- Koronavirüs için açıklanan önlem paketi iki türlü okunabilir. Biz ya bu sorunun ekonomide yol açacağı tahribatı henüz tam ölçemedik ya da biliyor olmakla birlikte bu sorunu azaltmak adına elimizde pek araç ve kaynak yok.
- Yalnızca ekonomik yönü değil, virüsün sağlık boyutunda da hala eksikliklerimiz var. Ölçemediğimiz için hastalığın az olduğunu düşünmeye devam ediyoruz.
Sorunun tam kavramadığını söylerken hem ekonomik yönü, hem sağlık yönünü kastediyoruz. Ayrıca alınan bir önlemin diğer tarafta yaratmakta olduğu sıkıntıları da ya görmüyoruz ya görmezden geliyoruz. Örneğin bazı işyerlerinin sağlık kaygılarıyla kapalı kalması yönünde karar alıyoruz; ama buralarda çalışanların geleceğini ve bu işyerlerinin sahiplerinin karşılaşacağı sorunları düşünmüyoruz.
Koronavirüse karşı alınan ekonomik önlemlere ilişkin paket Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından önceki gün açıklandı. Önlem paketini gören ekonomi çevreleri özetle ne mi söyledi:
“Dağ fare doğurdu.”
Bir kere paket çok kapsamlı ve ayrılan kaynak da çok büyük değil. 100 milyar lirayı öyle gözümüzde çok büyütmeyelim.
İkincisi koronadan kaynaklanan ekonomik krizin nerede yoğunlaştığı ve hangi alanlarda büyük sorunlar yaşanacağı, yaşanmakta olduğu sanki göz ardı edilmiş gibi.
Hep altını çiziyoruz; ısrarla çiziyoruz; en büyük sorun işsizlikteki artış olacak. Pakette bu konuda neredeyse hiç önlem yok. Toplu olarak bulunmayı gerektiren binlerce işyeri kapalı. Buralarda çalışanlar şimdi evlerinde oturuyor. Bu kişilere ücret ödenemeyecek. Kaldı ki istense bile çoğu işveren ödeme gücünü çoktan yitirdi.
Yani sayıları dört milyonun altına bir türlü çekilemeyen işsizlere yenileri eklenecek.
Ayrıca bu işyerlerinin çoğu kira. Buraları işletenler kiralarını nasıl ödeyecek? Ödeyemeyince ne olacak?
Halkbank’a olan borçlar için bir avantaj getiriliyor; ne var ki bankayla hiçbir işi olmamış yüz binlerce işletme sahibi vardır. Bunlar ne yapacak?
Ekonomik pakette bu durumda olanlarla ilgili tek satır yok. Korona krizi asıl bu cepheden vuruyor ve sorunun şiddetini birkaç haftaya çok daha fazla hissedeceğiz.
Havayolu ulaşımı ve inşaat
Korona paketinden havayolu ulaşımını desteklemek amacıyla vergi indirimi kararı çıkması doğrusu pek anlaşılamadı. Kaldı ki insanlara hem evlerinde oturmalarını söyleyip hem onları seyahate özendirecek, böylece kalabalık ortamlara girmelerine yol açacak şekilde böyle bir teşvik getirilmesinin altında ne yatıyordur, bilemedik. Üstelik bu düzenleme bir vergi indirimiyle getiriliyor. Bir yandan “kaynak” diye kıvranırken, bir yandan yurtiçi hava ulaşımında KDV’yi düşürmenin mantığı ne olabilir, dedik ya anlaşılamadı.
İnsanlar işini kaybetmişken, çoğu küçük esnaf durumunda olan binlerce işyeri sahibi getirilen yasakla birlikte işletmesinin kapısına kilit vurmuşken konut alımında kredi olanağını artırmaya ne demeli... Hiç anlaşılamayan, anlam verilemeyen bir düzenleme de bu. Hem unutuluyor galiba, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü cep telefonlarına gönderdiği kısa mesajlarla işlemlerin web sayfasından yapılmasını öneriyor; yani özetle şu dönemde fazla işlem yapmayın deniliyor.
Akla gelmiyor değil, konut alımında kredi olanağını artıran düzenleme yapılırken acaba şöyle düşünülmüş olabilir mi:
“Zora düşen esnaf elinde avucunda ne varsa satmak durumunda kalabilir, buna konut da dahil, bu yüzden konut alımını kolaylaştıralım, bu sayede evini satmak isteyenler bunu rahatça gerçekleştirsin.”
Kim bilir...
Sakın buzdağının görünen yüzüyle avunuyor olmayalım
Türkiye’de hasta sayısının çok az olduğunu, bunun da alınan önlemler sayesinde gerçekleştiğini söyleyip sorunu çok iyi idare yönettiğimizi dile getirmeye devam ediyoruz. İyi güzel de geçenlerde de verdiğimiz örnekte olduğu gibi ölçemiyorsak bilemeyiz ki... Trafik denetimi yapma, yapama; sonra da “Ülkede kırmızıda geçen yok” de, “Hız ihlaline hiç rastlanmıyor” de.
Türkiye’de virüs kaptığı saptanan hasta sayısı çok az. Bu, hasta sayısının azlığını mı gösteriyor, yoksa bilinen hasta sayısının azlığını mı?
İkisi birbirinden öylesine farklı kavramlar ki...
İyi idare edildiği söylenen korona sürecinde binlerce kişinin Umre’ye gitmesi engellenmemiş. Dönenlerin çoğu karantinaya alınamamış. Bu kişiler toplumun içinde canlı bomba gibi dolaşıyor. Test yapma hızımız çok düşük; bu konuda yeni yeni daha iyi organize olmaya başlamışız.
Bu koşullarda virüs saptanan hasta sayısı tabii ki düşük olacak. Ölçüm yapamamışız ki, teste tabi tutamamışız ki...
Sorunu iyi idare ettiğimizi, ilk günden sıkı önlemler aldığımızı söylüyoruz söylemesine ama hala bazı konuların vatandaşın inisiyatifine bırakılmayacak önemde olduğunu göz ardı ediyoruz. Cuma namazının kılınmaması kararı alındı, cemaatle namaz kılınmayacak denildi; ama camilerin açık olacağı ve vatandaşın tek tek namaz kılabileceği belirtildi. Ama gelin görün ki vatandaş camide yine cemaat olup namaz kılıyor. Bunun önüne geçmek için camileri de bir süreliğine kapatmak en doğru adım olur. Bunun siyaseten istismar edileceği de yok. (Son dakika notu; Diyanet İşleri Başkanlığı bugün ve Kandil gecesi camilerin kapalı olacağını açıkladı.)
Diğer tarafta spor karşılaşmaları devam ediyor. Ne yani sporcular birbirlerine en fazla bir metre yaklaşarak mı oynayacaklar ya da maske mi takacaklar. Neyi bekliyor olabiliriz, bir sporcuya virüs bulaşmasını mı? (Son dakika notu; ligler ertelendi.)
Sağlık riskinin had safhaya çıkabileceği alanlara yeterince müdahale edilmiyor; ancak diğer yandan bazı kentlerde gariban köylülerin, özellikle de köylü kadınların kendi yetiştirdikleri ürünleri pazarladıkları küçük pazarlar kapatılıyor.
Yabancı çıkışında 834 milyon dolarlık rekor
Yabancı yatırımcılar 6-13 Mart haftasında tam 834 milyon dolarlık net çıkış gerçekleştirdi. Yabancının sattığı menkul kıymetlerin 633 milyon doları devlet iç borçlanma senedi, 202 milyon doları ise hisse senedi.
Merkez Bankası verilerine göre yabancı yatırımcılar yılbaşından 13 Mart’a kadar olan yaklaşık iki buçuk ayda 3 milyar 341 milyon dolarlık devlet iç borçlanma senedi ve 1 milyar 511 milyon dolarlık hisse senedi olmak üzere toplam 4 milyar 852 milyon dolarlık satış yaptı.