Ahmet ARSLAN
Bilindiği üzere, son günlerde sosyal güvenlik prim borcu bulunan bazı belediyeler ilgili bakan tarafından kamuoyuna açıklanmıştır. Söz konusu durum vergi mahremiyetinde olduğu sosyal güvenlik primi borçlarında da mahremiyet bulunup bulunmadığı ya da SGK’nın prim borcu bulunanları kamuoyuna açıklama görev, yetki ve hatta zorunluluğunun bulunup bulunmadığının irdelenmesini gerektirmektedir.
2023 Yılı Faaliyet Raporundan anlaşıldığı üzere SGK’nın 2023 yılı sonu itibariyle yaklaşık olarak toplam 700 Milyar TL tutarında alacağı bulunmaktadır. Söz konusu tutarın yaklaşık 545 Milyar TL’si prim alacaklarına ilişkin bulunmaktadır.
5502 Sosyal Güvenlik Kurumu Kanununa göre (Md.10/g) “Ödeme tarihi altı aydan daha uzun süre gecikmiş ve SGK Yönetim Kurulu tarafından her yıl için belirlenecek tutardan daha fazla prim borcu olan işverenleri, yönetmelikle belirlenen usûl ve esaslara göre her yıl kamuoyuna açıklamak” SGK Başkanının görev, yetki ve sorumlulukları arasında bulunmaktadır.
Aynı kanuna (Md.7/h) göre “Her yıl için, prim borcu kamuoyuna açıklanacak işverenlerin belirlenmesine esas olmak üzere asgarî borç tutarını belirlemek” yönetim kurulunun görevleri arasında yer almaktadır.
Vadesi geçmiş prim borçlarının kamuoyuna nasıl açıklanacağına ilişkin usul ve esaslar ise söz konusu kanuna istinaden yayımlanmış olan Sosyal Güvenlik Kurumuna Prim Borcu Olan İşverenlerin Kamuoyuna Açıklanmasına Dair Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’de düzenlenmiştir.
Söz konusu yönetmeliğe göre;
- Yönetim Kurulunca, her yıl için prim borcu kamuoyuna açıklanacak işverenlerin belirlenmesine esas olmak üzere, Türkiye genelinde işverenlerin sahip oldukları tüm işyerleri dikkate alınarak asgari borç miktarı kararlaştırılır. Yönetim Kurulu, asgari borç miktarını kararlaştırırken, prim borcunun asıl kısmı ya da bununla birlikte asıl prim borcuna bağlı gecikme cezası, gecikme zammı ve diğer ferilerin toplamından hangisinin esas alınacağını belirlemeye yetkilidir. İlgili mevzuat gereğince ödeme süresinin bitiminden itibaren altı aydan daha uzun süre geçmiş prim borcu bulunan işverenlerden, Yönetim Kurulu tarafından her yıl için belirlenecek tutardan daha fazla borcu olanlar, yılda en az bir en çok iki defa topluca ilan edilir.
- Borçlu işverenlerin kamuoyuna açıklanacak prim borcu; 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu uyarınca ödenmesi gereken sigorta primini, emekli keseneklerini ve bunların karşılıklarını ifade eder. Kamuoyuna açıklanacak borçlu işverenlerin Türkiye genelinde ödenmeyen prim aslının tespitinde; ödeme süresinin sona erdiği veya kesinleştiği tarihi takip eden aydan başlanarak üzerinden altı ay geçmesine rağmen ödenmeyen primlerin, borç asılları toplamı dikkate alınır. Ödeme vadesindeki gecikme altı aydan az olmamak kaydıyla en son hangi aya ait borç asıllarının dikkate alınacağı Başkan tarafından belirlenir. Re’sen tahakkuk ettirilen prim borçları, davaya konu olmamak kaydıyla, idari aşamada kesinleştiği tarihi takip eden aydan başlanarak üzerinden altı ay geçmesi ve ödenmemiş olması halinde kamuoyuna açıklanacak borç miktarının hesaplanmasında dikkate alınır. Prim borcu dava konusu edilmiş ise, söz konusu prim borcu ancak bu davanın kesin hükme bağlanmış olması halinde kamuoyuna açıklanacak borç miktarında dikkate alınır.
- 6183 sayılı Kanun uyarınca tecil ve taksitlendirilmiş olup, açıklanan işlemi, kamuoyuna açıklamanın yapılacağı aydan önceki üçüncü takvim ayının sonuna kadar bozulmamış olan prim borçları, açıklama tarihinden önce 6183 sayılı Kanunun 10’uncu maddesinde sayılan teminatlardan banka teminat mektubunun verilmesi suretiyle tecil ve taksitlendirme talebinde bulunan ve açıklama tarihi itibarıyla talepleri henüz değerlendirme aşamasında bulunan işverenlerin, banka teminat mektubu ile teminat altına alınan prim borçları, özel kanunlara göre ödeme planına bağlanan ve kamuoyuna açıklamanın yapılacağı aydan önceki üçüncü takvim ayının sonuna kadar ödeme yükümlülükleri yerine getirilen prim borçları, çeşitli kanunlarda yer alan sorumluluk hükümleri gereğince, işverenin işverenlik sıfatı dışında asıl kurum borçlusu ile birlikte sorumlu olduğu borç tutarı, takip ve tahsil müesseseleri üzerine işveren tarafından yaratılan ihtilaflar sonucu açıklamanın yapılacağı tarihten önce verilmiş olan ve bu tarihe kadar geçerliliğini koruyan icranın durdurulmasına ilişkin tedbir kararlarına konu prim borçları, ertelenen prim borçları ve kamuoyuna açıklamanın yapılacağı tarihten önceki onuncu iş gününün sonuna kadar tamamen ödenen veya banka teminat mektubu ile teminat altına alınan prim borçları kamuoyuna açıklanmaz.
- Borçlu işverenlerin prim borçlarının kamuoyuna açıklanması işverenin adı, soyadı veya unvanı, işverenin vergi kimlik numarası veya T.C. kimlik numarası ve işverenin bu Yönetmelik hükümlerine göre tespit edilen açıklanacak borç tutarı bilgilerini içeren bir liste ile yapılır. Kamuoyuna açıklanacak liste, borç durumu büyükten küçüğe sıralama yapılmak suretiyle hazırlanır ve her sayfasına müteselsil sıra numarası verilir.
- Kamuoyuna açıklanacak borçlu işverenler listesi, her yılın Mart- Haziran döneminde Kurumun internet sitesinde ve/veya il müdürlüklerinde bir hafta süre ile kamuoyuna açıklanır. Kamuoyuna açıklanan listede kayıtlı işverenler hakkında, listede yer alan bilgiler dışında başka açıklama yapılmaz. Kamuoyuna açıklanan listeler, askıdan kaldırıldıktan sonra, Genel Müdürlük tarafından muhafaza edilir. Bu tarihten sonra listede yer alan işverenler hakkında listede yer alan bilgiler de dahil olmak üzere herhangi bir açıklamada bulunulmaz.
Görüldüğü üzere, vadesi geçmiş sosyal güvenlik prim borcu bulunanların herhangi bir ayırım gözetilmeksizin SGK yönetimi tarafından kamuoyuna açıklanması yasal olarak zorunlu olduğu gibi söz konusu söz konusu açıklamanın yönetmelikle belirtilen usul ve esaslara göre yapılması gerekmektedir.
Uygulamada ise ne SGK’nın sayfasında ne de SGK müdürlüklerinde bu tür açıklamalara rastlanmamaktadır.
SGK Yönetim Kurulunca; en son olarak 2016 yılında, Eylül/2015 ve öncesi aylara ilişkin 150.000 TL ve üzerinde sigorta prim borcu bulunan işverenlerin kamuoyuna açıklanması yönünde bir karar almış ve söz konusu karara istinaden prim borcu bulunanlar 1 hafta süreyle SGK’nın web sitesinden kamuoyuna duyurulmuştur.
Söz konusu tarihten sonra SGK Yönetim Kurulu tarafından asgari prim borcunun tespitine ilişkin olarak alınmış bir karar bulunmadığı gibi prim borcu bulunanlara ilişkin Kurum tarafından yayımlanmış herhangi bir liste de bulunmamaktadır.
Yukarıda açıklanan ilgili mevzuattan anlaşılacağı üzere, ödeme tarihi 6 aydan fazla süre gecikmiş ve SGK Yönetim Kurulu tarafından her yıl için belirlenecek tutardan fazla tutarda sosyal güvenlik prim borcu (gecikme cezası, gecikme zammı, faiz dâhil) bulunan tüm özel ve kamu işverenlerinin SGK tarafından her yılın Mart ve Haziran dönemlerinde kamuoyuna açıklanması SGK’nın görev, yetki ve sorumluluğu kapsamında bulunmaktadır.
SGK’nın söz konusu mevzuat hükümleri gereğince prim borcu bulunan tüm işverenleri mevzuatta öngörülen usul ve esaslara uygun şekilde kamuoyuna açıklaması gerekirken söz konusu açıklamanın son 8 yıldır hiç yapılmamış olması ve son olarak sadece belli bazı belediyelere ilişkin olarak sözlü şekilde yapılması bir kamu idaresi olarak Kurumun sorumluluğuyla bağdaşmadığı gibi saygınlığını da zedeler.