Veri bulanıklığı, verilerin kesin olmaması halidir. Belirsiz, karışık veya eksik olması durumudur. Bu, doğru bir şekilde yorumlanmayı zorlaştırır. Tezini desteklemek için verilerin içinde olumluları alıp olumsuzları yok sayarsan, kendini kandırmış olursun. Bir süre sonra uydurduğun veriye inanırsın.
Veri bulanıklığı halkı nasıl etkiler?
Halk, hesapsız vaatlere daha kolay kanar. Hamaset ön plana çıkar. Yalan beyan toplumda alışkanlık halini alır. Özel sektör de verilerini bulanıklandırır. Daha az vergi vermek için bunu yapar. Kayıt dışılık teşvik edilmiş olur. Hatalı beyan (kirli veri) genel tutum halini alır. Boş vaatlere daha kolay kanılır.
Veri bulanıklığı sanayiciyi nasıl etkiler?
Sanayici yatırım yaparken daha fazla risk üstlenmek zorunda kalır. Kamunun çarpıttığı verilerden yola çıkarsa zarar edeceğini bilir. Hesabını kış tutar, “yaz çıkarsa bahtıma” der. Yatırım iştahı, hevesi azalır. Makroekonomik veriler bulanıklaştırılınca, teşvikler hak ettiği yere varamaz. Kaynak israfı artar. Veri bulanıklığı yüzünden gerçekçi ölçemezsin, ölçemeyince de yönetemezsin.
İKİ SORU İKİ CEVAP
Kötü yönetici veriyi neden bulandırır?
Çok net ve basit bir cevabı vardır. İnsanlar, derinliklerden feyz alanlar ile bulanık suda balık avlayanları, çok kolay bir tutar. Tuhaftır, kötü veri, iyi veriyi kovar. Tıpkı kötü paranın iyi parayı piyasadan kovması (Gresham Yasası) gibi... Gerçek veri; yaya yol alır da bulanık veri; anında gezegeni turlar, durur...
Bulanık veri mönüsünde neler vardır?
Veri gizleme, endeks saklama, fiyat manipülasyonu, piyasa veri belirsizliği… Bütçe rakamlarını saklamak için fonlar uydurursun. Tahsisatı mesture (örtülü ödenek) abartılır ve içine tüm kirli veriyi yığabilirsin. Net hata noksan, ülkedeki veri bulanıklığının bir ölçüsüdür. NET olarak HATA yaptığını, bazı şeyleri NOKSAN hesap ettiğini anlatır.
NOT
BEN NE SÖYLERİM TAMBURAM NE ÇALAR?
Farsçada bir deyim vardır; “Men çe guyem, tamburem çe zened?” Anlamı; “ben ne söylerim, tamburam ne çalar?” Anlatmak istediği, beyan ile gerçek arasındaki farkın abartılmışlığıdır.
Eğer ülkenin veri üreten kurumu iseniz ve iktidar sizden “pembe tablo” istiyorsa, endeksten mal kaçırırsın, temel maddelerin fiyatını açıklamaya son verirsin, harcama sepetlerinin içeriğini değiştirirsin, fiyat artışını önleyemediğin ürünlerin ağırlığını azaltırsın.
Eğer Merkez Bankası iseniz ve faizi düşürmek için mevcut makroekonomik verileri eğip bükmeniz gerekirse, bunu yaparsınız. Böylece iktidar sizi koltukta tutar, kendisini toplum nezdinde başarılı gösterir.
Fakat gerçeklerin er veya geç ortaya çıkması gibi bir huyu vardır. Zaman; veri bulanıklığını giderir ve gerçek belirginleştiğinde, çoğu kez iş işten geçmiş olacaktır. Aslolan; veri kirletildiği anda düzeltilmesidir. Bulanık veri ile varılacak “gerçek bir liman” yoktur, olamaz.
Veriyi bulanıklaştırmanın en sinsi yoluna gelince… 10 temel veriyi gerçek açıkla ve sana göre en kritik olan veriyi bulanıklaştır (ya da çarpıt.) Böylece dezenformasyon ile halkı kandırmış(!) olursun.