Celal Özcan
VERGİ PORTALI
celal.ozcan@pwc.com
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre SSK statüsünde sigortalı çalıştıran işverenlerin, bir ay içinde çalıştırdıkları sigortalıların prime esas kazançları üzerinden hesaplanacak sigortalı ve işveren hissesi prim tutarlarını en geç takip eden ayın sonuna kadar ödemeleri gerekmektedir.
Sigorta primlerinin yukarıda belirtildiği şekilde normal yolla (nakit veya banka yoluyla) ödenmesinin yanı sıra Katma Değer Vergisi (KDV) iade alacağından mahsubu suretiyle ödenmesi de mümkündür.
Sigorta primlerinin KDV iade alacağından mahsup edilmesi suretiyle ödenmesi imkânından 5510 sayılı Kanun’un 4/a maddesi (SSK) kapsamında sigortalı çalıştıran işverenler yararlanabilmektedir.
Bu bağlamda, KDV iade hakkı sahibi olan işveren, kendisinin, mal veya hizmet satın aldığı ya da iştirak veya ortaklık ilişkisi içinde bulunduğu işverenlerin (ortaklık payı ile orantılı olmak üzere adi, kollektif ve adi komandit şirketlerde ortakların, komandit şirketlerde ise sadece komandite ortakların), prim borçları için de mahsup talebinde bulunması mümkündür.
Bu talep, işverenin/mükellefin SGK’dan alıp mahsup dilekçesine ekleyeceği, mahsubu talep edilecek prim borçlarını ve varsa gecikme zammı ve cezası tutarlarını gösteren belgeye göre vergi dairelerince değerlendirilmektedir. Cari dönem borçlarına ilişkin mahsup taleplerinde ise söz konusu belge aranmamaktadır.
KDV iade alacaklarının SGK prim borçlarına mahsubunu isteyen işverenlerin/mükelleflerin mahsup dilekçesi ve iade talebinde aranan belgeleri verilmesi mümkün olan en erken tarihte, fakat en geç KDV beyannamelerinin verildiği ayın son gününe kadar vergi dairelerine intikal ettirmeleri gerekmektedir.
Normalde 5510 sayılı Kanunu’na göre sigorta primlerinin ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenmesi gerekmekle birlikte, işverenlerin sigorta primi borçlarını KDV iade alacağından mahsup suretiyle ödenmesi yolunu tercih etmesi halinde, kendilerine prim ödeme süresinin sona erdiği tarihi izleyen günden itibaren 20 gün ek süre verilmektedir.
Örneğin; Özel sektöre ait X Ltd. Şti.’nin 2024/Nisan ayında çalıştırdığı sigortalılardan kaynaklanan prim borçlarını normal yolla ödeme yolunu seçmesi halinde en geç 31/05/2024 tarihine kadar prim borçlarını ödemesi gerekmekte iken, bu işverenin bu aya ilişkin prim borçlarını KDV iade alacağından mahsup edilmesi suretiyle ödenmesi yolunu seçmesi halinde, ilgili vergi dairesince prim borcunu karşılayacak miktarda mahsup yapılıp, 20/06/2024 tarihine kadar SGK’ya aktarması kaydıyla, işverenin söz konusu cari aya ait primleri yasal sürede ödenmiş sayılacaktır.
İşverenlerin daha önceki dönemlere ait ödeme vadesi dolmuş borçları için de KDV iade alacağından mahsup talebinde bulunmaları mümkün ise de, sigorta primi borçlarının KDV iade alacağından mahsup suretiyle ödenmesinde verilen 20 günlük ilave süre, sadece işverenlerin mahsup talebinde bulundukları ayda muaccel olan cari aylara ilişkin sigorta prim borçları için geçerlidir. Dolayısıyla, işverenlerin geçmiş aylarda ödeme vadesi dolan, başka bir ifadeyle gecikme cezası/gecikme zammına girmiş olan prim borçları için 20 günlük ilave süreden yararlanmaları söz konusu olmayacaktır.
Yine, işverenlerin sigorta primi borçlarının KDV iade alacağından mahsup suretiyle ödenmesindeki 20 günlük ilave süreden yararlanabilmeleri için ilgili vergi dairesine süresi içinde mahsup talebinde bulunmalarının yanı sıra, vergi dairesinin de mahsup tutarını en geç prim ödeme süresinin dolduğu ayı takip eden ayın 20’sine kadar SGK’ya aktarması şarttır. Dolayısıyla, işverenler tarafından süresinde mahsup talebinde bulunulmasına rağmen, ilgili vergi dairesince mahsup edilen tutarın takip eden ayın 20’sine kadar aktarılmamış olması halinde, bu ilave süre imkânından yararlanamayacak ve prim borçlarına normal yasal ödeme süresinin sona erdiği tarihten ödemenin yapıldığı tarihe kadar gecikme cezası ve gecikme zammı uygulanacaktır.
Ayrıca, KDV iade alacağının ilave 20 günlük süre içinde SGK’ya aktarılmamış veya eksik aktarılmış olması durumunda ilgili ayda 5510, 6111 vd. istihdam teşviklerinden de yararlanılamayacaktır.
Cari aya ilişkin prim borçlarının yasal ödeme süresinin sona erdiği tarihi izleyen 20 günlük süre içinde KDV iade alacağından mahsup suretiyle ödenmesi sırasında, mahsup edilen tutarın prim borcunun tamamını karşılamaması durumunda, mahsup edilen kısım yasal süresi içinde ödenmiş sayılmakta. Buna karşın ödenmemiş kısım, 20 günlük süre dikkate alınmaksızın, yasal ödeme süresinin sona erdiği tarihten ödemenin yapılacağı tarihe kadar gecikme cezası ve gecikme zammı uygulanmak suretiyle SGK tarafından tahsil edilmektedir.
5510 sayılı Kanun’da KDV iade alacağından işverenlerin SGK’ya hangi türdeki borçlarının mahsup edilebileceği açık olarak sayılmamış ise de, KDV Genel Tebliği’ndeki açıklamalara göre sosyal sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası, damga vergisi borçları ile bunların ferileri için mahsup talebinde bulunulabilecektir.
5510 sayılı Kanun’un 81’inci maddesinde düzenlenmiş olan “5 puanlık prim indirimi” ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun geçici 10’uncu maddesinde düzenlenmiş “ilave istihdam teşviki” başta olmak üzere bazı teşvik ve desteklerden yararlanabilmek için diğer şartların yanı sıra cari ay prim borçlarının da süresi içinde ödenmesi gerekmektedir.
Bu bağlamda, istihdam teşviklerinden yararlanan işverenlerin cari ay prim borçlarının normal ödeme süresinin bitimini takip eden ayın 20’sine kadar KDV iade alacağından mahsup suretiyle ödenmesi halinde de, prim borçlarının yasal süresi içinde ödendiği kabul edilerek istihdam teşvik ve desteklerinden yararlanabileceklerdir.
Sigorta primi borçlarını KDV iade alacağından mahsup suretiyle ödeyen işverenlerin, sigorta primlerinin yasal ödenmesi gereken sürenin bitiminden itibaren mahsup için geçecek olan ilave 20 günlük süre içinde ihalelere katılmak için SGK’dan borçları olmadığına ilişkin yazı talep etmeleri halinde, iadeyi yapacak ilgili vergi dairesinden/ saymanlıktan alacakları "mükellef ..........nın …....ayına ait …....tutarındaki sigorta primi borcu tutarı KDV alacağından mahsup suretiyle ..........tarihinde Kurumunuz hesaplarına aktarılacaktır" şeklinde düzenlenmiş ıslak imzalı yazı ile SGK’ya müracaat etmeleri ve “vade tarihinde KDV mahsubuyla ödenecek olan sigorta priminin Kurum hesaplarına intikal etmemesi halinde verilmiş olan borcu yoktur yazısının hükümsüz olacağına, dolayısıyla ihale tarihi itibariyle borçlarının olduğunu kabul edeceklerine” dair taahhütname vermeleri koşulu ile ilave 20 günlük süre içinde SGK’dan borçları olmadığına dair yazı alabileceklerdir.