İş dünyasında strateji, bir organizasyonun uzun vadeli hedeflerine ulaşmak amacıyla oluşturduğu planlar, kararlar ve eylemler bütünüdür. Strateji, işletmenin mevcut durumunu analiz ederek gelecekteki fırsat ve tehditlere karşı nasıl bir yol izlemesi gerektiğini belirler. Bu süreç hem işletmenin kendi iç kaynaklarını hem de dış çevresindeki faktörleri göz önünde bulundurarak rekabet avantajı elde etmeyi amaçlar.
Yönetim alanında günümüz önemli yazarlarından Kanada’lı Henry MINTZBERG (1939 - ….), strateji alanında önemli bir düşünürdür ve stratejiyi anlamlandırma ve uygulama konusunda farklı bir yaklaşım benimsemiştir.
MINTZBERG, stratejiyi yalnızca bir plan olarak değil, çok boyutlu bir süreç olarak ele alır. Onun strateji anlayışı, beş farklı strateji tanımını bir araya getiren "5P Strateji Modeli" ile öne çıkar. Mintzberg'in stratejiye yaklaşımı aşağıdaki konuları içermektedir:
1. Plan (Plan)
Strateji, bir hedefe ulaşmak için geleceğe yönelik bir plan ya da dizi adım olarak tanımlanır. Bu geleneksel strateji anlayışıdır ve yöneticiler tarafından belirli amaçlar doğrultusunda yapılan planlamayı ifade eder. Ancak, burada bir parantez açmak isterim; Mintzberg’e göre bir organizasyonda arzu edilen stratejilerin ancak bir kısmı planlandığı biçimde hayata geçebilir.
2. Pattern (Model - Örüntü)
Strateji sadece bir plan değildir; aynı zamanda bir eylem modelidir. Yani, bir organizasyonun zaman içinde doğal olarak gelişen, geçmişte uyguladığı ve sürekli olarak takip ettiği davranış kalıplarıdır. Mintzberg, stratejiyi hem planlanan (Deliberate) hem de ortaya çıkan (Emergent) olarak ikiye ayırır. Deliberate strateji önceden planlanmış olanı ifade ederken, Emergent strateji süreç içinde ortaya çıkan ve başlangıçta öngörülmemiş olanı ifade eder.
3. Position (Pozisyon)
Strateji, bir organizasyonun dış çevresiyle, yani rakipler ve pazarla olan ilişkisini de tanımlar. Bu perspektif, stratejiyi rekabet avantajı sağlamak için organizasyonun kendisini pazarda nasıl konumlandırdığı ile ilgilidir. Mintzberg, stratejiyi bir organizasyonun dış çevredeki yeri olarak görmektedir.
4. Perspective (Bakış Açısı)
Strateji, organizasyonun dünyaya nasıl baktığını ve faaliyetlerini hangi temellere dayandırdığını ifade eder. Bu bakış açısı, organizasyonun kültürünü ve değerlerini içerir. Strateji, bu anlamda şirketin içsel kimliğini ve çalışanların kolektif zihniyetini de kapsar.
5. Ploy (Taktik)
Strateji, rakipleri yanıltmak veya stratejik bir avantaj elde etmek için kullanılan taktikler veya hileler olabilir. Bu, stratejiyi rekabetçi bir oyun olarak gören bir yaklaşımdır. Rakiplere karşı yapılan manevralar, stratejik bir avantaj elde etmek için kullanılır.
Mintzberg’in bu strateji modeli, stratejiyi sadece planlama sürecine indirgemek yerine, stratejiyi daha geniş bir perspektifte ele almayı önerir. Bu yaklaşım, organizasyonların hem iç hem de dış çevresi ile olan etkileşimlerini anlamak ve yönetmek için geniş bir çerçeve sunar. Mintzberg, strateji sürecinin karmaşıklığını vurgularken, strateji oluşturmanın lineer ve tahmin edilebilir bir süreç olmadığını savunur.
Kaynakça
Mintzberg, H. (1987). The Strategy Concept I: Five Ps For Strategy. California Management Review, 30(1), 11-24.
Mintzberg, H. (1994). The Rise and Fall of Strategic Planning. Free Press.