Yükselen kredi faizlerinin etkileri görülmeye başladı. 5 Ocak 2024 tarihli haftalık BDDK verilerine göre Bankacılık sektöründe sorunlu kredi oranını gösteren NPL (None Performing Loan) Kasım 2023’te ulaştığı dip noktası olan yüzde 1,51 seviyesinden tekrar yükselmeye başladı ve yüzde 1,62’e çıktı. 2001 krizinde yüzde 30’a ulaşan NPL 2002 yılında yüzde 18,5, 2003 yılında yüzde 11,5 iken yıllar itibariyle gerilemiş ve birçok ülkeden daha iyi bir noktaya gelmişti. Türkiye’nin NPL oranı ABD, Almanya, Çin, Japonya, İngiltere’den sonra hala en iyi ülke konumundadır. Avrupa Birliği’nin NPL ortalaması ise yüzde 2,24’tür.
Kredi faiz oranlarındaki artış hem bireyleri hem de şirketleri zorlamaya başladı. 2023’ün son haftasında sorunlu ticari kredilerde önemli bir artış meydana geldi ve 130.2 milyar TL olan sorunlu alacaklar 2023 sonu itibariyle 146.6 milyar TL’na çıktı ve haftalık NPL’de artış 17 baz puan olup yüzde 1,44’den yüzde 1,61’e çıktı. Bireysel krediler ise 2024’e iyi girmedi. Hem kredi kartlarında hem de ihtiyaç kredilerinin sorunlu olanlarında geçmişe göre artış var. Son haftada 650 milyon TL kredi kartı, 631 milyon TL ihtiyaç kredisi sorunlu hale geldi. 2024’ün ilk haftasında bireysel krediler yüzde 0,78 artarken NPL yüzde 2,9 artmıştır. Bu önemli bir sinyal ve inşallah bir trend oluşturmaz. NPL eğer her ay 10 baz puan artar ise 2024 yıl sonunda NPL oranı kredi yavaşlamasını da dikkate aldığımızda tekrar yüzde 3’e çıkma olasılığı vardır.
Daha önce yazmıştım 2024 yılında çok faiz ödeyeceğiz başlığı altında. Bu çalışmaya göre 2024 yılında bireysel krediler için 1 trilyon 390 milyar TL ve ticari krediler için ise 5 trilyon 260 milyar TL faiz ödeyeceğiz. Toplam faiz gideri birey + ticari 6 trilyon 650 milyar TL’dir güncel faiz oranlarıyla. Bu kadar faizin ödenemeyeceğini belirtmiştim ve ilk datalar kötü gelmeye başladı. Yüksek faiz, hem şirketlerin hem de bireylerin borç servisini artırmaktadır. 100 TL kredi aldığınızda ticari krediler için ödemeniz gereken tutar güncel faiz oranlarıyla yaklaşık 160-170 TL olarak geri ödüyoruz.
Bireysel kredilerde borç servisi daha yüksek 180-200 TL arasındadır. Bu tutarda bir borç servisin yapmak için çok iyi bir gelire ve nakit akışına sahip olmanız gerekir. Aksi takdirde borç servisin yapmakta sorun yaşama ihtimaliniz çok yüksek. Çünkü iç ve dış talep düşük, ekonomik aktivite yavaş. Borç servisinde olası gecikme şirketlerin ratingi için şu anda en büyük risk.
TCMB verilerine göre 5 Ocak 2024 haftasında bireysel kredi faizleri bir önceki haftaya göre faiz 168 baz puan artarak yüzde 65,74’e ulaşmıştır. Ticari kredi faizi ise bireysel kredilerin aksine 153 baz puan azalarak yüzde 52,2’e gerilemiştir. Mevduat (3 aya kadar vadeli mevduat faiz) faiz ise yine aynı dönemler için 121 baz puan azalırken bireysel kredilerin 168 baz puan artması bireylerin işini zorlaştıracaktır.
Sonuç olarak, yükselen kredi faizleri ve artan maliyetler hem bireyleri hem de şirketleri 2024 yılında zorlayacaktır. 2024 yılında güncel faizler böyle devam eder ise 6.65 trilyon TL faiz ödeyeceğiz ve sorunsuz bu ödemeyi yapmak mümkün değil. Bu nedenle enflasyon ile mücadelede diğer araçları da kullanarak faizde normalleşme adımları hızlıca atılmalıdır. Aksi takdirde NPL’in artması kaçınılmazdır.
Ülkelerde NPL oranları (%)
* Türkiye 1,65
* ABD 1,2
* Çin 1,6
* Japonya 1,2
* Almanya 1,28
* İngiltere 1,0
* İrlanda 2,35
* Yunanistan 5,89
* İspanya 3,2
* Fransa 2,31
* İtalya 2,91
* Avusturya 2,08
* Portekiz 3,93
* EU ortalaması 2,24