Ahmet Arslan
CPA, MBA
Vergi borcu sorgulaması; kamu idareleriyle ihale, ödeme, teşvik, destek, izin vb. işleri bulunan vergi mükelleflerinin vergi dairelerine borcu bulunup bulunmadığının sorgulanmasından sonra kendileriyle sözü edilen işlemlerin yapılmasıdır.
Vergi borcu sorgulaması kaynağını 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 22/A maddesinden almaktadır.
İlk olarak, söz konusu kanun maddesinde, daha sonra Tahsilat Genel Tebliği’nde yapılan değişiklikle vergi borcu sorgulamasının kapsamı genişletilmiştir.
28.07.2024 tarih ve 7524 sayılı Kanun’la 6183 sayılı Kanun’un 22/A maddesinin 1 nolu bendine “(mahkeme kararları ve icra dairelerinin ödeme veya icra emirleri üzerine yapılacak ödemeler dâhil)” ibaresi eklenmiştir.
Söz konusu maddede yapılan değişikliğin gerekçesi daha önce mahkeme kararları ve icra dairelerinin ödeme veya icra emirleri üzerine yapılacak ödemelerde vergi borcu sorgulaması yapılması yönünde Tahsilat Genel Tebliği’nde yer alan düzenlemenin Danıştay tarafından iptal edilmiş olmasıdır.
Böyle bir iptale mahal verilmemesi için kanunda yapılan söz konusu değişiklikle; 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’na tabi kamu idareleri ile bu idarelere bağlı döner sermaye işletmelerinin mahkeme kararları ve icra dairelerinin ödeme veya icra emirleri üzerine yapılacak yapacağı her türlü ödemelerde de (tutarı 5.000 TL’nin üzerinde olan) vergi borcu sorgulaması yapılmasına imkân sağlanmıştır.
13.08.2024 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Tahsilat Genel Tebliği Seri: A Sıra No:1’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Seri: A Sıra No:16) ile de sorgulama yapılacak amme alacağının kapsamı genişletilmiştir. Şöyle ki; değişiklikten önce “Vadesi geçmiş borç” kapsamına; “yıllık gelir, yıllık kurumlar, katma değer, özel tüketim, özel iletişim, motorlu taşıtlar, şans oyunları, damga, banka ve sigorta muameleleri vergileri, gelir ve kurumlar vergisine ilişkin tevkifatlar ve geçici vergiler ile harçlar ve bu alacaklara ilişkin vergi ziyaı cezaları, gecikme zam ve faizleri” şeklindeki amme alacakları dahil iken yapılan değişiklikle “Tür olarak; Bakanlığımıza bağlı tahsil dairelerince tahsil edilen tüm amme alacakları” ibaresi getirilmek suretiyle sorgulama yapılacak amme alacağının kapsamı genişletilmiştir.
6183 sayılı Kanunun kapsamına, devlete, il özel idarelerine ve belediyelere ait;
- Vergi, resim, harç, mahkeme masrafları, vergi cezaları, para cezaları gibi asli alacaklar,
- Gecikme zammı, gecikme faizi, faiz, zam, pişmanlık zammı gibi asli alacaklar üzerinden hesaplanan fer’i alacaklar,
- Sözleşmeden, haksız fiilden ve sebepsiz zenginleşmeden doğanlar dışında kalan ve kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinden kaynaklanan alacaklar,
- Mahiyetleri ne olursa olsun, özel kanunlarında 6183 sayılı Kanuna göre tahsil edileceği belirtilen alacaklar,
- Bu amme alacaklarının takip masraflarından kaynaklanan alacaklar,
girmektedir.
Yapılan değişiklikle; sadece daha önce Tahsilat Genel Tebliği Seri: A Sıra No:1’de sayılan vergiler değil, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca tahsil edilen diğer tüm vergiler ve bunlara ilişkin her türlü vergi cezaları, gecikme faizi, zam vb. borçlar da dahil edilmiş olduğu gibi, idari para cezaları, adli para cezaları (Cumhuriyet Savcılıkları tarafından infaz edilemeyen), ecrimisil alacakları, özel kanunlarda Hazine ve Maliye Bakanlığınca tahsil edilmesi öngörülen diğer tüm alacaklar (bunlara ilişkin gecikme zammı, gecikme faizi, faiz, zam vb. dahil) vergi borcu kapsamında sorgulanacak alacak kapsamına alınmıştır.
Vergi borcu sorgulamasının yapılmamasının yaptırımı; vergi borcu sorgulaması yapmadan ödeme yapan kamu görevlilerine 31 bin 837 TL tutarında (2024 yılı için) idari para cezası tatbik edilmesidir.
Öte yandan, söz konusu yasal değişiklikler sadece ödeme sırasında yapılan vergi borcu sorgulamasına ilişkin olup, kamu ihalelerine katılımda sadece Kamu İhale Genel Tebliğinde sayılan amme alacakları vergi borcu sorgulaması kapsamında bulunmaktadır. Kamu ihalelerine katılımda vergi borcu sorgulaması yapılacak amme alacaklarının türünün genişletilmesine yönelik olarak 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile Kamu İhale Genel Tebliğinde henüz değişiklik yapılmamıştır.
Sonuç;
6183 sayılı Kanun’da yapılan değişiklikle vergi borcu sorgulaması kapsamına giren ödemeler kapsamına mahkeme kararları ve icra dairelerinin ödeme veya icra emirleri üzerine yapılacak ödemeler de dahil edilmiş olduğu gibi Tahsilat Genel Tebliği’nde yapılan değişiklikle sorgulanacak amme alacağı kapsamına sadece vergi alacakları ve harç alacakları ile bunların ferileri değil, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca tahsil edilen diğer tüm vergiler (bunlara ilişkin her türlü vergi cezaları ile gecikme faizi, zam vb. borçlar dahil), idari para cezaları, adli para cezaları (Cumhuriyet Savcılıkları tarafından infaz edilemeyen), ecrimisil alacakları, özel kanunlarda Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca tahsil edilmesi öngörülen diğer tüm alacaklar (bunlara ilişkin gecikme zammı, gecikme faizi, faiz, zam vb. dahil) da dahil edilmiştir.
Yapılan söz konusu düzenlemeler ile bakanlığın tahsil edilemeyen alacaklarının tahsilatında etkinliğin arttırılması öngörülmektedir.