Küresel ilişkilerde bir yandan Ukrayna savaşı, diğer yandan Gazze kaosuyla iyiden iyiye belirginleşen cepheleşme en çok uluslararası ticareti etkiliyor.
ABD ve Avrupa'nın Ukrayna savaşı nedeniyle Rusya'ya uyguladıkları petrol ve doğal gaz alım kısıtlamaları ile yine ABD'nin İran'a yönelik petrol-doğal gaz yaptırımları malum. Ancak bu yaptırımların aşılması için de "arka kapılar" icat edilmekte.
AVRUPA RUS PETROLÜNÜ HİNDİSTAN ÜZERİNDEN ALIYOR
Uluslararası ticaret rakamlarını izleyen Kypler'ın 2023'te Hindistan'ın petrol ticaretine ilişkin ortaya koyduğu veriler çok ilginç; ABD ve Avrupa yaptırımlarına katılmayan Hindistan, Rusya'nın en büyük petrol alıcılarından biri haline geldi. Kypler'a göre, Hindistan Rusya'dan geçen yıl günde 1.75 milyon varil işlenmemiş petrol ithal etti. Bu rakam, bir önceki yıla göre Hindistan'ın Rusya'dan ithal ettiği işlenmemiş petrol miktarının yüzde 140 arttığını gösteriyor.
Yine 2023'te Hindistan'ın Avrupa'ya rafine petrol ihracatı da katlanmış durumda; 2022'de Hindistan Avrupa'ya 111 bin varil işlenmiş petrol satarken, bu rakam 2023'te 231 bin varil petrole ulaşmış. Hindistan gibi kendisine bile yetecek petrolü üretemeyen bir ülkenin bu ihracat rakamlarına ulaşmasının mantıklı tek bir sonucu var elbette; Rus petrolünün Hindistan üzerinden dolaylı şekilde Avrupa'ya aktarılması. Benzer bir durum Birleşik Arap Emirlikleri için de söz konusu; kendisi de büyük bir petrol/ doğal gaz üreticisi olan BAE, son iki yılda Rusya'nın en büyük petrol müşterilerinden biri haline geldi. Rusya'dan BAE'ye tankerlerle gönderilen milyonlarca ton ham petrolün sadece küçük bir kısmı bu ülkedeki rafinerilerde işleniyor. Uluslararası basında yer alan haberlere göre, BAE'nin satın aldığı Rus petrolü, ülkeye hiç girmeden "başka alıcılara" yönlendiriliyor. Bu alıcıların kim olduğunu da tahmin etmek hiç güç değil elbette.
Nitekim ABD'nin Aralık ayında Rusya yaptırımları çerçevesinde bazı BAE gemicilik şirketlerini resmen kara listeye aldığını açıklaması da bu "arka kapı ticareti" ile yakından ilgili.
TÜRKİYE-İRAN YENİ BORU HATTI İÇİN ANLAŞTI
Bu açıdan bakınca, ABD yaptırımlarından muzdarip bir başka ülke olan İran'ın Türkiye'ye geçen hafta gerçekleşen Cumhurbaşkanı düzeyindeki ziyaretini de irdelemek gerek elbette;
İran Yol ve Kent gelişim Bakanı Mehrdad Bazrpash, söz konusu ziyaret sırasında İran ile Türkiye arasında yeni bir doğal gaz boru hattı inşası için anlaşmaya varıldığını açıkladı. Bazrpash, Türkiye'nin İran'daki doğal gaz sahalarına yatırımının önünün de açıldığını söyledi.
İran, zengin doğal gaz rezervlerine rağmen, uluslararası alana gaz tedariki açısından pek "güvenilir" bir ülke olarak görülmüyor. Bunda, soğuk kış günlerinde İran'ın ürettiği gazın kendi kullanımına bile yetmemesi, dolayısıyla satış yükümlülüklerini zaman zaman yerine getirememesi gösteriliyor.
Ancak burada da devreye Türkmenistan giriyor; Türkmenistan son birkaç ay içinde hem Türkiye, hem de Irak'la doğal gaz swap anlaşmaları için masaya oturdu. Ayrıntılar henüz belli değil. Ancak swap'ın İran üzerinden yapılacağı kesin.
Bu çerçevede, Türkiye ve İran arasında kurulması üzerinde uzlaşılan yeni boru hattının inşasının önemi de ortaya çıkıyor.
Türkiye'nin "doğal gaz merkezi" olma projesi şimdiye kadar Rusya'dan alınacak olan gazla sınırlıydı. Şimdi Türkmen-İran gazı da devreye giriyor gibi. Ticarette çare tükenmiyor gerçekten...