Selçuk Turgay AZAK
Vergi Müfettişi - Ekonomist
Bir ülkenin, diğer ülkelerle belirli bir dönemde yaptığı tüm ekonomik işlemlerin gösterildiği tabloya ödemeler bilançosu denir. Ödemeler bilançosu takvim yılı itibariyle düzenlenir. Ödemeler bilançosunda cari işlemler hesabının en önemli ve en hareketli kalemi mal hesabıdır. Bir ülkenin ithalatı ihracatından fazla ise o ülkenin ticaret açığından kaynaklı döviz açığı oluşur. Çünkü ithalat döviz kaybettirici, ihracat döviz kazandırıcı işlemdir. Bu sebepler ülkeler döviz açıklarını kısa vadede ve daha kolay kapatmak için ulusal paraya yabancı sermaye çekmeye çalışırlar.
Sıcak para nedir?
Yüksek faiz oranı olan ekonomilerde söz konusu faiz oranlarından kısa vadede yararlanmak isteyen yabancı yatırımcılar, döviz kaynaklarını o ülkeye getirir, o ülkenin para birimine çevirir ve faiz getirisi için finansal kuruluşlara ya da menkul kıymet getirisi için borsalara yatırır. Bu şekilde ülkeye döviz girişinin artmasıyla döviz kuru düşer, ulusal para değer kazanır. Çünkü temel iktisat kurallarından biri de ‘‘bir şeyin talebi artarsa, o şeyin fiyatı yani değeri artar’’ şeklindedir. Sıcak para, bir ülkenin finansal varlıklarına (hisse senedi, tahvil, bono, mevduat, repo vb…) yatırım yapmak suretiyle kısa vadede yüksek getiriler elde etmeyi amaçlar ve bulunduğu ülkenin kısa vadeli döviz talebini karşılar.
Bahsettiğimiz süreç ilk bakışta sakıncası yokmuş gibi görünebilir lakin mevcut durumun bir ekonomi için çok fazla olumsuz etkisi olmakla beraber, tarafımızca öne çıkanlardan bahsedilecektir.
Sıcak para döviz kurunu etkiler mi?
Sıcak para diye tabir ettiğimiz kısa vadeli yabancı sermaye, hareketliliği yüksek ve esnek olan bir varlık türüdür. Dolayısıyla bir ülkede sıcak para trafiğinin yoğun olması esnek döviz kuru sisteminde döviz kurunun da dalgalanmasına sebep olacaktır. Sıcak para akışının yoğun olduğu durumda döviz kuru düşecek, sıcak paranın tersine göç etmesi durumunda da döviz kuru artacaktır. Söz konusu dalgalanma ekonomide finansal istikrar ve fiyat istikrarı üzerinde olumsuz bir baskılamaya sebep olabilecektir.
Sıcak para dış ticareti etkiler mi?
Bir ülkeye sıcak para akışının olması, ülkede döviz miktarının artmasına, döviz miktarının artması da döviz kurunun düşmesi suretiyle ulusal paranın aşırı değerlenmesine sebep olabilecektir. Ulusal paranın aşırı değerlenmesiyle birlikte ithal mallar ucuzlayacak, bu sebeple ithalat artacak ve dış ticaret olumsuz etkilenecektir. Bu durumda döviz açıkları daha da artacak ve sıcak paraya olan ihtiyaç daha şiddetlenecektir ve nihai durum kısır döngüye dönebilecektir.
Sıcak para kaynak dağılımını bozar mı?
Sıcak para, ülkenin kaynaklarının yurt dışına transfer olmasına neden olabilir ki ülkenin ekonomik kırılganlığını artırmak suretiyle ekonomiyi spekülasyonlara açık hale getirebilir. Örnek üzerinden anlatmak gerekirse, diyelim ki bir İngiliz vatandaşı Bay A, 1 Ocak tarihinde 1 dolar 5 TL iken 1 milyon dolar getirsin. Ulusal para için belirlenen faiz oranının da % 20 olduğunu düşünelim. Söz konusu kişinin vade sonunda faiz geliri ile birlikte toplam 6 milyon TL tutarında varlığı olacaktır. Bununla beraber ülkeye sıcak para akışı da döviz kurunu düşürecektir. Örneğimize göre 31 Aralık tarihinde 1 doların 4 TL olduğunu varsaydığımızda 6 milyon TL dolara çevrildiğinde kişi dönem sonunda 1,5 milyon dolara sahip olacak ve aslında ilgili şahsa dolar bazında % 50 faiz ödenmiş olacaktır. Yüksek faiz ortamına gelen sıcak para döviz kurunun da düşmesi ile birlikte çok daha fazla getiri elde etmiş olacaktır. Velhasıl bu süreç, ülke üzerindeki faiz yükünü artıracak ve kaynak dağılımını bozabilecektir.
Ne yapmak gerekir?
Sonuç olarak sıcak para, kangren olmuş bir ekonomide pansuman yapmak gibidir. O an acıyı alırsınız ancak durum daha kötüye gider ve kesin çözüme ulaşamazsınız. Temel çözüm kangren olmuş yerin kesilmesi olacaktır. Yani sıcak para yerine, tarafımızca önerilen, döviz kazandırıcı ve döviz ihtiyacını azaltıcı, ihracatı artırıcı, ihracatta katma değeri artırıcı, daha yapıcı ve uzun vadeli ekonomik politikalar ve gerçekçi döviz kuru stratejisi uygulanmasıdır.