Enflasyonda çığ geliyor! Ekim ayında kesinleşecek ve 2023 yılında uygulanacak yeniden değerleme oranı yüzde 120'ye doğru gidiyor.
✔ Bu durumda trafik cezaları yüzde 120 dolayında artacak.
✔ Motorlu taşıtlar vergisinin hangi oranda artacağına yetkisini kullanarak Cumhurbaşkanı karar verecek.
✔ Emlak vergisi de YDO'nun yarısı kadar artış gösterecek.
İlk olarak bir ay önce, 8 Nisan'da yazmıştım. 2023 yılında uygulanacak yeniden değerleme oranı yüzde 100'e doğru yol alıyordu. Nisan ayının enflasyonu da belli olunca tahmin yapmak daha da kolaylaştı ve adeta felakete doğru gidildiği daha somut olarak ortaya çıktı.
Artık yeniden değerleme oranının yüzde 100’de kalması bile mümkün olmaktan çıktı.
Yeniden değerleme oranı, Yİ-ÜFE’nin ekim sonundaki yıllık ortalama artışına göre otomatik olarak oluşuyor. Bu oranı herhangi bir kurum ya da kişi belirlemiyor.
Yİ-ÜFE’de yıllık ortalama artış nisan sonu itibarıyla yüzde 72.03 düzeyinde. Ekim sonundaki oranı tahmin edebilmek için sekiz alternatifli bir varsayımda bulunduk.
Hani olmaz ya, mayıstan itibaren Yİ-ÜFE hiç artmasa bile ekim ayı sonundaki yıllık ortalama enflasyon yüzde 96.84 olacak. Yani yeniden değerleme oranı bu düzeyde oluşacak. Lütfen dikkat; “fiyatlar sabit kalsa bile” böyle bir orandan kaçış yok.
Fiyatların hiç artmaması mümkün olamayacağına göre...
Yeniden değerleme oranının yüzde 100’ü aşacağı kesin. Mayıstan itibaren altı ay boyunca fiyatlar her ay yalnızca yüzde 1 artsa ekim sonundaki yıllık ortalama Yİ-ÜFE artışı yüzde 100.69’u bulacak. Yani yeniden değerleme oranı bu olacak.
Yİ-ÜFE’deki aylık ortalama artışın altı ay boyunca ortalama yüzde 4-5 dolayında gerçekleşeceğini varsaysak, yeniden değerleme oranı yüzde 115 dolayında oluşacak.
Senaryomuzda en yüksek aylık varsayım olarak yüzde 7’ye yer verdik, bu durumda ekim sonundaki yıllık ortalama Yİ-ÜFE artışı yüzde 127’ye dayanacak.
VERGİLER %60, TRAFİK CEZALARI %120 DOLAYINDA ARTACAK
Bir kez daha belirtelim; yeniden değerleme oranını belirleyen herhangi bir kurum ya da kişi yok.
TÜİK ekim ayının üretici fiyat endeksini açıkladığında son on iki ayın endeksinin toplamı ile (Kasım 2021-Ekim 2022) bir önceki on iki ayın endeksinin toplamı (Kasım 2020-Ekim 2021) kıyaslanıyor ve ortaya çıkan oran otomatik olarak yeniden değerleme oranını veriyor.
İşte bu oran çok muhtemeldir ki yüzde 115-120 aralığında gerçekleşecek.
YDO farklı uygulanabilir mi?
Kısmen uygulanabilir...
Mevcut mevzuat bu konuda Cumhurbaşkanına ancak belli kalemler için sınırlı bir veriyor. Cumhurbaşkanının yetkisini temelde ikiye ayırmak gerek.
Bir kere Cumhurbaşkanının cezalar konusunda yeniden değerleme oranının farklı uygulanmasına karar verme yetkisi yok. YDO ne çıkarsa cezalar aynı oranda artacak.Dolayısıyla bir dizi vergi, ceza ve harç 2023 yılında bu oran doğrultusunda artacak.
Vergilerde ise durum farklı. YDO’ya bağlı olarak değişen ve vatandaşı en çok ilgilendiren iki vergi var; motorlu taşıtlar vergisi ve emlak vergisi.
Cumhurbaşkanı motorlu taşıtlar vergisini YDO’nun yüzde 20’sinden az, yüzde 50’sinden fazla olmayacak şekilde belirleyebiliyor. Örneğin YDO yüzde 120 olursa bu oran yüzde 80 aşağı çekilerek yüzde 24’e kadar indirilebiliyor ya da yüzde 50 artırılarak yüzde 180’e kadar çıkarılabiliyor.
Hatırlayalım, geçen yılın ekim ayında oluşan bu yıla ilişkin yüzde 36.20 düzeyindeki YDO, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kararıyla MTV için yüzde 25 olarak uygulanmıştı.
Şimdi öyle bir gidişat var ki, YDO eğer yüzde 120’yi bulursa Cumhurbaşkanı yetkisini tümüyle kullansa bile MTV artışı yüzde 24’e ancak inecek.
Eğer bu yılın yüzde 36.2’lik YDO’su ile yüzde 25’lik MTV artışı arasındaki dengenin gözetileceği varsayılırsa MTV’deki 2023 artışı yüzde 80 dolayında olacak demektir.
Emlak vergisi artışında da rekor
Emlak vergisi her yıl eğer aksi yönde bir karar alınmamışsa YDO’nun yarısı kadar artıyor. Şu durumda 2023 yılının emlak vergisi artışı yüzde 60’a yakın olacak.
Ancak Cumhurbaşkanı emlak vergisinin de YDO kadar artmasına karar verebilir. Öyle bir durumda emlak vergisinde rekor bir artış görülecek. Gerçi artış yüzde 55-60 arasında oluşsa bile o da bir rekor...
Ve trafik cezaları...
Geldik yeniden değerleme oranının bir anlamda en can yakıcı etkisine; trafik cezalarına.
Öncelikle şunu bir kez daha vurgulayalım; vergilerde indirim yetkisi bulunan Cumhurbaşkanı, cezalar konusunda böyle bir yetkiye sahip değil. Yeniden değerleme oranı hangi düzeyde oluştu, trafik cezaları da o oranda artacak.
Dolayısıyla bu yıl geçerli olan cezaların 2023 yılında yüzde 115-120 arasında daha yüksek uygulanacağını şimdiden görebiliyoruz.
Trafik cezalarının bu oranlara göre hangi düzeye ulaşabileceği konusunda birkaç örnek verelim:
- Kırmızı ışık kuralına uymamak 920-940 lira.
- Araç kullanırken cep telefonuyla konuşmak 920-940 lira.
- Hatalı park etmek 425-435 lira.
- Emniyet kemeri kullanmamak 425-435 lira.
- Makas atarak ilerlemek 3.920-4.010 lira.
- Tek yönlü karayolunda ters istikamette gitmek 3.920-4.010 lira.
- Alkollü şekilde araç kullanmak 3.920-4.010 lira.
- Drift yapmak 19.620-20.100 lira. - Ehliyetsiz araç kullanmak 7.900-8.100 lira.
- Hız sınırını yüzde 10-30 aşmak 920-940 lira, yüzde 30-50 aşmak 1.910-1.950 lira, yüzde 50’den fazla aşmak 3.920-4.010 lira.
KIRK YILLIK YDO BELİRLEME YÖNTEMİ DEĞİŞİR Mİ?
Girişteki küçük tablo durumu tüm açıklığıyla ortaya koyuyor. Ekim ayında oluşacak ve 2023’te uygulanacak YDO’nun en az yüzde 100 olacağı, hatta yüzde 125’i bile geçebileceği ortada.
Bu durumda ya vergilerde yüzde 60 dolayında, cezalarda ise YDO kadar artışı göze alacağız ya da YDO belirleme yöntemini değiştireceğiz.
“YDO yıllardır böyle belirleniyor, değişiklik olur mu” diye sormak anlamsız; elbette olur!
Bir mevzuat değişikliğine bakar, kanun değişiklikleri bile iki günde halledildiğine göre...
Çünkü konu artık ekonomik değil, tümüyle siyasidir.
Konu, seçme gidilirken vergi ve cezaların bu oranda artırılıp artırılmayacağına dönük bir tercihtir.
O yüzden bir de bakmışsınız, kırk yıllık YDO belirleme yöntemi birkaç günde değiştirilmiş ve ya kendi kendine oluşma mekanizmasından tümden vazgeçilmiş ya da aynı yöntemle oluşan YDO’yu çok farklı uygulama konusunda Cumhurbaşkanına yeni yetkiler verilmiş. Böyle bir değişiklik kimseyi şaşırtmasın.