✔ TÜİK'in TÜFE hesaplamasında kullandığı akaryakıt fiyatları, EPDK'nın ilan ettiği fiyatın altında. Arada çok büyük fark yok ama TÜFE'ye olan etki EPDK fiyatlarıyla 0.10 puan daha fazla. Bu da mayıs ayı artışının açıklananın üstüne çıkıp yüzde 3.08 olması demek.
TÜFE artışının mayıs ayında yüzde 2.98 açıklanmasıyla ilgili olarak kafama takılan ufak tefek sorular olduğunu ve bunları TÜİK’e yönelteceğimi dün bu köşede yazmıştım. İlk sorudan başlayalım...
“Mayıs ayı endeksini hesaplarken kullandığınız akaryakıt fiyatlarını nereden aldınız?”
Öyle ya, akaryakıt fiyatları şehirden şehire ya da istasyondan istasyona üç beş lira oynamaz ki. Fiyat ancak birkaç kuruş fark eder; ama o kuruş farkı açıldı mı, TÜFE'ye etki de çok farklı olmaya başlar.
Gelin önce akaryakıt fiyatlarının nasıl oluştuğunu kısaca hatırlatalım.
Uluslararası piyasadaki ürün fiyatlarına bağlı olarak rafineri çıkış fiyatı ve bunun üstüne eklenen vergiler, karlar; dağıtıcı şirketlerin tavsiye ettiği fiyatlar ve sonuçta pompa fiyatı ortaya çıkıyor.
Tavsiye edilen fiyat ve pompa satış fiyatı o ilin hatta ilçenin rafineriye uzaklığına göre farklılık gösteriyor.
Akaryakıt istasyonlarının rekabet avantajı elde etmek uğruna tavsiye edilen fiyatın pek altına inemedikleri de bir gerçek, zaten kar marjları çok az, dolayısıyla tavsiye edilen fiyat en fazla birkaç kuruş oynamayla pompa satış fiyatı olarak uygulanıyor.
Yani dağıtım şirketlerinin tavsiye fiyatı olarak bayilere ilettikleri fiyatla pompa fiyatı neredeyse aynı oluyor.
Benzin ve motorinde tavsiye edilen fiyat var ama LPG’de durum farklı. LPG’de dağıtım şirketleri tavan fiyat ilan ediyor ve istasyonlar bu tavanı geçemiyor. Bir de şu gerçek var; LPG’de kar marjının yüksek olmasından dolayı istasyonlar arası rekabet yoğun ve bu yüzden fiyatlar çok dalgalı olabiliyor.
TÜİK’İN FİYATI NASIL DAHA UCUZ?
TÜİK mayıs ayı enflasyonunu açıklarken madde fiyatlarının ilanını durdurdu. Ama birkaç madde hariç; onların fiyatı ilan edildi.
Fiyatı açıklananlar benzin, motorin ve LPG. Bu üç ürünün TÜFE’de yüzde 4.8680’lik ağırlığı var. TÜİK mayıs için elektrik, doğalgaz ve doğalgaz abonman ücretini de açıkladı.
Mayıs ayı enflasyon tahminimi yaparken akaryakıttaki fiyat değişimini tabii ki göz önünde bulundurmuştum. TÜİK’in açıkladığı fiyatlara göre değişimi hesapladım ve bu oranların TÜFE artışının daha az görünmesini sağlayacak şekilde daha farklı olduğunu gördüm.
Fark çok büyük değil; ne var ki “Sinek küçüktür ama mide bulandırır” hesabı, bu küçük fark da TÜFE artışını yüzde 3’ün üstüne taşıdığı için önemli.
Şimdi TÜİK'in akaryakıt için hangi fiyatları esas aldığını biliyoruz. Ama TÜİK’in, EPDK’nın ilan ettiği ortalama fiyatlardan daha düşük fiyat üzerinden hesaplama yaptığı ortaya çıktı, bu da kafa karışıklığına yol açtı.
Dedim ya fark öyle çok büyük değil. Ne var ki o kuruşluk farklar TÜFE’deki artışı yüzde 2.98’den yüzde 3.08’e çıkarmaya yetiyor.
Siz doğru oranın 2.98 değil de çok daha yüksek olduğunu düşünün ve üstüne 0.10 puanı ekleyin!
Mayıs ayında benzin ve motorin zam görürken, LPG ucuzladı. Benzin ve motorindeki zam oranı TÜİK’e göre daha düşük, LPG’deki ucuzlamanın oranı ise daha yüksek.
TÜİK’e göre bu üç üründeki fiyat hareketinden TÜFE’ye yansıma 0.17 puan. EPDK’nın ilan ettiği fiyatlar ve bunların değişiminden yola çıkılarak yapılan hesaplamaya göre ise TÜFE’ye yansıma 0.27 puan. Aradaki o 0.10 puanlık fark var ya, işte o fark 2.98’i 3.08’e taşıyor.
Fiyatı ilan edilen ve tüm Türkiye’de neredeyse aynı fiyata satılan üç kalem üründe böylesine fark var.
Fiyatı artık gizlenen ve şehirden şehire, semtten semte, pazardan pazara çok farklı fiyatlara satılan yüzlerce üründeki fiyat farkından kaynaklanabilecek yansımayı varın siz düşünün!
ON BİNDEN FAZLA İSTASYONDAN TEK TEK Mİ FİYAT ALINIYOR?
Bütün dağıtım şirketleri bayilerine tavsiye ettikleri fiyatı EPDK’ya iletiyor.
EPDK bu fiyatların ortalamasını günlük ve aylık olarak web sayfasında duyuruyor.
Tavsiye edilen fiyatla pompa fiyatı benzin ve motorinde hemen hemen aynı uygulanıyor. LPG’de ise tavan fiyat söz konusu ve istasyonlar ciddi oranda indirim yapabiliyor.
EPDK İstanbul’un Avrupa yakasındaki fiyatı, yani neredeyse Türkiye’nin en düşük fiyatını ilan ediyor.
Peki TÜİK nasıl oluyor da EPDK’nın fiyatından daha düşük fiyat buluyor?
Hani rekabetten dolayı istasyonlar çok fiyat kırıyor olsa, TÜİK de bunları derlese, belki EPDK-TÜİK farkı böyle izah edilebilir. İyi de hem bu farkı izah edecek bir rekabet indirimi yok, hem de TÜİK’in sayıları on bini aşan istasyonlardan tek tek fiyat derleme şansı yok.
Öyleyse bu fark nasıl izah edilecek? Ya da edilebilecek mi?
Edilemezse bu mayıs ayı enflasyonuna ilişkin kuşkuları artırmayacak mı?
Ayrıca madem EPDK ile TÜİK’in fiyatları arasında fark var, şu durumda TÜİK bu kalemlerin fiyatını niye açıkladı?