Geçtiğimiz hafta Cumartesi günü İstanbul’da düzenlenen “Türkiye Ekonomi Modeli Yeni Adımlar ve Enflasyon Tedbirleri Tanıtım Toplantısı”nda Hazine ve Maliye Bakanımız Sayın Dr. Nureddin NEBATİ, iş dünyası, STK’lar ve piyasa paydaşları ile bir araya geldi. Bizim de katıldığımız söz konusu toplantıda Sayın Bakanımız; yastık altındaki altınların ekonomiye kazandırılması, Hazine destekli kefalet sistemi ve yeni kefalet paketleri (KGF), enflasyon tedbirleri konularında ayrıntılı açıklamalar yaptı ve ekonominin yeni yol haritasını açıkladı.
Toplantıda en önemli müjdeyi ise Sayın Cumhurbaşkanımız verdi, temel gıda maddelerine uygulanan KDV’nin yüzde 8’den yüzde 1’e indirileceğini açıkladı!
Son aylarda gıda başta olmak üzere bazı temel malların fiyatlarındaki artış durdurulamıyor. Hayat pahalılığı oldukça arttı. Bu kapsamda yayınlanan 5189 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile, temel gıda maddelerinde KDV oranı yüzde 8’den yüzde 1’e düşürüldü (13 Şubat 2022 tarihli ve 31749 sayılı Resmi Gazete). Son derece önemli ve yerinde bir düzenleme. Devlet, bu düzenleme ile üstüne düşeni yaptı, ciddi bir KDV gelirinden vazgeçti.
Söz konusu Kararın diğer güzel bir tarafı ise, KDV oran indiriminin 14 Şubat Sevgililer Günü’nde yürürlüğe girmiş olması. Güzel ve bir o kadar da bir anlamlı!
5189 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile;
Bu Kararın, gıda maddelerinin tek bir indirimli orana tabi olması, toptan teslimlerde ayrı perakende teslimlerde ayrı KDV oranı uygulanmaması, yüzde 1 oranından satış yapanlara yüklendikleri vergileri indirememeleri halinde iade edilmesi gibi çok sayıda faydası var. Tüketiciler ise, eskiye göre gıda ürünlerini yüzde 7 daha düşük fiyatla tedarik edebilecekler.
Ancak, tüm bu faydalarına rağmen, temel gıda maddelerinde KDV’nin yüzde 8’den yüzde 1’e düşürülmesi, bazı tartışmaları da beraberinde getirdi. İşte tartışmalı konular:
Temel gıda maddelerinin KDV’sinde yapılan 7 puanlık indirimin fiyatlara yansıyıp yansımayacağı konusunda kamuoyunda farklı görüşler bulunuyor. Bazıları, daha önce yapılan oran indirimlerinin fiyatlara yansıtılmadığından hareketle yapılan bu indirimin de temel gıda maddelerinin satış fiyatlarına yansımayacağını ileri sürüyorlar. Bazıları ise, KDV oran indiriminin temel gıda maddelerinin fiyatlarına indirim olarak yansıyacağı görüşündeler.
Bize göre, yapılan bu 7 puanlık KDV indiriminin gıda fiyatlarına yansımaması için hiçbir neden yok. Devlet, bu karar ile, tek taraflı olarak oldukça ciddi bir KDV gelirinden vazgeçmiş bulunuyor. Reel sektörün bu KDV indirimini fiyatlarına yansıtmaması için hiçbir bahanesi olamaz, olmamalı da. İçinde bulunduğumuz bu ortamda yaşanan hayat pahalılığını önlemek için hemen herkes üzerine düşeni fazlasıyla yapmalı, hiçbir fedakarlıktan kaçınmamalı. Kaldı ki, Devlet, bu oran indiriminin fiyatlara yansıtılıp yansıtılmadığını sahada bizzat kontrol edecek. Hem Hazine ve Maliye Bakanımız hem de Ticaret Bakanımız KDV oran indiriminin piyasada gıda fiyatlarına indirim olarak yansıtılıp yansıtılmadığının kontrol edileceğini açıkladılar.
KDV oranlarının belirlendiği 2007/13033 sayılı Kararnamedeki (II) sayılı listenin 24. sırasında sayılan kahvehane, kır kahvesi, çay bahçesi, çay ocağı, kıraathane, kafeterya, pastane, ayakta yemek yenilen yerler, yemeği pakette satan veya diğer şekillerde yemek hizmeti sunan yerler, lokanta, içkili lokanta, kebapçı ve benzeri yerlerde gıda maddesi satışında hangi KDV oranının uygulanacağı konusu geçmişten beri tartışmalı bulunuyor.
Maliye, bu gibi yerlerin hizmet işletmesi olduğu, bu yerlerde gıda maddesi teslimi değil, servis yapılmak suretiyle yeme-içme hizmeti verildiği, KDV oran indiriminin gıda teslimleri için geçerli bulunduğu, bu nedenle buralarda verilen hizmetlerde (peynir, zeytin gibi kahvaltılıklar, meyve ve sebze ikramları, yemeğin yanında su, ayran, süt, dondurma gibi gıda maddeleri verilse dahi) yüzde 8 KDV uygulanması gerektiği görüşünde.
Bu yerlerde yapılan satışlara bakıldığında gerçekten işin içinden çıkılması bazen mümkün olamayabiliyor. Örneğin, şu an fırın işletmelerinin büyük bir kısmının içinde kafeler bulunuyor müşteriler buralara oturarak, servis hizmeti alıp yeme içme hizmetinden faydalanıyorlar. Şimdi bu fırına gelerek hiç oturmadan ekmek, pasta, börek vb. ürün satın alıp giden müşterilere yapılan satışlar yüzde 1, oturarak yeme içme faaliyetinde bulunanlara yapılan satışlar ise yüzde 8 KDV’ye tabi olacak diye düşünülebilir. Bu görüş teorik olarak doğru olabilir, ancak müşterinin niyeti dikkate alınarak KDV oranı belirlenmesi söz konusu olamaz, olmamalı da. Bunun daha somut kriterlere bağlanması gerekiyor.
Maliye, bu işletmelerin ruhsatlarına bakarak bu yerlerde yapılan işlemin mal teslimi mi yoksa hizmet mi olduğuna karar veriyor ve uygulanacak KDV oranını belirliyor. Maalesef elinde başka bir ölçüt de bulunmuyor. Şu an bu sorun, hemen hemen temel gıda maddesi kapsamına giren ürünlerin satışını yapan tüm hizmet işletmelerinde yaşanıyor. Örneğin börekçiler, cafe fırınlar, baklavacılar, lokantalar vb.
Bize göre, Maliye’nin bir sirküler çıkararak, herkes yazarkasasını ayarlatmakla meşgulken, hizmet işletmelerinde yaşanan bu KDV oran sorununu çözmesinde fayda var. Kişisel görüşümüz, yeni nace kodları eklenerek, yaşanan bu sorunun çözümlenmesi mümkün bulunuyor. Bu şekilde, üretim yaparak hem de toptan veya perakende satan hem de işletmesinin içinde ayrı bir bölümde müşterilere servis yaparak yeme içme hizmeti sunan veren işletmelerde KDV oran sorunu da giderilmiş olur.
5189 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile, yüzde 8 KDV oranına tabi mallardan aynı zamanda ÖTV’ye de tabi olanların KDV oranı yüzde 1’e düşürülmedi. Örneğin; sade-meyveli gazozlar, kola, limonatalar, enerji ve sporcu içecekleri, meyve nektarları, havyar ve havyar yerine kullanılan ürünler vb.
Bunlar arasında yer alan havyar ve havyar yerine kullanılan ürünlerde yüzde 8 KDV oranının uygulanmasına devam edilmesi makul karşılanabilir. İlave şeker veya diğer tatlandırıcı maddeler katılmış, aromalandırılmış enerji içecekleri ve sporcu içecekleri gibi bazı içeceklerin KDV oranının indirilmeyişi de normal görülebilir. Ancak, yaygın olarak tüketilen sade gazoz, meyveli gazoz ve kolalı içeceklerin KDV oranının indirilmemesinin nedeni bir türlü anlaşılamadı.
ÖTV’ye tabi olan gıda maddelerinin KDV oranında indirim yapılmaması, daha önce var olan toptan-perakende ayrımının bazı mallarda sürdürülmesi anlamına geliyor. Şöyle ki, yüzde 100 meyve suyu sayılanlar dışındaki meyve nektarları ile meyveli ve meyve aromalı içeceklerin toptan teslimi ÖTV’ye tabi değil, perakende teslimi ise ÖTV’ye tabi. Toptan teslim, satışı yapılan içeceklerin aynen veya işlendikten sonra satışını yapanlar ile işletmesinde kullanacak olanlara teslimi olarak tanımlanıyor. İçeceğin ticari amaçla satılmak ya da işletmede kullanılmak üzere ithali de toptan teslim sayılıyor. Bunlar dışındakilere yapılan teslimler ise perakende teslim sayılarak, ÖTV’ye tabi tutuluyor. Dolayısıyla, meyve nektarları ile meyveli ve meyve aromalı içeceklerin toptan teslimi ile ithalinde yüzde 1, perakende tesliminde ise yüzde 8 oranında KDV hesaplanmaya devam edilecek.
Limonata, üzüm şırası, meyan şerbeti gibi meyve ya da meyve nektarı veya aroması kullanılarak imal edilen içeceklerin lokanta, pastane, çay bahçesi gibi yerlerde açık olarak satışı ÖTV’ye tabi değil. Ancak aynı içecekler, her durumda açılmadan veya değiştirilmeden içeriği değiştirilemeyecek şekilde, içeceği tamamen kaplayan bir ambalajın içine konulmak suretiyle satılırsa ÖTV var.
Bu durumda; lokanta, pastane veya çay bahçesinde hazırlanıp açık olarak satılan limonata içerseniz sadece yüzde 8 KDV ödenecek. Ancak, bakkaldan pet şişe, kutu veya kağıt ambalajlı limonata alırsanız satış bedeli üzerinden yüzde 10 ÖTV ile satış bedeli + ÖTV toplamı üzerinden ayrıca yüzde 8 oranında da KDV ödenecek.
Sonuç olarak; temel gıda maddelerinde KDV oranının yüzde 8’den yüzde 1’e düşürülmesi oldukça önemli. Ancak, bu indirimle ilgili olarak özellikle hizmet işletmelerinde ciddi sorunlarla karşılaşılacak gibi görünüyor. Maliye’nin bu konuyu ivedilikle çıkaracağı bir sirkülerle çözmesinde fayda var!