Bir şey ne kadar genele, göreneğe ve olağana aykırı ise, garip ve tuhafsa onu hatırlama ihtimalimiz daha yüksektir. Bu tez bana ait değil. Alman psikiyatrist Hedwig von Restorff (1906-1962) yaptığı incelemeler sonucu insanların sıra dışı şeyleri hatırlama olasılığının yüksek olduğunu tespit etmiş ve bu davranış özelliği onun adıyla anılır olmuş; “Von Restorff Etkisi”. Aslında buna “Lady Gaga Etkisi” de denebilir. Sıra dışı, acayip kıyafetleri, şovları ile her daim hatırlanan, akla gelen Lady Gaga! Tabii ki olumlu olarak akla gelmek, hatırlanmak önemli. Lady Gaga sadece acayip kıyafetleri ile değil, muhteşem sahne performansı ve sesi ile de hatırlanıyor; hepsi bir arada, başarılı bir kombin!
Onbinlerce şehir, yüzbinlerce etkinlik; çoğu bir diğerinin benzeri, kopyası. “Disneyland” sevdası, “Aquarium” tutkusu; “aynı köpek balığını biz “A” şehrinde de görmüştük!” Örneğin müzik festivalleri. İlk kez 1932 yılında Fransa’nın Strasbourg şehrinde “Müzik Dostları Derneği” tarafından düzenlenen festival, İstanbul dahil, bir çok şehir tarafından benzer şekilde organize edilmekte. Sıra dışı olmak, hatırlanmak isteyen şehirler ise sıradışı çözümler üretmek zorunda kalıyor. Psikiyatrist Restorff sıralıyor “keman, gitar, nota, şef, orkestra, peynir” ve katılımcılara soruyor olsa “hangisini hatırlıyorsunuz?”. Elbette genele uymayan, aykırı düşen “peynir”! İşte bu nedenle İngiltere’nin 8 bin nüfuslu Brockworth kasabası akılda kalmak için her yıl “Peynir Yuvarlama Yarışması” düzenliyor. Yarışmacılar 3-4 kilo ağırlığında bölgenin ünlü Rochester Peyniri tekerini kasaba yakınında yer alan Cooper's Hill tepesinden 200 metre yamaç aşağıya yuvarlıyor. Hızı saatte 100 kilometreye ulaşan peynir tekerini yakalayan yarışmayı kazanıyor.
“La Tomatino” ise 1945 yılından bu yana İspanya’nın Bunol kasabasında düzenlenen domates dövüşü. 9 bin nüfuslu kasabaya ancak 20 bin dövüşçü kabul ediliyor ve 120 ton domates kullanılıyor. Dövüş sonrası kasaba baştan aşağıya temizleniyor, domatesin kasabayı dezenfekte ettiği söyleniyor.
“Uluslararası Saç Dondurma Yarışması” her yıl Kanada’nın kutup bölgesine yakın, 36 bin nüfuslu Yukon kasabasında düzenleniyor. Sıcak su havuzuna giren yarışmacı başını su dışına çıkarıyor ve -20 santigrat derece altında bir süre bekliyor. Dondurucu soğukta şekil alan saçın organizatörler tarafından fotoğrafları çekiliyor, en ilginç saç şekli ödüllendiriliyor. Geçen yıl yarışmanın sponsoru noodle (Çin Makarnası) şirketiymiş!
Bizde de en dikkatimi çeken sıra dışı etkinlik Giresun'un Çanakçı ilçesine bağlı Kuşköy köyü halkı tarafından yüzyıllardır bölgeye özgü ıslıkla haberleşmede kullanılan “Islık Dili” için düzenlenen festival. Bu festivalin 20 yılı aşkın bir süredir düzenlendiği belirtiliyor. Eskiden aşılması zor vadiler, sarp yamaçlar yüzünden iletişimin kesilmemesi, sürdürülebilmesi için yerel halk tarafından geliştirilen bir haberleşme tekniği ve dili. Bu festivalin hak ettiği ölçüde ziyaretçi cezbetmesi ve yöreye kazanç sağlaması için çabaların arttırılması gerektiğine inanıyorum.
Bir diğerinin kopyası etkinlikler şehirlerin sıradanlıktan kurtulmasına, akılda kalmasına yardımcı olmuyor. Bu nedenle yaratıcı çözümlere ihtiyaç duyuluyor. Şehrin kültürel mirası bu konuda en önemli başvuru kaynağı. Şehrin gelenek ve görenekleri, dilden dile dolaşan hikâyeleri, binlerce yıl önce yaşanmışlıklar yaratıcı ellerde şekil buluyor, şehir için kazanca dönüşüyor. Ülkemiz coğrafyası bu alanda fırsatlarla dolu. Yararlanmasını bilmeliyiz.
Haftanın Köyü: PAISLEY, ABD
PAISLEY, ABD’nin Oregon Eyaleti’ne bağlı 250 nüfuslu bir yerleşim; bir köy, bir mezra. Bu küçük yeri dünya gündemine taşıyan ise 1984 yılından bu yana düzenlediği bir etkinlik; “Sivrisinek Festivali”. Köyün başı sivrisinekler ile dertte iken ve bununla mücadele için yeterince kaynakları yok iken kaynak oluşturmak için bulunan çare bir festival düzenlemek olmuş. Parlak bir fikir!
Köy festival için hazırlıklar yapıyor; logolu tişörtler hazırlanıyor, festival yürüyüşü için ekipler organize ediliyor. Sivrisinekle mücadele için "SWAT Ekibi", maket sivrisinekler gibi. İşin ilginç yanı bu festivalin sivrisinek derdiyle başı ağrıyan diğer yerleşimler tarafından taklit edilmesi. Teksas Eyaleti bu taklitçilerin başını çekiyor. Web siteleri bile var!