Bülent DEMİRBAĞ
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 16 Ocak 2020 tarihli İhracat Genelgesi’nde 08.04.2022 tarihinde GEÇİCİ MADDE düzenlemesi yapmıştır. Düzenlemenin Hazine ve Maliye Bakanlığının 07.04.2022 tarihli talimatlarına dayandığı anlaşılmaktadır.
GEÇİCİ MADDE düzenlemesi;
“Döviz olarak beyan edilen ihracat bedellerinin Türk Lirası olarak kabulü
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Ukrayna ve Rusya’ya gerçekleştirilmiş veya gerçekleştirilecek ihracat işlemleriyle ilgili olarak ihracat bedellerinin döviz cinsinden beyan edilmiş olsa dahi Türk Lirası olarak da kabulü mümkündür.” şeklindedir.
Söz konusu düzenleme TCMB İhracat Genelgesi’nin 5’inci ve 9’uncu madde düzenlemeleri ile bağlantılıdır. Kambiyo Mevzuatı çerçevesinde genel kural, yapılan ihracatların karşılığı bedellerin gümrük beyannamesinde beyan edilen Türk lirası ve döviz üzerinden yurda getirilmesi esas olmakla birlikte ihracat bedelinin beyan edilenden farklı bir döviz üzerinden getirilmesi ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ne yapılan ihracatta döviz beyan edilse dahi Türk lirası olarak ihracat bedelinin kabul edilebileceği, şeklindedir.
Yeni yapılan GEÇİCİ MADDE düzenlemesi ile “Türk Lirası ile ihracat” kapsamına UKRAYNA ve RUSYA da dahil edilmiş olmaktadır.
Ukrayna-Rusya arasındaki savaş nedeniyle Piyasa Raporu’nda yayımlanan 15.03.2022 tarihli “Ukrayna’dan ve Rusya'dan İhracat Bedeli Dövizlerin Yurda Getirilmesinde Çözüm Önerileri” başlıklı yazımda;
“Mücbir sebep halinin varlığının ve belgelenmesinin 2018-32/48 sayılı Tebliğ’e uygun olarak yetkili mercilere yapılması gerekmektedir. Zamanında yetkili mercilere müracaat etmemek ihracatçılarımızı istenmeyen sonuçlarla karşı karşıya bırakabilir.
Tebliğ’de mücbir sebep olarak sayılan savaş hali hem Rusya hem Ukrayna açısından uygulanabilir niteliktedir.
Bunun dışında yeni yapılacak kambiyo düzenlemeleriyle, 29 ülkeye ek olarak Ukrayna ve Rusya, ihracat bedellerinin yurda getirilmesi bakımından muaf ülke kapsamına alınarak, en azından savaş bitene kadar ihracat bedellerinin yurda getirilmesi açısından, sorunun ihracatçılarımız lehine çözümünde katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.” görüşü kayıt altına alınmıştı.
Ancak yazımızda belirtilen “ihracat bedelinin yurda getirilmesinde istisna tanınan ülkeler” sayısı; İhracat Genelgesi’ne “Yemen”nin 18.03.2022 tarihinde ilave edilmesiyle 29’dan 30’a çıkmıştır.
Yeni yapılan düzenleme ile dövizlerin yurda getirilmesi bakımından Ukrayna ve Rusya, “ihracat bedelinin yurda getirilmesinde istisna tanınan ülkeler” kapsamına alınmamış, ancak bu ülkelere gerçekleştirilmiş veya gerçekleştirilecek ihracat işlemleriyle ilgili olarak ihracat bedellerinin döviz cinsinden beyan edilmiş olsa dahi Türk Lirası olarak da kabulü mümkün hale getirilmiştir. Yukarıda belirttiğim üzere bu kapsamda daha önce sadece Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne yapılan ihracat girmekte idi. Bugün Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti yanında Ukrayna ve Rusya'ya yapılan ihracatlar da bu kapsama girmiş bulunmaktadır.
Ukrayna ve Rusya'ya yapılan ihracatta bedellerin döviz dışında TL ile ödenmesinin mümkün olacağı hüküm altına alındığından, Rusya’ya yapılan ve yapılacak ihracatın mahsup, indirim ve iskonto tutarları dikkate alınarak kalan kısmın döviz cinsinden veya TL olarak; Ukrayna için ise ihracatın mahsup, indirim ve iskonto tutarları dışında kalan bedelin %50’sinin döviz cinsinden veya TL olarak, kabulü yeni bir düzenleme yapılana kadar mümkün olabilecektir.