Türkiye bu yıl yeni nesil girişimlerde büyük atak yaşıyor. Öyle ki bu konulara odaklanmış araştırma kurumlarının raporlarına göre COVID-19 salgınına rağmen (bana göre salgın sayesinde) Avrupa’nın ‘start up yıldızı’ Türkiye ve İstanbul oldu. Girişim sayıları ve alınan yatırım tutarları dikkate alındığında yılın ilk yarısında, ülkemiz ve İstanbul, sıralamalarda zirveye yönelirken, ülke genelinde diğer şehirlerimiz de atağa kalktı. “2021’in ilk 6 ayında 129 Türk girişimi 1,3 milyar dolarlık yatırım aldı, son 10 yıldaki yatırım tutarı aşıldı” ya da “Bu yıl bittiğinde 10 yeni unicorn’umuz (değeri 1 milyar doları aşan girişim) olacak” şeklinde haberler, analizler okuduk. Kim ne derse desin son yıllarda, geleneksel sektörlerdeki üretim ve ihracat başarılarımızın yanı sıra bu alanda da Türkiye ve Türk gençleri çok başarılı bir grafik çiziyor. Peki, bu başarıda sürekliliği nasıl sağlarız, kendi modelimizi oluşturabilir miyiz ve diğer ülkelerden pozitif ayrışmamızı nasıl sürdürürüz?
Türkiye’nin bazen ‘sorun gibi’ anlatılan genç nüfusunun büyüklüğü esasında start up, inovasyon, yazılım, teknoloji gibi başlıklar için bulunmaz nimet. 8,2 milyonu aşan üniversite öğrencimiz var. Yerden yere vurulsa da vakıf üniversitelerinin sayıları kadar nitelikleri de artıyor. Yerli ‘melek yatırımcı’ sayımız özellikle yabancı yatırımların Türkiye’deki atakları görüldükçe ivmeleniyor. İşte bu tabloya daha verimli şekilde eklenmesi gereken en önemli kurumlar, Türkiye genelindeki ticaret ve sanayi odalarımızdır. Bu konuda Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin (TOBB) çalışmaları takdire şayan. TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu’nun, 81 vilayetin tamamında kurulmasına önderlik ettiği ‘Genç Girişimci Kurulları’ ülke genelinde bu heyecanı canlı tutuyor. 181 ticaret ve sanayi odası, 57 ticaret odası, 12 sanayi odası, 2 deniz ticaret odası, 113 ticaret borsası olmak üzere toplam 365 oda ve borsası olan Türkiye’de, bu altyapı, bu konuya odaklansa yüzlerce ‘milyar dolarlık girişim’ çıkarabilir miyiz? “Bu çok zor, geleneksel sektörlerde para kazanan iş insanları bu işlere ikna olmaz” demeyin. Bunun en güzel örneği ve ‘model uygulaması’ İstanbul Ticaret Odası’nda (İTO) yaşanıyor.
2015 yılının son aylarıydı. Dönemin İTO Başkanı merhum İbrahim Çağlar, “Gençlerin fikirlerini, İTO’nun yatırım yapacak üyeleriyle buluşturacak bir proje geliştiriyoruz, sence başarılı olur mu” dedi. “Başarılı olursa, ülke için de İTO için de devrim olur” dedim ve ‘hacca gitmeye çalışan karınca hikayesini’ hatırlattım. Merhum İbrahim Çağlar, 2016’nın ilk aylarında Bilgiyi Ticarileştirme Merkezi (BTM) adını verdiği proje için ‘vakıf kurulduğunu’ söyledi ve ‘İlk haberi de sen yapar mısın’ diye sordu. 1 Mart 2016’da, “İTO üyeleri melek yatırımcı olacak” başlığı ile yayımladığımız haberle BTM’yi o dönemde çalıştığım medyada ilk kez duyurduk. Merhum Çağlar, o günlerde 360 bin olan İTO üyelerinin tamamını ‘melek yatırımcı’ yapma hedefiyle yola çıkmıştı. İşin fiilen başlaması yaklaşık 1 yıl sonra mümkün olsa da proje hayata geçti. Bu hikayede çok güzel olan bir başka şey ise Çağlar’dan sonra İTO’da başkanlık görevine seçilen Sayın Şekib Avdagiç’in de BTM’ye tam manasıyla sahip çıkmasıydı. Bu durumu en iyi ifade eden kişi ise proje aşamasından beri işin ‘genç liderliğini’ yapan BTM Genel Müdürü İbrahim Elbaşı’nın “Rahmetli İbrahim başkanımız, kurdu ve 30 metrekarede işe başladık. Şekib başkanımız her türlü desteği verdi ve 3 bin metrekarelik alana sığmaz hale geldik” şeklindeki sözleri olsa gerek. Elbaşı, TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu’nun da BTM’nin başarısını ödüllendirdiğini ve diğer Oda’lar için örnek uygulama olması için güçlü destek verdiğini belirtiyor.
BTM’nin Beşiktaş Fulya’daki ‘çılgın iş ortamını’ ziyaret ettim. En azından, Türkiye’nin en büyük ticaret odasının, çok konuşulan modelini yakından incelemek için BTM Genel Müdürü İbrahim Elbaşı ile buluştuk. En sondan başlamak en iyisidir. Önce ‘ne durumdayız’ diye sordum. Elbaşı, “BTM girişimcileri yeni rekorlara imza atıyor. Kurulduğumuzdan bu zamana kadar BTM girişimlerinin toplam değerleme miktarı 500 milyon liraya ulaştı. 37 start up için yapılan yatırım tutarı ise yaklaşık 100 milyon lira oldu” diyor. Bu yılın 8 ayında ise 9 BTM girişimi, toplam 203 milyon 142 bin lira değerleme üzerinden yatırım almış ki bu rakam geçen yılın tamamında gerçekleyen 21 yatırım için 204 milyon 60 bin liralık değerlemeye çok yakın. Elbaşı, BTM’deki dinamizmi anlatmak için bir kıyaslama daha yapıyor ve ‘BTM girişimcilerinin ilk kez görücüye çıktığı 2017 yılında 2 yatırım için 3 milyon 480 bin lira değerleme üzerinden yatırım yapılmıştı. Bu yılın ilk 8 ayında, BTM’nin ilk yılı sayılan 2017 yılının 60 katına yakın değerleme ile yatırım yapıldı. Yılın tamamında ise 2017 yılının 100 katından fazla değerleme ile yatırım bekleniyor’ diyor.
Genel Müdür İbrahim Elbaşı’na, BTM’nin küresel ölçekte başarısını soruyorum, yanıtı, ‘Pandemi sürecinin hemen öncesinde Doha’da düzenlenen World IncubationSummit’te, Dünyanın En Gelecek Vaad Eden Merkezi seçildik’ oluyor. 40 sektörde, 10 bin girişimci başvurusu aldıklarını, 4 bin 250 startup’a ev sahipliği yaptıklarını ve bunlar arasından 500 milyon lira değerleme üzerinden ikinci, üçüncü tur yatırımlarını alan, yurt dışına açılma aşamasına gelmiş girişimlerin olduğunu anlatıyor. Elbaşı da İTO’nun bugünlerde 630 bini aşan üyelerinin tamamının ‘melek yatırımcı adayı’ olduğuna inanıyor. Bu amaçla BTM bünyesinde bir de yatırımcı kulübü kurduklarını belirtiyor ve “Geleneksel sektörlerde faaliyet gösteren ama yeni fırsatları önemseyen isimlerle start up girişimleri buluşturuyoruz. Bu programımıza şu ana kadar 100 kişi katıldı. 90’ı yatırım yaptı. Bir de yatırım fonu kurdular. 20 isim bu fona katıldı adına da 20H20 adını verdiler” diyor.
Temizlikdevi, 3 milyon lira değerleme ile yatırım aldı.
Restroid, 2,3 milyon lira değerleme ile yatırım aldı.
Yollando, 2,5 milyon lira değerleme ile yatırım aldı.
Dellron, 5 milyon dolara 5 yıllığına patenti kiralandı.
Kahvegibikahve 2 milyon lira ilk, 4,8 milyon lira ikinci ve 7,5 milyon üçüncü değerleme ile yatırım aldı.
Mornero, 1,1 milyon lira değerleme ile yatırım aldı.
MasterFi, 3 milyon lira değerleme ile yatırım aldı.
StudioBillion, 1,4 milyon lira değerleme ile ilk yatırımını, 4,2 milyon lira değerleme ile devam yatırımı aldı.
ForFarming, 1,4 milyon lira değerleme ile yatırımı, 12 milyon lira değerleme ile ikinci yatırımı aldı.
Onlibüs, 1 milyon lira değerleme ile yatırım aldı.
Otelika, 2,8 milyon lira değerleme ile yatırım aldı.
Laska, 7,8 milyon lira değerleme ile ilk yatırımı, 10 milyon dolar değerleme ikinci yatırımı aldı.
Earnado, 5 milyon lira değerleme ile yatırım aldı.
Digime3D, 2,2 milyon lira değerleme ile ilk yatırımı, 15 milyon lira değerleme ile ikinci yatırımı aldı.
Cepte Tamir, 2 milyon lira değerleme ile yatırım aldı.
BrandFace, yüzde 50 hissesi için 500 bin dolar yatırım aldı.
Meloknows, 2 milyon 80 bin lira değerleme ile ilk yatırımını, 5 milyon TL değerleme ile ikincisini aldı.
Sertifier, 6 milyon lira değerleme ile ikinci yatırım turunu tamamladı.
Wask, 8 milyon lira değerleme ile 1,2 milyon lira yatırım aldı. İkinci turunda 4 milyon dolar değerleme üzerinden yatırım aldı.
Wastespresso, 12,5 milyon lira değerleme ile yatırım aldı.
Navlungo, 250 bin dolar yatırım aldı.
Ahtapot, 12 milyon lira değerleme ile yatırım aldı.
İletmen, 29 milyon lira değerleme ile 2.29 milyon lira yatırım aldı.
Akıllıfon, 600 bin lira ile ilk yatırımını aldı.
BukyTalk, 750 bin TL değerleme ile yatırım aldı.
ArtLabs, 2 milyon dolar değerleme ile yatırım aldı.
Gotocure, 5 milyon lira değerleme ile yatırım aldı.
Pacha, 2,5 milyon dolar değerleme ile yatırım aldı.
Ulak, 10 milyon lira değerleme ile ilk yatırımını aldı.
Diner, 14,7 milyon lira değerleme ile tohum öncesi yatırım aldı.
Adgager, İlk turunda 50 bin dolar yatırım aldı.
Bulduysan, 1,2 milyon lira değerleme ile yatırım aldı.
StartupMarket, 1,5 milyon TL yatırım aldı.
Lukewise, 3,2 milyon lira değerleme ile yatırım aldı.
Missafir, 12,4 milyon TL değerleme ile yatırım aldı.
Kadınların Elinden, İlk turda 13,5 milyon TL değerleme ile yatırım aldı.
PIN, 5 milyon 900 TL değerleme ile yatırım aldı.
Servissoft, 1 milyon dolar değerleme ile ilk yatırımını, 4,1 milyon dolar değerleme üzerinden devam yatırımı aldı.