✔ YEP'e göre bu yılın büyüme tahmini yüzde 0.3. Olumsuz senaryo ise yüzde 1.5 küçülme öngörüyor. Son çeyrekte bir miktar küçülme yaşansa bile yüzde 0.3 büyümeye ulaşılıyor. Yüzde 1.5 küçülmenin işaret ettiği son çeyrek daralması ise yüzde 7'ye yakın.
✔ 2020'nin sıfır büyüme ile kapatılması ise en olabilir senaryo gibi görünüyor. Yılın tümü için sıfır, son çeyrek için yüzde 1.3 dolayında bir küçülme yaşanacağı anlamına geliyor.
Bunlar bizim beklentimiz ya da tahminimiz değil. Yeni ekonomi programında yer alan ve o program açıklanırken dönemin Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak tarafından dile getirilen oranlar.
Yeni ekonomi programına göre GSYH’nin bu yıl yüzde 0.3 büyüyeceği tahmin ediliyor. Ancak Albayrak programı açıklarken pandemi sürecinin olumsuz seyretmesi durumunda 2020’nin büyümeyle kapatılamayacağına ve kötümser senaryo olarak yüzde 1.5’lik bir küçülme tahminleri olduğuna vurgu yapmıştı.
Artık ilk dokuz ayın verilerine sahibiz ve yalnızca bir çeyreği tahmin ederek yüzde 0.3 büyüme ve yüzde 1.5 küçülmenin nasıl gerçekleşebileceğini kolaylıkla hesaplama şansımız var.
TÜİK tarafından hafta başında yapılan açıklama, GSYH’nin ilk dokuz ayda yüzde 0.5 büyüdüğüne, son bir yıldaki büyümenin ise yüzde 2 olduğuna işaret ediyor.
İlk üç çeyrek toplamındaki yüzde 0.5'lik büyümeden sonra yılı yüzde 0.3 büyümede kapatmak artık pek zor görünmüyor. Öyle ki, yılın son çeyreğinde yüzde 0.3'lük küçülme yaşansa bile yılın tümünde yeni ekonomi programında yazan yüzde 0.3 büyümeye ulaşmak mümkün olacak.
Bu gerçeği, “Yeni ekonomi programına göre yılın son çeyreğinde yüzde 0.3 küçülme bekleniyor” diye okumak da mümkün.
Ya kötümser senaryo?
Pandemi korkusunu bütün yıl boyunca doğaldır ki hiç atamadık. Yeni ekonomi programının açıklandığı eylül ayının sonunda da zihinlerde hep pandemi korkusu vardı. Koşulların giderek olumsuza döneceği kaygısı yaşanıyordu.
Ve gün geldi, o korku, kaygı gerçeğe dönüştü. İşler giderek sarpa sardı.
İkinci çeyrekte diğer ülkeleri olduğu gibi Türkiye’yi de dibe çeken ekonomilerin kapanmasıydı. Son çeyreğin iki ayını geride bıraktık ve yine bir kapanmayla karşı karşıya kaldık. Üstelik bu kapanma zaman içinde daha da genişlerse hiç şaşmamak gerek.
Adım adım kötümser senaryoya doğru gidiyoruz. Yılı, YEP’te yazan yüzde 0.3 büyüme ile kapatmak her geçen gün zorlaşıyor. 2020'yi belki kötümser senaryodaki gibi yüzde 1.5 küçülerek kapatmayacağız, ama görebileceğimiz en iyi oran sanki sıfır olacak.
Son çeyrekte yüzde 6.8 küçülme olur mu?
Matematik gerçekler ortada; yılın tümü için yüzde 1.5 daralma, son çeyrekte tam yüzde 6.8’lik bir küçülme yaşanacağı anlamına geliyor.
Son çeyrekte önemli oranda küçülme yaşanmasına yol açabilecek temelde iki etken var.
Birincisi; ucuz krediyle borçlanılarak tüketim öne çekildi ve ağırlıkla bu sayede üçüncü çeyrekte hızlı bir büyüme kaydedildi. Adeta “Keşke üçüncü çeyrekte o kadar büyümeseydik de son çeyreğe de bir şeyler kalsaydı” deme durumundayız.
İkincisi; geçen yılın yüksek sayılabilecek son çeyrek büyümesinin yaratacağı baz etkisi.
Bu iki etken yüzünden son çeyrekte belki yüzde 6.8’e ulaşmaz ama kayda değer bir küçülme yaşanma olasılığı çok güçlü görünüyor.
EN MAKULÜ SIFIR BÜYÜME
Yeni ekonomi programında yazan ve bu çerçevede dile getirilen iki tahmin dışında genel gidişatı gözeterek, biraz da varsayıma dayalı dört senaryo oluşturduk.
Hani pek olacak gibi görünmüyor ya, yılı yüzde 1 büyüme ile kapatabilir miyiz, diye baktık. Bu orana ulaşabilmek için son çeyrekte yüzde 2.3 büyüme gerekiyor. Bu, en olumlu ama en olanaksız senaryo gibi duruyor.
Olabilirliği en yüksek senaryo yılı sıfır büyümeyle kapatmak gibi görünüyor. Sıfır büyüme, son çeyrekte yüzde 1.3’lük bir küçülme anlamına geliyor. Pandemi dolayısıyla ekonomide daha da sıkıntılı günler yaşanması halinde son çeyrek küçülmesi yüzde 1.3’ü aşabilir, yılın tümündeki oran da küçük de olsa negatife dönebilir.
Yılın tümü için yüzde 1 ve yüzde 2 küçülme varsayımına dayanan iki de olumsuz senaryomuz var. Bu durumda son çeyrekte yüzde 5 ve yüzde 9’a yaklaşan küçülmeler söz konusu olacak. Yılın yüzde 1 küçülmeyle kapatılması zaten pek yabana atılacak bir senaryo değil; ama yüzde 2’lik bir küçülmenin pek beklenmediğini belirtelim.