Türkiye’de ilk kez çocuklar için ‘krem bal’ ve gıda sanayicileri için ‘toz bal’ üretimini gerçekleştiren ve bal pazarının en büyük iki oyuncusundan biri olan Anavarza Bal, geçen yıl 235 milyon lira ciro yaptı. Süleyman Sezen’in 1993’te Kozan’da kurduğu firma, şu anda 5 bin 500 metrekare kapalı alana sahip tesiste yılda ortalama 3 bin ton balı son teknoloji ekipmanlara sahip laboratuvarında, her biri çok iyi eğitimler almış güçlü bir ekiple analiz ediyor. Sonra da aklınıza gelebilen bütün perakende market zincirlerine dağıtımını gerçekleştiriyor. Yaklaşık 100 kişinin çalıştığı tesise her yıl düzenli olarak 300 civarında arıcı ailenin ürettiği ballar geliyor. Anavarza Bal CEO’su Can Sezen ve İşletme Müdürü Burcu Sezen ile sohbet ediyoruz. Can Sezen, Türkiye’nin Çin’den sonra en fazla bal üretilen ülke olduğunu hatırlatarak çok ilginç bilgiler aktarıyor: “Balda arıcılarımızın hasadı bugünlerde başlıyor ve Kasım ayına kadar devam ediyor. Bizim bölgemiz Kozan, Türkiye’de en fazla bal üretilen ilçedir. Türkiye’nin yıllık bal üretimi yaklaşık 115 bin tondur, Kozan, yıllık 4 bin 800 ton üretir. İl bazında bal şampiyonumuz 19 bin ton ile Ordu. İkinci ise 16 bin ton ile Muğla’dır. Adana’da narenciye çiçeği, Malatya’da üçgül ve keven, Muğla’da çam balı, Şanlıurfa’da pamuk, Kayseri’de keven ve kekik balları olur. Ülke genelinde yaklaşık 100 bin arıcı ailemiz vardır. Türkiye’de yaklaşık 500 farklı ballı endemik bitki vardır ama şu ana kadar bunların 20 kadarının balı üretilebiliyor. En etkili antioksidan özelliğine sahip ballar ise meşe ve kestane ballarıdır. Balda kovan verimliliği son yıllarda maalesef düştü. 17 kilolardan 12 kiloya geriledi. ABD gibi gelişmiş tarım ülkelerinde çiftçiler, arıcıları tarlalarına, bahçelerine davet eder. Çünkü arılar bitkilerde döllenmeyi artırır ve tarlada, bahçedeki verimi yüzde 50 kadar yükseltebilir. Bizde ise çiftçilerimiz genellikle arıcıları kovarlar. Arıcılık, sadece bal üretim faaliyeti değildir, tarımsal üretimi ciddi boyutlarda artırabilir.”
Toz bal üretimi büyüyor, ihracatına yakında başlarız
Can Sezen’e, babası Süleyman Sezen’in yıllar önce ‘gerekli yatırımları yapıp üreteceğiz’ dediği ‘toz bal’ konusunda neler yapıldığını soruyorum. Şöyle yanıtlıyor: “Yaklaşık 5 yıldır düzenli olarak üretiyoruz ve şu anda ciromuzun yüzde 10’unu toz baldan elde ediyoruz. Gıda sanayicilerimiz bu ürünü ithal ediyordu ve bizden talepte bulunmuşlardı. Biz de gerekli yatırımları yaptık ve Türkiye’de ilk üretimleri gerçekleştirdik. Şu anda büyük gıda sanayicilerimiz bazı ürün gruplarında şeker yerine yoğun olarak kullanıyorlar. Örneğin, keklerde, gofret, çikolata, dondurma, cips ve soslarda kullanılıyor. Yakın gelecekte ekmekte de kullanılacak. Çay, kahvede de şeker yerine toz bal geçebilir. Biz şimdi son tüketicinin kullanabileceği toz bal ürünleri de geliştiriyoruz. İhracatına henüz başlamadık ama Yunanistan’dan ve bazı Ortadoğu ülkelerinden talepler geldi. Görüşmeler yapıldı, yakın zamanda başlayabiliriz. Özellikle çocuklar için yine Türkiye’de ilk kez ürettiğimiz ‘krem bal’ da başarılı ve sağlıklı bir ürün olarak kökleşti, tüketimi de sürekli artıyor.”
Balın ne olduğu ancak analizle anlaşılır
Anavarza Bal İşletme Müdürü Burcu Sezen ise gıda mühendisi olarak laboratuvar, araştırma ve geliştirme ile üretimi yönetiyor. Firmaya gelen bütün balların analizlerinden ve en uygun şekilde ambalajlanmasından o sorumlu. Burcu Sezen yaklaşık 10 milyon liralık yatırımla kurulan laboratuvarda 100’ye yakın farklı analiz yaptıklarını belirterek, şöyle konuşuyor: “Arıcılardan kaynaklanabilecek ‘antibiyotik, naftalin ve zirai ilaç kalıntılarını’ ortaya çıkarıyoruz. Konaklanan bölgede ‘ağır metaller varsa ve bu bala sirayet etmişse’ onu da yakalıyoruz. Tabii ki asıl analizimiz bize gelen bir balın ‘ne balı olduğunu’ tespit etmekle ilgili. Balda ‘hangi bitkinin polenleri fazlaysa o bal o bitkinin balı’ oluyor. Örneğin yüzde 70 meşe poleni varsa o meşe balıdır. Bu analiz yapılmadan, bir bala ‘şu balı bu balı’ denmesi son derece yanlıştır ve bazen çok tehlikeli sonuçları olabilir. Bir de sahtekârlar var ki onlardan bir adım önde olmak zorundayız. Son olarak C3 denilen analizler için de yatırımımızı tamamladık ve onların yeni yöntemlerini de açığa çıkarıyoruz.”
Baba çekirdekten tüccar, kızı gıda mühendisliği, oğlu işletme okudu
Anavarza Bal’ın kurucusu Süleyman Sezen, altı yaşından itibaren ticaretin içinde yetişmiş bir girişimci. Süleyman Bey’in babası, toptan ticaretle uğraşıyormuş ve İstanbul’dan aldığı hazır giyim ürünlerini Adana ile Kozan’da satıyormuş. O da babasına yardım ediyormuş. Sezen Gıda’yı 1979’da daha 22 yaşındayken kurmuş, işleri büyümüş, Adana’da 3, Kozan’da bir marketi olmuş. Bu aşamadan sonra ticaretin yanında bir konuda üretim yapmayı çok istemiş. Bölgenin ‘bal üretimindeki gücünü’ de dikkate alarak, 1994’te 400 metrekarelik bir yer tutup balcılığa başlamış. Ürün kalitesi sayesinde kısa süre sonra ‘dev market zincirlerinin bal tedarikçisi olmayı’ başarmış. Can Sezen, şu bilgileri ekliyor: “Babam, bize de işi sevdirdi ve işin geleceğine göre eğitimler aldık. Ben ‘işletme’ okudum, kız kardeşim Burcu da ‘gıda mühendisliğini’ tercih etti ve şimdi çok güçlü bir ekibin başında üretimi, laboratuvarımızı, araştırma geliştirme projelerimizi ilgili kuruluşlarla, üniversitelerle işbirliği yaparak yönetiyor. Hedefimiz, üretimimizi her yıl daha da artırmak, yeni ürünlerle marka gücümüzü pekiştirmek.”