✔ Merkez Bankası'nın dün açıkladığı iktisadi yönelim istatistikleri reel sektörde işlerin ve ekonomiye bakışın ne zaman bozulduğunu çok açık olarak ortaya koyuyor.
✔ Ne zaman ki faiz indirimi başladı, yani eylülde indirime gidildi ve devamı geldi, reel sektörde de maliyetler arttı, zamlar başladı ve genel gidişata dönük kaygılar tırmandı.
O faiz indirimi var ya faiz indirimi, eylüldeki... Ve devamında gelen indirimler ve kurda yaşanan tırmanış... İşte ekonomiye ilişkin tüm olumsuzluklar o eylül indiriminden sonra iyice kendini göstermeye başladı.
Bunu biz söylemiyoruz.
Bu görüşü dile getiren reel sektör, reel sektöre aracılık ederek bunu açıklayan da Merkez Bankası...
Merkez Bankası tarafından dün açıklanan iktisadi yönelim istatistikleri gösteriyor ki reel kesim firmalarında ekonomiye bakış olumsuza dönmeye, maliyetler artmaya ve zam yapma eğilimi tırmanmaya eylülden sonra başlamış.
Zam diyenler, nereden nereye?
Eylül ayında firmaların yüzde 35.3’ü gelecek üç ayda satış fiyatlarını artıracağını söylerken, aralık ayında bu oran yüzde 59.9’a tırmandı. Üç ayda tam 24.6 puanlık artış var.
Bu dönemde satış fiyatlarının azalacağını söyleyenlerin oranı 60.4’ten yüzde 36.4’e geriledi.
Çok küçük bir kesim ise fiyatların aynı kalacağı görüşünü dile getirdi.
Fiyatlar artacak diyenler eylülde yüzde 35 düzeyindeyken aralıkta ne oldu da yüzde 60’a dayandı?
Yanıt çok açık değil mi... Eylülde başlatılan ve diğer aylarda da devam eden indirim ve bundan kaynaklanan kur artışı en temel neden.
Çünkü birim maliyet de tırmanıyor
Satış fiyatları durup dururken artmaz. Buna yol açan nedenleri bulmak gerekir. Aynı istatistiğin ortaya koyduğu önemli bir sonuç daha var.
Fiyatların artırılacağı dile getiriliyor, evet; çünkü bu dönemde maliyetler de arttı.
“Son üç ayda birim maliyetiniz arttı mı” sorusuna firmaların eylül ayında yüzde 62.5’i “Evet” yanıtı vermişti. Aralık ayına geldik, birim maliyetinin arttığını söyleyenlerin oranı yüzde 76.8’e çıktı.
Söz konusu aylar itibarıyla birim maliyetinin azaldığını söyleyenlerin oranı ise yüzde 36.8’den yüzde 19.8’e indi.
Son üç ayda maliyetler böylesine artış göstermişse herhalde önümüzdeki dönemde de satış fiyatları artacaktır. Zaten aksi olsa şaşmak gerekir.
Fiyatlar işte bu nedenle düşmez
Son dönemde yoğun bir beklenti var:
“Kur düştü, fiyatlar da düşecek.”
Bunun mümkün olması için üretim sırasında bünyeye giren kur zehrinin atılması gerektiğini hep vurguluyoruz.
Sanayici yüksek maliyetle hammadde almış, ara mal almış ve bunları kullanarak yüksek maliyetli bir üretim gerçekleştirecek ama kur düştü diye nihai ürününü daha ucuza, hatta zararına satacak, öyle mi!
Ya da zincir marketler 10 liraya aldığı bir ürünü, kur düştü diye 8 liraya satacak!
Bunlar boş ve gerçekleşmeyecek beklentiler.
Ama diğer yanda kurdaki gerilemeye çok duyarlı olan akaryakıt fiyatları olduğu yerde kalacak. Doğalgaz fiyatları değişmeyecek...
Sonra, “Hani nerede ucuzluk” diye market market gezip hafiyeliğe soyunacağız.
Sanayici genel gidişattan hiç memnun değil
Merkez Bankası’nın iktisadi yönelim istatistiklerinde sanayicilere yöneltilen ve aslında tüm soruların özeti niteliğinde sonuç veren bir soru var:
“Sanayi dalınızdaki genel gidişat konusunda bir ay öncesine kıyasla görüşünüz nedir?”
Bu yılın ilk dokuz ayında bu soruya verilen yanıtlarda “İyi gidiyor” diyenlerle “Kötü gidiyor” diyenlerin oranı hep birbirine yakın. Kimi ay iyimserler öne geçmiş, kimi ay kötümserler. Ama arada öyle çok belirgin bir fark olmamış, en azından bir kırılma yok.
Ne zamana kadar mı, tabii ki tahmin edeceğiniz gibi ekim ayına kadar...
Eylülde iyimser ve kötümser oranı neredeyse eşit. İşte ne olduysa eylüldeki faiz indiriminden sonra olmuş ve ekimle birlikte makas kötümserler lehine açılmaya başlamış.
Aralık ayına geldik; sanayicinin artık yüzde 29.1’i kötümser olduğunu belirtiyor, iyimserlerin oranı ise 6.1’e kadar gerilemiş durumda.
Geçen haftaki operasyonla kurda yaşanan gerileme sanayiciyi yeniden iyimser yapar mı, bu olumsuz gidişat değişir mi, bir ay sonra göreceğiz.