Bütün dünyada finans piyasalarında yaşanan ciddi dalgalanma, hatta kimi tanımlara göre kara pazartesi, doğaldır ki bizim piyasalarımızda da etkisini gösterdi. Türkiye’deki etkiyi şu aşamada ağırlıklı olarak borsada gördük. O da tabii ki önemli ama sorun daha da derinleşip genişlerse ve bu durum Türk parasının hızlı bir şekilde değer yitirmesine doğru evrilirse yaşanacak sıkıntı daha da büyüyecek demektir.
Finans piyasalarında yaşanmakta olan sorun, bizim “enflasyon şenliklerimizi” biraz gölgeledi. Haziran sonunda yüzde 71.60 olan yıllık TÜFE artışı, yaklaşık 10 puan düşerek temmuz sonunda yüzde 61.78’e indi ama bunu şöyle doya doya kutlayamadık!
Defalarca yazıldı ama bu gerilemenin fiyatların gerilemesi olduğunu düşünen, daha kötüsü böyle düşünülmesi için çaba gösterenler var. Oysa olan çok basit; geçen yıl temmuzda yüzde 9.49 olan artış yıllık hesaptan çıktı, onun yerine yüzde 3.23 artış girdi.
Yani fiyatlarda bir gerileme tabii ki yok! Ama bu veriler öyle okunsun, öyle algılansın istiyorlar.
Gelin madde fiyatlarına bakalım!
Yıllık enflasyonun seyri, tahminin tutup tutmayacağı konusunu daha sonraya bırakıp bugün geçen ay olduğu gibi yine madde fiyatlarına eğileceğim. Hani TÜİK’in açıklamamak için bin dereden su getirdiği madde fiyatlarına...
Bu madde fiyatlarını niye açıklamadıklarını izah etmeye çalışırken ne diyorlardı, hatırlayalım:
■ Dünyada madde fiyatı açıklayan ülke yok. (Mayıs 2022’den önce vardı, Türkiye!)
■ Madde fiyatını açıklamak yanlış anlaşılıyor.
■ Madde fiyatlarını açıklamak için bir gün daha çalışmak gerekir. (Ben bu yazıda yer verdiğim maddelerin fiyatını basit bir bilgisayarla yaklaşık bir buçuk saatte hesapladım. Üstelik ben bu fiyatlara hesaplama yaparak ulaştım, bu fiyatlar TÜİK’in elinde zaten hazır.)
Açıklamamakta haklılar!
Bu köşede 8 Temmuz’da TÜİK’in haziran ayı enflasyonunu hesaplarken 100 kalem mal ve hizmet için hangi fiyatları esas aldığını yazmıştım.
Bu kez bir kısmı haziranla aynı, bir kısmı yeni olmak üzere madde listesini biraz daraltıp 75’e indirdim.
Temmuz ayı için yüzde 3.23 olarak açıklanan TÜFE, bu 75 kalem mal ve hizmet için yazımın ekinde yer alan fiyatlar dikkate alınarak hesaplandı.
Bazı kalemlerdeki fiyatları görünce sanırım siz de bana katılacaksınız; bu fiyatlar dikkate alındığı sürece TÜİK madde fiyatlarını açıklamayacak, açıklayamayacaktır.
Koşun doktora!
TÜİK ne desin, nasıl desin; Türkiye’de uzman doktor muayene ücreti yalnızca 34 lira, diye! Uzman doktor muayene ücreti 34 lira, veteriner ücreti 726 lira! Bu nasıl söylenir ki!
Dolayısıyla “Zaman yok” da denir; “Başka ülkeler de açıklamıyor” da denir; “Açıklasak yanlış yorumlanır” da denir! Açıklamak istemeyene gerekçe mi yok!
Şimdi... Doktorda bir güzel muayene oldunuz, 34 lirayı ödediniz ve yazılan reçeteyle eczaneye gittiniz; ilaca ortalama 121 lira ödeyeceksiniz.
TÜİK, doktor muayene ücretinin niye 34 lira olduğunu açıklama zahmetine bile girmiyor ama ben söyleyeyim. Buradaki mantık şu; uzman doktor muayene ücreti 3 bin, 4 bin lira olabilir ama vatandaşın çok büyük bir bölümü devlet hastanesinde ücretsiz muayene oluyor ya; TÜİK de artık nasıl yapıyorsa bir ortalama alıp tutarı 34 lira olarak buluyor. Onların yerine açıklamayı da yapmış olayım!
Zeytinden ucuz zeytinyağı!
TÜİK’e göre temmuz ayında zeytinin kilosu 136 lira. “O fiyata zeytin ne gezer” diyorsunuz belki ama varsayalım bu fiyat makul.
Peki zeytinyağı zeytinden daha ucuz nasıl oluyor? TÜİK’e göre zeytinyağının litresi 116 lira.
Sizce de bu fiyatlarda bir tuhaflık yok mu?
Kira 6 bin lira
TÜİK’e göre Türkiye’de ortalama kira 6.256 lira.
“Bu fiyata ev nerede” diye sormayın, TÜİK’e göre var!
TÜİK yeni kiraların yüksek olabileceğini kabul ediyor, ancak enflasyon hesabı için izlenmekte olan konutlardaki kiranın ancak sözleşme yenileme dönemlerinde piyasadaki cari tutar düzeyine geldiğine dikkat çekiyor.
Yani TÜİK’e göre piyasadaki fiyat, kirada enflasyon hesabına gecikmeli yansıyor.
Özel üniversite; sudan ucuz!
TÜİK’in TÜFE hesabında temmuz ayında dikkate aldığı fiyatlar içinde çok dikkat çekenlerden biri de özel üniversite ücreti. Bazı üniversitelerin bazı bölümlerinde yıllık ücret bir milyon lirayı aşmış, ortalama ücret 600 bin lira dolayında; ama TÜİK’e göre özel üniversite ücreti 200 bin lira bile değil, 199 bin lira.
Bu hangi üniversitelerin fiyatının ortalaması bilmiyoruz ama bir tarafta milyon liraya uzanan ücretler varken ortalamanın 199 binde kalması için bazı üniversitelerin 50 bin, hadi bilemediniz 100 bin lira olması gerekir. Sahi bu üniversiteler hangileri?
Bu arada sevgili üniversiteli gençler, yine iyisiniz, bakın yurt ücretiniz temmuzda da 457 lira.
Bu fiyatlar hangi servis sağlayıcının?
TÜİK’e göre internet ücreti 217, cep telefonu görüşme ücreti 218 lira.
Herhalde vatandaş “Tamam bu fiyatlar şahane, hatta ben yüzde 50 fazlasına bile razıyım, yeter ki bu servis sağlayıcının hangisi olduğunu söyleyin” diyecektir.
Çok yüksek fiyat da var
TÜİK, TÜFE hesaplamasında hep çok düşük fiyatları dikkate alıyor diye eleştirilir ya, haksızlık etmeyelim çok yüksek dikkate alınan bir fiyat da var.
Ortalama uçak bileti fiyatı 12.256 lira.
Ya hep deniz aşırı uçuşlar üzerinden belirleniyor bu fiyat ya da hem deniz aşırı, hem business koltuk fiyatları dikkate alınarak; kim bilir...