Normal Şartlar Altında (NŞA)’da yatırımcı algısı diğer tüm her şeyin önünde gelir. Kısa vadeli işlemlerden orta-uzun vadeye dek uzanan zaman yelpazesinde rasyonel pozisyondaki yatırımcılar kadar rasyonel davranmayanlar da belirli bir algı çerçevesinde hareket ederler. Mikro ekonomiden makroya ve fiyatlama davranışlarına dek temelde algı ve beklentiler yer alır. Bu ikisindeki dün gerçekleşen bozulma bugün ve yarın için tehlike arz eder.
2023 başlangıcı ve sonrasındaki gelişmeler Türk varlıkları açısından, bilhassa da hisse senetlerine yatırım yapanlar nezdinde kelimenin tam karşılığına denk gelen oynaklık (volatilite) merkezli hareketler şeklinde oluştu. İlk başlarda problem unsuru olarak görülmeyen, başlıklar arasında dahi yer almayan seçim sürecinin de risk değerlendirmelerinde kendisini bulması yatırımcıların daha güvenli limanlara yönelmesine ve zaten tarihi dip seviyelerde yer alan yabancı yatırımcı paylarının (hisse+DİBS) tıpkı yerli gibi davranmaya başlayan, kısa vadeli işlemlere yönelen, giriş-çıkışları haber akışına göre yapan yabancı yatırımcı tablosunu karşımıza çıkarmasına zemin hazırladı.
Seçimlerin öncesindeki pozisyonlanma eğilimi ile sonrasındakileri farklılaştırarak konuya yaklaşmakta fayda var. Dünyanın her noktasındaki seçim süreçlerine benzer şekilde yatırımcıların belirli bir grubu farklı olasılıkları dikkate alarak pozisyonlanma isteği içerisine girdiler ve ilk turun ardından da bu pozisyonlarını ve belki de daha fazlasını çıkış yönlü kullanmayı tercih ettiler. Oysaki ikinci turun hemen öncesi ve sonrası ise farklı bir tablo oluşumuna işaret ediyor.
Bir süredir gerek burada gerekse farklı mecralarda tartışmaya çalıştığımız üzere, ikinci tur seçim süreci ardından özellikle ekonomi konusunda Sayın Mehmet Şimşek’in geri dönüş ihtimali üzerinden kurulan beklenti ortamı hafta sonu açıklanan kabine listesi ile birlikte realize oldu. Sayın Şimşek’in resmen ekonomide dümenin başına geçmesi satın alınan beklentinin gerçekleşmesine işaret ederken, erozyona uğrayan yatırımcı algısı için de gelecek dönem için soluklanma ve yeniden inşa sürecinin kapısını açma potansiyeli taşıyor.
Şimdi elimizdekilere dönüp baktığımızda üç aşamalı fiyatlama davranışlarının ilk kısmını geride bıraktığımızı görüyoruz. Buradan sonraki fazlarda bürokrasideki olası atamalar ve politika setlerindeki değişim beklentilerinin yönetimi söz konusu olacak. 1/3’ten sonraki aşamalar ilk kısım ölçeğinde zor olmayabilir. Nedeni ise basit: Sayın Şimşek’in dönüşü belirli aşamalara gelindiği sinyali vermeye fazlasıyla aday. Sadece uygulama kısmı olacak.
Beklentilerin yönetimi ve hayata geçmesi kolay işler değil. Her zaman aynı seviyede zorlayıcı olmasa da çoğunlukla yönetim aşamasında problemler çıkmıştır. Makro cephede gelinen noktada biriken seçim öncesi yükler fiyatlamaların geleceğine yön vermeye aday başlıklar konumunda. Keza yüksek çift hanedeki enflasyon, bozulan beklentiler, çıpalamadaki sorun, bekleyen reformlar, politika setlerinin genel kabul görmüş normlara -tam anlamıyla yaklaştırılması arzu edilen ve olması gerekendir- yakınsaması, icracı kurumlardaki kadroların güçlendirilmesi ve sürekli eleştirilen pozisyondaki başlıkların gözden geçirilmesi, ciddi yüksek seviyelere gelen KKM’deki çıkış haritasının belirlenmesi ve iletişimin sağlanması, depremin mali taraftaki yükü ile paralel daha sıkı politikalara dönüşün başlatılması, fiyat istikrarı ile finansal istikrar kavramlarının yeniden temellerine döndürülmesi gibi bir çırpıda akla gelen başlıklar gündemin ilk maddeleri olarak rahatlıkla belirtilebilir.
Net/net temeldeki algı konusunu çözmek için artık elimizde ciddi avantajlı konumda olan bir şansımız var. Bunun için öncelikle beklentiyi yönetmek ve atılacak adımlar listede sırasıyla ve süratli şekilde takip edilecek. Muhtemelen azalacak olan ülke risk primi de geleceği noktada dahi yüksek kalmakla birlikte oyun alanını biraz daha genişletecek. Devamı için uygulamalar iyimserliğin artmasına zemin hazırlama potansiyeline fazlasıyla sahip. Mesele, potansiyelleri doğru kullanabilmek.