✔ Temmuz ayı sanayi üretimi arındırılmamış endekse göre yüzde 2.3 gerilerken, takvim etkisinden arındırılmış endekse göre yüzde 8.7'lik artış var. Yüzde 2.3'lük düşüş, temmuz ayındaki 5.5 günlük resmi tatilden kaynaklandı.
Sanayi üretiminin ikinci çeyrekte geçen yıla kıyasla herhangi bir arındırma işlemine konu olmamış ham endekse göre yüzde 40.4, takvim etkisinden arındırılmış endekse göre ise yüzde 41.2 artmasının altında baz etkisinin yattığını herkes biliyordu. Bu artışın üçüncü çeyrekle birlikte hız kesmesi de normaldi ve nitekim öyle oldu. Hatta arındırılmamış endekse göre belirlenen oran, üretimde gerileme yaşandığını ortaya koydu.
TÜİK’in yaptığı açıklamaya göre sanayi üretimi temmuz ayında arındırılmamış endekse göre geçen yılın yüzde 2.3 altında kaldı. Takvim etkisinden arındırılmış endeksle yapılan hesaplamaya göre ise sanayi üretimi temmuzda 2020’ye kıyasla yüzde 8.7 artış gösterdi.
Arındırılmamış endeksin gerilemesine temmuz ayındaki tatil günlerinin çok olması yol açtı. Temmuz ayında 5.5 gün ek tatil vardı. 15 Temmuz Demokrasi ve Milli Birlik Günü'nde 1 gün, Kurban Bayramı'nda ise 4.5 gün tatil söz konusuydu. İşte bu tatil günlerinin etkisiyle sanayi üretimi geçen yılın yüzde 2.3 altında kaldı.
Arındırılmamış endeksle hesaplanan sanayi üretimi bu yılki düzeyiyle yalnızca geçen yılın değil, 2018 ve 2019’un da altında kalmış oldu.
Hangi oranı kullanmalı?
Zaman zaman hangi endeksle bulunan sonucu kullanmak gerektiği tartışma konusu oluyor.
Hep vurguluyoruz; iki endeksin ortaya koyduğu oran da doğru.
Birileri “Bir yanda yüzde 2.3 gerileme, diğer yanda yüzde 8.7 artış var, bunların ikisi birden nasıl doğru olabilir ki” diye soruyor mudur, bilemeyiz; ama evet iki oran da doğru.
Yüzde 2.3 üretim gerilemesi sonucunu veren hesaplamada gözle görülür, elle tutulur, sayılabilir üretim ne kadar, o esas alınıyor. Kaç otomobil ürettik ya da kaç buzdolabı, geçen yıl ne kadardı üretim; ona bakılıyor ve yüzde değişimi alınıyor. Sayılar net, bir varsayım yok; şu kadar otomobil, şu kadar buzdolabı ya da başka bir ürün.
Yüzde 8.7 artış sonucunu veren hesaplamada ise şu mantıkla hareket ediliyor:
“Bu yılın temmuzundaki üretim günü sayısı, geçen yılla aynı olsaydı nasıl bir sonuç elde edilirdi?”
Bu yıl örneğin her gün 1 otomobil üretilmiş ve toplam otomobil üretimi 25 olmuş. (15 Temmuz ve Kurban Bayramı tatili 5.5 gün ama biz yuvarlayıp 6 gün alıyoruz.) İşte takvim etkisinden arındırılmış hesaplamada bu 6 günde 6 otomobil daha üretildiği varsayılıyor ve toplam otomobil sayısı böylece 31’e çıkıyor, geçen yıla göre olan değişim de bu sayıya göre alınıyor.
Dolayısıyla arındırılmamış endeksle bulunan değişim gerçek üretim düzeyini (yani 25 otomobili) ve bundaki eğilimi, arındırılmış endeksle bulunan değişim ise sanayinin gerçek performansını (yani 31 otomobili) ortaya koyuyor.
Yani iki endeksin sonucu da doğru ve kullanılacak yere göre seçim yapmak gerekiyor.
CARİ DENGE KÜÇÜLDÜ AMA HALA NEGATİF
✔ Cari denge temmuzda bu yılın en düşük düzeyine indi ama yine negatif geldi. Belki ağustosta fazla verilebilir, ne var ki bu fazlayı yılın ikinci yarısına yaymak mümkün görünmüyor.
Cari işlemler dengesi temmuz ayında bu yılın en düşük düzeyine geriledi ama yine negatif oluştu.
Cari dengede temmuz ayında 683 milyon dolar açık verildi. İlk altı ay toplamında 13.1 milyar dolar olan açık revize edilerek aşağı çekildiği için temmuzla birlikte ilk yedi aydaki açık 13.7 milyar dolar oldu.
Bu arada bu yıl bir ayda ilk kez milyar doların altından açık verildiği dikkat çekti.
Haziran sonu itibarıyla altı aylık açık 13.1 milyar dolarken Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu yılın kalan döneminde cari fazla beklediklerini söylemişti. Üstelik bu görüşün dile getirilmesinden kısa bir süre önce açıklanan 2022-2024 dönemi orta vadeli programında yılın tümüne ilişkin cari açık tahmini 21 milyar dolar olarak yer alıyordu.
Temmuz ayı açığının önceki aylara göre çok düşmüş olmasını sağlayan başlıca etken hiç kuşku yok ki turizm gelirlerindeki artış. Temmuzdaki turizm geliri 2.3 milyar doları buldu. Bu tutar, ilk yedi aydaki 6.9 milyar dolarlık gelirin tam üçte biri.
Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu’nu cari dengede fazla oluşacağı beklentisine iten etkenlerden biri de muhtemelen turizmde işlerin iyi gideceği tahmini. Turizmde ağustosun da iyi geçtiği, eylülde de normale yakın sayılabilecek bir gelir oluşacağı tahmin ediliyor. Ancak turizmde nasıl bir gelişme sağlanırsa sağlansın bunun tek başına cari işlemleri kalan dönemde artıya geçirmesi beklenmiyor.