✔ 2020'nin ölüm istatistikleri hala ortada yok. Ancak TÜİK dolaylı olarak 2020'de ölüm sayısının çok olduğunu açıkladı bile.
✔ Kişi başına gelir hesabı için ilan edilen nüfus, Cumhuriyet tarihinin en düşük nüfus artış hızının geçen yıl gerçekleştiğini ortaya koydu.
✔ Nüfusun az artmasını doğumdaki gerileme izah etmeye yetmiyor. Dolayısıyla açıklama belli: "Ölüm çok artmış!"
Bir önceki yılın ölüm istatistikleri, içinde bulunulan yılın genellikle haziran ayında açıklanır. Bu yıl haziranda 2020’nin ölüm istatistikleri daha bir merakla beklendi. Covid-19 yüzünden yaşanan ölümlerin istatistiklere yansıyacağı ve böylece zaman zaman kuşkuya düşülen Sağlık Bakanlığı verilerini test etmenin mümkün olacağı düşünüldü. Tabii ki TÜİK haziranda ölüm istatistiklerini açıklamış olsaydı... Verilerin toplanamadığı gibi bir gerekçeyle ölüm istatistikleri açıklanmadı. Aradan üç aya yakın zaman geçti, söz konusu istatistikler ortada yok. Dün aldığımız bilgiye göre bu istatistiklerin ne zaman açıklanacağı da hala belli değil.
Ölüm istatistiklerini açıklamaktan kaçınan TÜİK aslında başka bir açıklama kapsamında ilk ipucunu çok önce vermişti. TÜİK'ten ilk sinyal nüfus istatistiklari açıklanırken aylar önce, bu yılın şubat ayında gelmişti. Ancak o zaman ölüm istatistiklerinin açıklanmasında bir gecikme olacağı beklenmediği için bu verilerin üstünde fazla durulmamıştı. Önceki gün açıklanan 2020 yılının GSYH gerçekleşmesine ilişkin verilerle nüfustaki anormal değişim bir kez daha gözler önüne serilmiş oldu.
Yani TÜİK silahını temizlerken kendini vuran biri durumuna düştü! Nüfus artış hızı geçen yıl Cumhuriyet tarihinin en düşük düzeyinde gerçekleşti. Doğum sayısında dramatik bir gerileme yok; demek ki ölüm sayısı her zamankinden fazla. TÜİK’in bir türlü açıklayamadığı da bu değil mi zaten...
Cumhuriyet tarihinin en düşük hızı
Her yıl için biri yıl ortasını, biri yıl sonunu gösteren iki nüfus açıklanıyor. TÜİK 2020’nin adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçlarını ve bu çerçevede 2020’nin yıl sonu nüfusunu 4 Şubat’ta açıklamıştı. Aynı gün yapılan açıklamada 2020’nin yıl ortası nüfusuna da yer verilmişti.
2020’nin yıl ortası nüfusu, 2019’a göre yalnızca yüzde 0.98 artış gösterdi.
Bu “düşük nüfus artışı” anlamında Cumhuriyet tarihinin rekoru. 1927’den bu yana hiçbir yıl nüfus artış hızı yüzde 1’in altına düşmemişti. Daha önce en düşük hız, yıllık yüzde 1.06 ile İkinci Dünya Savaşı’na denk gelen 1940-1945 döneminde kaydedilmiş ama bu yılların hiçbirinde de yüzde 1 sınırının altına inilmemişti.
Yıl sonu oranı çok daha düşük
2020’de yıl ortası bazında yüzde 0.98’de kalan nüfus artışının yıl sonu itibarıyla yüzde 0.55 düzeyinde oluşması, yıl sonuna doğru nüfus artış hızının giderek hız kestiğini gösteriyor. Şu küçük tablo çok şey söylüyor zaten... 2019’da yıl sonu ile yıl ortası nüfus arasında 576 bin olan artış, 2020’de nasıl oldu da 229 bine geriledi.
Doğum hızı mı azaldı?
Evet biraz azalma var. 2019 yılında yüzde 1.44 olan doğum hızı, 2020’de yüzde 1.33’e gerilemiş. 2000’li yılların en düşük bebek doğumunun geçen yıl gerçekleştiği dikkati çekiyor. 2019 yılında 1 milyon 187 bin olan bebek doğumu geçen yıl 1 milyon 113 binde kalmış. Azalma var ama yalnızca 74 bin. Doğum ve ölüm sayısının farkını alıp bunu nüfus artışı olarak düşünmek pek sağlıklı sonuç vermiyor ama yine de bebek doğumundaki 74 binlik azalmanın nüfus artış hızını aşağı çekmeyeceği ortada.
O zaman geriye ne kalıyor?
Tabii ki herkesin düşündüğü gibi ölüm sayısının çok yüksek olduğu gerçeği...
Vefat edenlerin çok istisnai durumlar hariç ertesi gün toprağa verildiği, anında nüfustan düşüldüğü, ölüm nedenlerinin mutlaka kayda girdiği dikkate alınırsa, sekiz ayda bu istatistiklerin henüz derlenememiş olmasını nasıl yorumlayacağız.
Ya da şunu sormamız gerekiyor:
“Kaydı böylesine sağlıklı tutulan bir istatistik setini bir araya getirmekte bu kadar zorlanan bir kurumun çok geniş saha çalışmasıyla üretmek durumunda olduğu ve çok sık periyotlarla açıkladığı verilerin güvenilirliğine nasıl ikna olacağız?”