Şükrü GÜVEN - Dış Ticaret Danışmanı (Ticaret Bakanlığı Teftiş Kurulu E.Bşk.Yard. E.Gümrük Başmüfettişi)
Makalenin başlığında bir sorun yok; Evet blokzincir teknolojisi sağlık, seçim sistemleri, uluslararası ticaretin finansmanı, tedarik zinciri, vb. gibi çok geniş bir yelpazede hayatın her alanına dokunacak ve olağanüstü dönüşümler gerçekleştirecek. Blokzincir modern güven makinası, bilgisayar ve yazılım teknolojisini, kriptografiyi kullanarak, kurumlara olan güven yerine teknoloji ve yazılıma olan güveni ikame ederek yeni bir güven sistemi kuruyor.
Satoshi Nakamato, taraflar arasındaki güvensizliğin hakim olduğu her alanda, yapay zeka, akıllı sözleşmeler ve dağıtık defter teknolojisiyle "yeni güven mimarisi=güvensiz güven" inşa edecek olan blokzincir teknolojisini, dünya insanlığına hediye etmiş bilge bir karekter. (1)
I- Blokzincir teknolojisinin Türk somonunun uluslararası ticaretteki marka değerinin ve güvenilirliğinin artırılmasına katkı sağlama potansiyeli çok yüksek
I.1) Somon denilince akla gelen ilk ülke olan Norveç, sahte somonları blokzincir teknolojisi ile tespit etme çalışmalarına başlamış durumda.
Denizcilik mirası bin yıl öncesine kadar giden Norveç, dünyanın en büyük ikinci deniz ürünleri ihracatçısı ülke konumunda. Ar-Ge yatırımlarına çok büyük önem veren Norveçli balık üreticileri, dünya pazarında sahte etiketle satılan somon problemini blokzincir teknolojisi ile çözecek. Blokzincir teknolojisi kullanımının, ulusal markalarının kalitesinin korunup geliştirilmesinin en iyi çözümü olduğuna karar veren Norveç Deniz Ürünleri Birliği, somon üretimindeki sürdürülebilirliği sağlamak, Norveç somonuna dünyada duyulan güveni yeni nesil teknolojilerle artırmak için, teknoloji devi IBM ve nesnelerin interneti (IoT) alanında çalışan Norveçli teknoloji girişimi Atea ile ortaklık kurdu.
Norveç'in en önemli ihraç ürünü olan somon, yabancı ülkelerde sahte etiketlerle satılabiliyor. Sahte etiketlerle Norveç somunu olarak satılan balıklar Norveç somon üreticilerine zarar veriyor. Sahte Norveç somonlarına dur demek isteyen üreticiler, IBM ve Atea ortaklığında blockchain kullanarak bu sorunu çözmek için harekete geçti. Blockchain teknolojisi, somonun yüzdüğü suyu kamerayla takip ettiği gibi, suyun sıcaklığı gibi detaylı bilgileri de arşivleyecek. Balığın yaşam döngüsü hakkında detaylı bilgiler blockchain ile şeffaf ve güvenli biçimde sunulacak. Blokzincir teknolojisi ile marka güvenilirliği artan Norveç somununun Dünya’daki pazar payı daha da artacak.
I.2) Diğer yandan; DNV GL ve Deloitte’in hazırladığı raporda blokzincir teknolojisinin su ürünleri tedarik zincirinde şeffaflık ve izlenebilirlik getirerek su ürünlerine güveni artıracağına vurgu yapılıyor.
Blokzincir teknolojisi kullanılarak, avcılık aşamasından tüketiciye ulaşana kadarki tedarik zinciri aşamalarını kapsayan, baştan sona herkese açık olarak kaydı tutulan veriler, tüketicilerin balıkların gıda güvenirliliği konusundaki endişelerini gidermesine yardımcı olacak.
DNV GL yöneticilerinden Luca Crisciotti, blokzincir teknolojisinin güven sorununu ortadan kaldırmak için oldukça kilit rol oynadığını söylüyor ve ekliyor: “tüketicilerden ve diğer kilit paydaşlardan, deniz ürünlerinin tedarik zincirine yönelik güven inşa etmek için şeffaflığa açık bir talep var.”
I.3) Ülkemizin stratejik ihraç ürünü olan Türk somununun son yıllardaki üretim ve ihracat miktarlarındaki artış, bütün Türk vatandaşlarının yüzünü güldürüyor, hepimiz mutlu oluyoruz.
Doğu Karadeniz İhracatçılar Birliği (DKİB) verilerine göre Ocak-Haziran 2022 döneminde 123 milyon 722 bin 151 dolarlık Türk somonu ihracatı yapıldı. Bu yılın aynı döneminde ise ihracat yüzde 32 artarak 163 milyon 33 bin 492 dolara ulaştı.
Her geçen yıl üretimi artan Türk somonunun ihracatı, miktar olarak da 2022'nin ilk yarısında 16 bin 774 ton iken, bu yılın aynı döneminde yüzde 35 artışla 22 bin 623 ton oldu.
Türk somon balığı üretimi ve ihracatındaki sorunların tespiti ve çözümü, Türk somon balığının marka değerinin artırılması için çalıştaylar düzenleniyor.
Türk somon balığının marka değerinin ve uluslararası ticaretteki güvenilirliğinin artırılmasına katkı sağlayacağı kesin olan blokzincir teknolojisindeki yüksek potansiyelden bir an önce faydalanmaya başlamak gerekli.
Türk somon balığı üretim ve ihracatının artırılması, Türk somon balığının uluslararası ticarette bilinilirliği yüksek bir marka haline gelmesi için çaba sarf eden bütün kamu ve özel sektör kuruluşlarının, yapacakları Ar-Ge çalışmalarında blokzincir teknolojine ağırlık vermeleri halinde, çok güzel sonuçlar elde edilecektir.
II-Bütün dış ticaret işlemleri blokzincir teknolojisi ile gerçekleştirildiğinde, gümrük müşavirliği mesleği daha güvenli yapılır hale gelecek
Türk devletinin tek taraflı olarak vereceği kararla veya Dünya Gümrük Örgütü’nün bütün dünya ülke gümrüklerini blokzincirle birbirine bağlaması üzerine, bütün dış ticaret/dış ticaretin finansmanı işlemlerinde blokzincir devreye alındığında, gümrük müşavirliği mesleğinin icrası sırasında karşılaşılan risklerin büyük bölümü ortadan kalkacak, stres kalmayacak.
Dünya gümrüklerinin blokzincirle birbirine bağlanması durumunda, Çin’den Türkiye’ye yapılacak ihracata ait bütün belgeler (faturalar, menşe sertifikaları, sağlık sertifikaları, gözetim belgeleri, çeki listeleri vb. gibi) blokzincir sistemine kriptografi ile şifrelenerek kaydedilecek, blokzincir teknolojisi ile değişmezliği sağlanan bu belgeler Türkiye’ye yapılan ithalatta başkaca hiçbir işleme gerek kalmadan kullanılacak.
Dolayısıyla, her biri gümrük müşavirleri için birer stres unsuru olan kıymet uyuşmazlıkları, çifte faturalar, vergi kaçakçılığı, menşe saptırması vb. gibi risk faktörlerinin tamamı ortadan kalkacak, Gümrük Müşavirliği mesleği daha güvenli yapılır hale gelecek.
Yararlanılan Kaynaklar
1) Blokzincir ve Yeni Güven Mimarisi (Kevin WERBACH)
2) www.bctr.org/Blockchain su ürünlerine yönelik güveni artırabilir
3) www.aa.com.tr/Türk somonu ihracati katlanarak artiyor
4) www.muhabbit.com/Norveçli balikçıların tercihi blockchain