Rıza EROĞLU
2019 yılı sonlarında başlayan ve bütün dünyada etkisini sürdüren Covid-19 bir çok ülkede insanlar üzerinde sağlık sorunlarına ve can kayıplarına yol açarken bir tarafta da mal veya hizmet üretimini olumsuz olarak etkilemiş ve etkilemeye devam etmektedir. Çalışma saatlerinin düşürülmesi, iş yerlerinin kısmen ya da tamamen kapatılması gibi etkileri nedeni ile hem işletmeleri hem de çalışanları zor durumda bırakan Covid-19, çalışma hayatında işçi ve işverenin korunmasına ilişkin bir takım tedbirlerin alınması ve hukuki düzenlemelerin yapılması ihtiyacını doğurmuştur.
İlk olarak 7226 Sayılı Kanun ile kısa çalışma ödeneğinin verilmesinde uygulama kolaylıkları getirilmiştir. Önceki düzenlemede kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmek için gerekli olan geriye dönük 3 yıl içinde 600 prim günü ödemesi ve kesintisiz 120 gün çalışma koşulu, 3 yıl içinde 450 prim gününe ve 60 gün hizmet akdine dayalı olarak çalışma koşuluna bağlanmıştır. Prim gün şartlarının çalışan lehine değişmesi ödenekten faydalanacak çalışan sayısının artması açısından olumludur. Aynı Kanun 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa eklenen geçici 23.maddesiyle Covid-19 kapsamında kısa çalışma uygulamasından faydalanılması için 4857 Sayılı İş Kanununun 25.maddesi 1.fıkrası II numaralı bendinde sayılan sebepler (ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri) hariç işçi çıkarılmaması gerektiğini düzenlemiştir.
Özellikle kısa çalışma uygulamasından faydalanamayan işçiler ile ilgili olarak alınacak önlemlerin tartışıldığı şu günlerde duyurulan bir Torba Kanun Teklif Taslağı tam da bu alanda bir düzenleme getirmektedir.
Torba Kanun Teklif Taslağının 5.maddesi 4857 sayılı İş Kanununa aşağıda yer alan geçici maddeyi eklemektedir.
Geçici İstihdam Güvencesi
GEÇİCİ MADDE 10- Bu Kanunun kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin iş sözleşmesi, Covid-19 salgın hastalık neticesinde kamu yararının gerektirmesi nedeni ile bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay süreyle 25 inci maddenin birinci fıkrasının ikinci bendinde gösterilen sebepler dışında işveren tarafından feshedilemez.
Birinci fıkra çerçevesinde fesih yasağı uygulanan hallerde işveren işçiyi ücretsiz izne ayırabilir.
Bu madde kapsamında belirlenen fesih yasağı süresini altı aya kadar uzatmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.”
Madde metninden anlaşılacağı üzere İş Kanunu kapsamında olsun ya da olmasın işçilerin iş sözleşmesi maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay süreyle ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller dışında işveren tarafından feshedilemez. İş sözleşmelerinin feshedilememesi nedeniyle işveren işçiyi ücretsiz izne çıkarabilir. Fesih yasağı Cumhurbaşkanı tarafından altı aya kadar uzatılabilir.
Anlaşılıyor ki ister İş Kanunu kapsamında iş sözleşmesi ile isterse Borçlar Kanununa tabi hizmet akdi ile ya da başka bir Kanun’a dayalı olarak çalışsın bütün işçiler için madde yürürlüğe girdikten sonra 3 ay işten çıkarma yasağı uygulanacak ve bu çalışanlar yine 3 ay süre ile ücretsiz izne çıkarılabilecek.
Maddenin düzenlenme biçiminden ücretsiz izin uygulamasında işverenin “ücretsiz izne ayırma” iradesinin yeterli olduğu, işçinin onayının aranmadığı sonucuna varabiliriz.
Aynı teklif taslağının bir diğer önemli düzenlemesi de 4.maddesi ile İşsizlik Sigortası Kanununa eklenen geçici 24.maddedir.
“GEÇİCİ MADDE 24- 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun geçici onuncu maddesi çerçevesinde ücretsiz izne ayrılan işçilere ve 15/3/2020 tarihinden sonra işten çıkarılmış olup, Kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden istifade edemeyen işçilere, 4857 sayılı İş Kanununun geçici 10 uncu maddesi çerçevesinde belirlenen fesih yasağı süresince Fondan her gün için 39,24 Türk Lirası nakdi ücret desteği verilir.
Birinci fıkra çerçevesinde ücretsiz izne ayrılarak ücret desteğinden yararlanan işçinin işveren tarafından fiilen çalıştırılmaya devam ettiğinin tespiti halinde 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 102 nci maddesinde belirlenen idari para cezaları dört katı olarak uygulanır.
Bu madde kapsamında verilecek nakdi ücret desteğinden yararlanma süresini altı ay süreyle uzatmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.”
İşsizlik Sigortası Kanununa eklenen geçici 24 madde yukarıda belirttiğimiz İş Kanununa eklenen geçici 10.madde çerçevesinde ücretsiz izne ayrılan işçilere ve 15.03.2020 tarihinden sonra işten çıkarılmakla beraber işsizlik ödeneğinden faydalanamayan işçilere 3 aylık fesih yasağı süresinde İşsizlik Fonundan her gün için 39,24.-TL nakit ücret desteği verileceğini düzenlemektedir.
Teklif taslağı ile İşsizlik Sigortası Kanununa eklenecek geçici 24.maddede ayrıca ücretsiz izne ayrılarak ücret desteğinden yararlanan işçinin işveren tarafından fiilen çalıştırılması halinde 5510 Sayılı kanun çerçevesinde uygulanan idari para cezalarının dört katı olarak da uygulanacağı belirtilmektedir. Bu düzenleme ile muvazaalı işlemlerin ve kötü niyetli uygulamaların engellenmesi amaçlanmaktadır.