer artışı için ödediniz %2 vergiyi de onların yanına eklemeyi unutmayın, sonra kar-zarar tablosunda bir başına kalmasın.
Handan hanım, yeni bir kahve sohbetinde buluşmak üzere sağlıcakla kalın.