Hükümet, Sudan'a özel ilgi gösteriyor. Özellikle tarım konusunda bu ülkeyle işbirliği için çalışmalar yıllardır sürdürülüyor. Önemli anlaşmalar imzalandı. Sudan'da 99 yıllığına 780 bin 500 hektar tarım arazisi kiralandı. Bu arazilerde hem devlet hem özel sektör tarımsal üretim yapacaktı. Bunun için şirkette kuruldu. Fakat üretim yerine iş dönüp dolaştı ve bu ülkeden tarım ürünleri, canlı hayvan ithal etmeye döndü.
Bakanlar Kurulu'nun 9.11.2015 tarih ve 2015/8234 sayılı kararı ile onaylanan "Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Sudan Cumhuriyeti Hükümeti Arasında İkili Tarımsal İşbirliği ve Ortaklığına İlişkin Anlaşma"ya dayanarak "Türk Sudan Uluslararası Tarım ve Hayvancılık Anonim Şirketi kuruldu. Şirket sermayesinin yüzde 80'i, Tarım Bakanlığı Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğüne, yüzde 20'si Sudan'a ait.
Türkiye-Sudan Ticaret ve Ekonomik Ortaklık Anlaşması Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 24 Aralık 2017 tarihinde Sudan’a gerçekleştirdiği ziyaret sırasında dönemin Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi ve Sudan Cumhuriyeti Ticaret Bakanı Hatim El Sir Ali tarafından imzalandı.
Bu yıl Nisan ayında Sudan'da darbe ile yönetim devrilince, Türkiye’nin bu ülkedeki tarımla ilgili faaliyetleri belirsizlik sürecine girdi.
Bu hafta Sudan ile imzalanan Ekonomik Ortaklık Anlaşması bir kez daha gündeme geldi. TBMM Dışişleri Komisyonu'nun 4 Aralık’ta Komisyon Başkanı Volkan Bozkır başkanlığındaki toplantıda "Türkiye Cumhuriyeti ve Sudan Cumhuriyeti Arasında Ticaret ve Ekonomik Ortaklık Anlaşmasının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna ve Anlaşmanın Eklerine İlişkin Değişikliklerin Cumhurbaşkanınca Doğrudan Onaylanmasına Yetki Verilmesine İlişkin Kanun Teklifi" ele alındı.
Tarımda 802 ürün için gümrük vergisi tavizi verildi
Ticaret Bakanlığı Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürü Hüsnü Dilemre ise, Sudan ile Avrupa Birliği arasında serbest ticaret anlaşmasının imzalandığını hatırlatarak, "Bu çerçevede anlaşmayla karşılıklı pazar açılımlarının sağlanmasını teminen ülkemiz, Sudan’dan ithal edeceği tarım ürünlerinde, gümrük vergisine tabi 802 üründe gümrük vergilerini kaldırmayı taahhüt etmiştir. Bu ürünler Sudan’dan tarım ürünleri ithalatımızın yüzde 8’ine, 3.5 milyon dolara denk gelmektedir. 35 adet üründe ise gümrük vergilerinde yüzde 50 oranında indirim taahhüt ettik. Bunlarda Sudan’dan ithalatımız bulunmamaktadır. Buna karşılık olarak Sudan tarafı, ticarete konu olan hem sanayi hem tarım ürünlerinin yüzde 87’sinde ülkemize taviz vermiştir. Söz konusu ürünler Sudan’a ihracatımızın yüzde 55’ine, yaklaşık 103 milyon ABD dolarına tekabül etmektedir. Sudan mevcut gümrük vergilerini 6 farklı ürün listesi kapsamında kademeli olarak 2028 yılına kadar kaldıracaktır" bilgisini verdi.
İthal edilecek tarım ürünleri ve miktarları
Komisyonda söz alan CHP İstanbul Milletvekili ve Dışişleri Komisyonu Üyesi Ahmet Ünal Çeviköz, anlaşmanın eklerine bakıldığında, Türkiye'nin tarım ürünlerinde kota bazlı tavizlerini içerdiğini belirtti. Çeviköz şunları söyledi: "Bu belge ve yüzde 100 kota içi tarife indirimi uygulanarak Sudan’dan ithal edilecek ürünlerin hangileri olduğunu ve ne kadar miktarda ithal edileceklerini açıklıyor. Bunlar ilginç; 50 bin büyükbaş, 2 bin küçükbaş hayvan, 8 bin ton et, 2 bin ton tereyağı, 2 milyon yumurta, 500 ton bal, 5 bin ton patates, 5 bin ton domates, bin ton sarımsak –Taşköprü için özellikle üzülüyorum- 2 bin ton üzüm, her biri 5 biner ton olmak üzere buğday, arpa, yulaf, mısır ve 2 bin ton buğday unu bu listenin içinde bulunuyor."
Bu ürünlerin tamamının Türkiye'de üretildiğini hatırlatan Çeviköz, "Bu ürünlerin tamamının Türkiye'de üretilmesi ve yetiştirilmesi göz önüne alınırsa Sudan’dan yapılacak bu ithalatın bu şekilde düzenlenmesi Türkiye'deki üreticiyi olumsuz şekilde etkiliyor. Yani iç piyasamızın ve üreticilerimizin aleyhine olan bir durumu bu anlaşmayla aslında tescil ediyoruz. Tarım ve hayvancılık sektöründeki sorunlarımız malum, üreticilerimizi korumayı esas alan bazı kapsamlı politikalar geliştirmek ve bu sorunları bu şekilde aşmak yerine et ithal ederek fiyatları düzenlemeye çalışmak zannediyorum Türkiye için çok olumsuz bir tablo oluşturuyor. Türkiye'nin bu şekilde düzenlenen anlaşmalar yoluyla giderek ithalata daha bağımlı bir ülke hâline gelmesine onay vermek istemiyoruz" dedi.
Çiftçiye 2018 buzağı desteği ödenmedi
Türkiye bir yandan atıl arazilerini değerlendirmek için çaba gösterirken, kendi çiftçisine yeterli destek sağlayamazken Sudan'dan tarım ürünleri ithal etmesi üretim yapan çiftçiye zarar verecektir. Belirlenen ithalat miktarları belki çok yüksek değil, ancak dünyanın yedinci, Avrupa'nın 1. ülkesi olan Türkiye'nin Sudan'dan ithalat yapması kabul edilebilir bir durum değil.
Özetle çiftçinize 2018 yılı buzağı desteğini bile ödeyemezken Sudan'dan canlı hayvan, tereyağı, sarımsak, patates, domates ve diğer tarım ürünleri ithal etmek çiftçiye büyük haksızlık olur. Ayrıca, ister ülke bazında isterse şirket bazında olsun, bir başka ülkenin arazisini kiralayıp veya satın alarak tarımsal üretim yapmanın o ülkedeki halka haksızlık olduğunu da vurgulamamız gerekiyor. Bugün açlık yaşanan Afrika'da, arazilerin başka ülkeler veya şirketler tarafından kullanıldığını unutmayalım.
Ziraat Katılım şube açacak
Toplantı tutanaklarına göre, Dışişleri Bakan Yardımcısı Yavuz Selim Kıran, Sudan’la Osmanlı’ya uzanan çok köklü bir tarihi ve kültürel işbirliği olduğuna dikkat çekerek özetle şu bilgileri verdi: "Şu an firmalarımız Sudan’da 70’e yakın proje üstlendiler. Ülkemizde de Sudan sermayeli 100 firma faaliyet gösteriyor. Sudan’da hâlihazırda yaklaşık 350 milyon dolar değerinde yatırımımız bulunuyor. Öte yandan, Ziraat Katılım Bankamızın Hartum Şubesi’nin açılışına ilişkin süreç de tamamlanmak üzere. Ticaret hacmimiz 2002’de yaklaşık 72 milyon dolardı, geçtiğimiz yıl 435 milyon dolar düzeyine ulaştı. Tabii bunu yeterli bulmuyoruz. Sudan’a gıda maddeleri, sanayi malları, makine ve teçhizat, tekstil ürünleri, buğday, rafineri ve ulaşım araç gereçleri, ilaç ve kimyasal ürünler ihraç ediyoruz. Sudan’dan da yine, altın, petrol ve petrol ürünleri, pamuk, susam, Arap zamkı, şeker ve yer fıstığı ithal ediyoruz."