TÜRKİYE Turizm Yatırımcıları Derneği’nin (TTYD) düzenlediği sohbet toplantısında Başkan Oya Narin, sözü öncelikle sunum için Genel Sekreter Hale Altan’a bıraktı:
- World Travel and Tourism Council (WTTC-Dünya Seyahat ve Turizm Konseyi) tahminlerine göre Türkiye’de 2023 yılında turizmin gayrı safi yurtiçi hasılaya (GSYH) doğrudan ve dolaylı 104.5 milyar dolar katkısı oldu. İstihdama katkı 3 milyonu aştı.
- WTTC projeksiyonlarına göre 2033 yılında ülkemiz turizm ve seyahat GSYH’si 131.7 milyar dolara, istihdam da 3 milyon 390 bine çıkacak.
- Turizm gelirlerimiz 2023 yılında 56 milyar doları buldu. Bunun cari açığa net olumlu katkısı 41.6 milyar dolar oldu. Turizmin GSYH’ya doğrudan katkısı yüzde 5, doğrudan ve dolaylı katkının toplamında yüzde 12 düzeyinde gerçekleşti.
- 2023 yılında yaratılan toplam istihdam 881 bin iken bunun 108 binini, yani yüzde 6.3’ünü turizm sektörü sağladı. 2023 yılında turizmin toplam istihdama katkısı yüzde 5, dolaylı ve doğrudan toplam yüzde 10 oldu.
Sohbet buluşmasında Oya Narin’e TTYD Başkan Yardımcıları Ali Güreli, Naile Göçen, Mehmet Tevfik Nane ve Şerife Bilgili Ercantürk eşlik etti.
Hale Altan, sunumdan bir başka veriyi aktardı:
- Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü’nün (BMWTO) 2019-2023 dönemi kıyaslamasına göre, büyük turizm ülkeleri arasındaki Türkiye, 2023’te 2019’a göre turizm gelirlerini yüzde 59 artırarak birinci sıraya yerleşti. Tüm ülkeler arasında 3’üncü oldu.
Şu noktanın altını çizdi:
- Yunanistan ve Mısır rakibimiz ama seviyemizde değiller. 2023 yılında İtalya’nın gerisine düştük ama çok kafa kafaya durumdayız. İspanya’yı yakalamak için çok çalışmamız gerekiyor.
Oya Narin, mevcut durumu şöyle irdeledi:
- Bugün geldiğimiz noktada çok iyi yerdeyiz. Türkiye, turizmde çok başarılı. Ancak, bundan sonraki dönem için daha ince ayar yapmamız, farklı planlar hazırlamamız gerekiyor.
Mehmet Tevfik Nane araya girdi:
- Türkiye’de katma değeri en yüksek sektör turizmdir. 100 dolarlık gelirin 85 doları net ülkemizde kalır.
Oya Narin, bu noktada istihdam sorununa değindi:
- Pandemi öncesi yeteri kadar insan kaynağımız vardı. Ancak, pandemi ve sonrasında biz sektör olarak insan kaynağımızı tutamadık. Son dönemlerde Arap yarımadasında başlayan turizmle ilgili gelişmeler istihdamı oraya kaydırıyor.
Hizmet sektöründe güvenlikten kuaföre, servis elemanlarından aşçıya Arap yarımadasına transfer olduğunu belirtti:
- Dolayısıyla çok ciddi bir insan kaynağı açığımız oluşuyor. İnsanlarımız da haklı olarak 3-4-5 bin dolarlık aylık gelirle transfer oluyor.
Turizm sektöründeki “emek göçü”nün ulaştığı düzeyi sorduk, Mehmet Tevfik Nane tahminini paylaştı:
- Pandemi ve sonrasında 100 bini geçmiştir. Üst yönetimde, kilit noktalarda, garson ve aşçılıkta Türkleri tercih ediyorlar.
Ortadoğu ve Körfez ülkelerinin Türkiye’den turizme dönük insan kaynağı çektiğini yeniden vurguladı:
- Suudi Arabistan, turizmde hizmet almak üzere Müslüman ülke vatandaşlarını tercih ediyor. Bizim insan kaynağında tecrübe de var.
Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Kazakistan’daki okullarla anlaşma yapıp özellikle Antalya’ya personel çekmeye çalıştıklarını bildirdi:
- Nepal, Hindistan, Sri Lanka’dan da personel almak istiyoruz ama getiremiyoruz. Aylık 500-600 dolar artı yemek, konaklama veriyoruz.
Türk personelin sektörde çalışmak istemediğini kaydetti:
- Neden? Çünkü sürdürülebilir bir çalışma ortamı sağlayamıyoruz. Mevsimin daha uzun olduğu Akdeniz sahilinde tesisler 180-210 gün çalışıyor. Yani, 25 yaşındaki gence yuva kurabilmesi için 12 ay iş veremiyoruz.
Her sıkıntı çıktığında personele, “Şimdi git, toparlanınca gelirsin” dendiğini anımsattı:
- Turizmde son 8 yılın 2 yılını sakin geçirdik. Dolayısıyla personel sektörden uzaklaşıyor. Ayrıca mevcut personel için de lojman ayarlamada sıkıntımız var.
Körfez ülkeleriyle birlikte Suudi Arabistan da turizmde Türkiye’ye rakip olmakla kalmıyor, yöneticiden aşçıya, garsona kadar “beyin ve emek göçü”nün adresleri arasına giriyor…
100 bin yetişmiş insan kaynağını kaptıran turizm sektörünün sıkıntısını Orta Asya’dan transferler gidermeye yeter mi?
TÜRKİYE Turizm Yatırımcıları Derneği (TTYD) Başkanı Oya Narin, yaşadıkları sorunlardan birinin de turistik tesislerin dağılımının “ters piramit” oluşturmasından kaynaklandığını belirtti:
- Aslında turistik tesislerin daha az bir bölümünün 5 yıldızlı olması gerekiyor. Tesislerin büyük bölümünün 4, 3, 2, 1 yıldızlı olması daha doğru bir dağılım sağlar. Ancak, bizde tesislerin büyük çoğunluğu 5 yıldızlı.
Tesislerin büyük çoğunluğunun 5 yıldızlı olmasının fiyat baskısı yarattığını vurguladı:
- Önemli rakibimiz İspanya’da tesislerin büyük çoğunluğu 4, 3, 2, 1 yıldızlı. Bizde 80’li, 90’lı yıllarda 5 yıldızlı tesis yapımı yoğunlaştı. Talep az olduğunda 5 yıldızlı tesislerin fiyatı da düşüyor. Kıyı şeridinde 4, 3, 2, 1 yıldızlı tesis olmayınca düşük bütçeli ailelere uymuyor.
Ardından ekledi:
- Yeni dönemde 1, 2, 3, 4 yıldızlı tesisleri daha fazla üretelim ki 5 yıldızlılarımız hak ettiği fiyatla iş yapabilsin.
TTYD Başkan Yardımcısı Ali Güreli araya girdi:
- İspanya ile karşılaştırma çok önemli. Biz 5 yıldızlı otel yapıp, 4 yıldızlı fiyatına satıyoruz. Turist başına gelire bakılınca Türkiye, İspanya’nın yüzde 30-35 gerisinde kalıyor.
Oya Narin, bu noktada geleceğe dönük şu mesajı verdi:
- 2033’e kadar yeni bir plana ihtiyacımız olduğunu düşünüyoruz. DPT’nin yaptığı planlar bittikten sonra bazı sektörlerde çok planlı yol alınamadı. Bir plan olduğu zaman, geleceğe yönelik model ortaya konulduğunda yatırımcıyı heyecanlandırabilir.
TTYD Genel Sekreteri Hale Altan, sunumdan şu verileri paylaştı:
- Küresel arenada 2023 yılında ziyaretçi sayısında 57 milyonla 7’inci, turizm gelirlerinde 56 milyar dolarla 7’nci olduk.
- 2023’te dünyanın en çok ziyaretçi alan şehirleri sıralamasında İstanbul 20.2 milyon ile 1’inci, Antalya 16.5 milyon ile 4’üncü sırada yer aldı.
TTYD Genel Sekreteri Hale Altan, hazırladıkları sunumdan sektörün kullandığı krediler üzerinde durdu:
- 2023, finansmana erişim açısından sıkıntılı bir yıl oldu. Sektör 370 milyar lira kredi çekmiş, 228 milyar lirası tasfiye olmuş. Sektörün belirli yatırımlar için hem krediye, hem de alternatif finansmana ulaşması şart.
TTYD Başkanı Oya Narin sürdürdü:
- Turizm sektörünün kredi oranı çok yüksek değil ama ihtiyacı olduğu açıkça görülüyor. Çünkü, yatak kapasitesinin 2030-2040’lara uyumlanması, modernizasyonu, yenileme için kaynağa ihtiyacı var.
Suudi Arabistan, Dubai ve Mısır’ın çok ciddi yatırımlar yaptığına işaret etti:
- Dolayısıyla bizim geleceğe hazırlanmamız gerekiyor. Sektör, iki türlü finansman yapıyor. Biri banka kredisi, ikincisi tur operatörleri üzerinden avans ya da indirimli erken ödemeyle sağlanıyor. Güney’den bu şekilde 11-12 milyar dolar geliyor.
Sektörün yatak kapasitesinin yılda sadece 200 gün çalıştığını anımsattı:
- İşletme sermayesi ihtiyacı yoğun olan sektörümüzde sürekli nakit eksikliği oluşuyor.
TTYD Başkanı Oya Narin, turizm sektörünün de ihracat kapsamına alınması gerektiğini savundu:
- İhracatçı getirdiği 100 doların karşılığında yüzde 8-10 KDV iadesi alıyor. Biz getirdiğimiz 100 dolar için konaklama vergisi, TGA payı ve KDV ödüyoruz.
Hazine ve Maliye Bakanlığı, turizm gelirini ihracat gibi görmek istemediğini belirtip, sektörle ilgili şu algının altını çizdi:
- “Turizm sektörü çok para kazanıyor” gibi bir algı var. İnanın sektördeki birçok grubun başka işleri olmasa, sadece turizmle ayakta kalmaları çok zordur.
Durumu 52 hafta üzerinden şöyle anlattı:
- Yılın 52 haftasının 24’ünde çalışıyoruz. 8-12 haftalık gelirle kışın eksilerini ödüyoruz. Bakım, onarım yapıyoruz. Yani ya başa baş ya da çok düşük kârla sezonu kapatıyoruz.
TTYD Genel Sekreteri Hale Altan, dernek bünyesindeki 400 şirketin yatırımları toplamının 65 milyar doları bulduğunu belirtti:
- TTYD üyelerinin 35’i aşkın ilimizde ve 18 ülkede 70’in üzerinde yatırımı var. Yüzde 81’i 5 yıldızlı olmak üzere 210 bin yatak kapasitesine sahipler.
Ardından sunumdan TTYD’nin projeksiyonlarını aktardı:
- Biz hiçbir şey yapmasak dahi 2033 yılında turizm gelirlerimizin 90-95 milyar dolar civarında gerçekleşeceğini düşünüyoruz.
- TTYD’nin önerdiği şekilde planlamaların yapılmasıyla birlikte 2033 yılında bunun yüzde 50 oranında artarak 135 milyar dolara ulaşacağını öngörüyoruz.