TÜİK, Turizm Bakanlığı ve TCMB ile birlikte çalışarak turizm verilerinde revizyona gitti. Revizyona gerekçe olarak, “son yıllarda eğitim ve sağlık turizmi alanında yaşanan gelişmeler ve özellikle COVID-19 pandemisiyle birlikte mevcut anketin cevaplanması konusunda yaşanan zorluklar” gösterildi. Bu, yerinde ve gerekli bir değişiklikti ve sonuçları da birçok açıdan önemli. Neden?
Önceki uygulamada, Türkiye’den çıkış yapan bazı yabancılara havalimanlarında anket yoluyla veriler derlenmeye çalışıyor; küçük bir örneklemden alınan cevaplar bütün herkes aynı kalıpta harcama yapıyormuş gibi turist sayısı ile çarpılıyordu. Oysa her gelen aynı harcamayı yapmıyor, her gelen tatil için gelmiyor ve her gelen ülkemizde aynı süreyi geçirmiyor.
Biliyorsunuz, her geçen yıl daha fazla insan sağlık ve estetik gerekçeleri ile Türkiye’ye geliyor. Sağlık nedeniyle gelenlerin sayısı 2021’de 642 bine ulaşmış durumda. Sadece aç ekimi için gelenlerin sayısı ise 1 milyona yakın. Bu ziyaretçilerin Türkiye içindeki harcamaları, sadece tatil için gelenlerin harcamalarından kat kat fazla. Sadece bu iki kalemde Türkiye’de yapılan harcamaların yıllık 3 milyar dolara yakın olduğu tahmin ediliyor.
Diğer yandan eğitim için Türkiye’de bulunan yabancı öğrenciler var. Geçen yıl bunların sayısı 224 bin civarında idi. Bu öğrencilerin hepsi aynı harcamayı yapmıyor. Bazıları sık giriş-çıkış yaparken bazıları uzun süre ülkeyi terk etmiyor, yıl da bir kez memleketine gidip dönüyor. İşte yapılan revizyon ile bu veriler daha sağlıklı olarak sisteme işlenmeye başladı.
Bir yanlış anlamayı önlemek için şunu hatırlatmakta fayda var. Verilerde yapılan revizyon ziyaretçi sayılarına yönelik değil, harcama tutarlarına yönelik. Dolayısıyla Türkiye’ye gelen turist sayısında değişiklik yok, turizm gelirlerinde artış var. Yeni verilere göre bu yılın ilk çeyreğindeki gelirler 1,1 milyar dolar, ikinci çeyreğindeki gelirler 1,8 milyar dolar yükselmiş durumda. 2021 gelirlerindeki revizyon ise 5,7 milyar dolar civarında.
Konuya son vermeden önce önemli bir noktanın altını çizmek gerekiyor. Yapılan revizyon sonrasında güncellenen veriler özellikle 2019-2022 yıllarındaki gelirleri yukarı çekiyor. 2012-2018 dönemindeki revizyonlar her yıl için 1 milyar doların üzerindeyken, 2019 sonrasında yıllık 4-5 milyar dolara yükseliyor. Çünkü eğitim ve sağlık ile ilgili veriler büyük oranda 2018 ve sonrası için sisteme dahil edilmiş durumda. Yani, bu çalışma önceki yılları kapsayacak şekilde geriye çekildikçe, verilerde yine yukarı yönlü bir revizyon gelecektir.
Net hata ve noksan boyutu
Yapılan revizyon neden önemli? Çünkü artık turizm gelirlerimizi gerçeğe daha yakın ölçebiliyoruz ve bu gelirlerin ne kadarının sağlıktan, ne kadarının eğitimden, ne kadarının eğlenceden kaynaklandığını daha iyi görebiliyoruz. İşin daha önemli bir boyutu da ödemeler dengesindeki net hata ve noksan kaleminde iki hafta sonra göreceğimiz değişiklik. Geçen hafta yapılan revizyon turizm gelirlerini geçmişe dönük olarak 22,5 milyar dolar yukarı çekecek. Bu net hata noksan kaleminde de aynı miktarda azalma olacak demek.
Takdir ve eleştiri
Revizyon için çalışan değerli kurumların ve bürokratlar emekleri için büyük bir takdiri hak ediyor. Ellerine sağlık, ama kurumlara yönetilmesi gereken bir de eleştiri var. Biliyorsunuz bu konu uzun süredir tartışılıyor ve eleştiriler getiriliyor. Ben de 19 Eylül tarihli “Net Hata ve Noksan Rekor Seviyede” yazımda 2011’den bu yana birikimli net hata noksanın 0’a yakın olması gerekirken 73 milyar dolara yaklaştığından bahsetmiştim. Oysa iki hafta sonra açıklanacak ödemeler dengesi verilerinde bunun bir anda 50 milyar dolara indiğini göreceğiz.
Verilerdeki revizyon anlamlı olsa da; son aylarda sık sık gündeme gelen net hata noksan tartışmasını önlemek ya da bunun iletişimini daha iyi yönetmek açısından, ilgili kurumlar bu tür bir çalışmanın yapıldığını ve net hata noksanın kayda değer bir kısmının hizmet gelirlerini eksik ölçülmesinden kaynaklandığını daha önce açıklayabilirdi. Böylece bazı eleştiriler baştan engellenebilirdi.