✔ Seyahat gelirlerinde 2012'ye kadar gidilerek yapılan revizyon cari açığın ve net hata noksanın küçülmesini sağlayacak.
✔ Bu tür revizyonların zaman zaman yapılması doğru bir uygulama; ne var ki böylesine köklü bir revizyon için bu kadar zaman beklenmiş olması yanlış.
Turizm ve seyahat gelirlerine ilişkin köklü bir revizyon yapıldı, cuma günkü yazımda buna değinmiştim. Veri bulunabildiği ölçüde geri gidildiği ifade edildi. 2012’ye kadar geri gidilebilmiş belli ki. Aslında on yıl öncesine dönülüp nasıl düzeltme yapıldığı biraz tuhaf geliyor ama sonuçta yapılmış.
Öncelikle şunu söylemeliyim; bu revizyonun yapılmış olması iyidir, daha sağlıklı veriye ulaşma anlamında yararlı bir çalışmadır.
TÜİK de zaten geçen hafta bu revizyona neden gerek duyulduğunu çok detaylı bir şekilde açıkladı. Ancak sorulması gereken bir soru var. Yapılan doğru olmaya doğru da böylesine köklü bir revizyon için bu kadar uzun süre beklenmesi gerekiyor muydu? Turizm ve seyahat gelirlerinin çok çeşitlendiği ortadaydı, bu durum yeni anlaşılmış değildi ki...
Turizm ve seyahat geliri temelde “gümrüklerden çıkanların sayısını ankete dayalı harcama tutarıyla çarpmak suretiyle” hesaplanmaktaydı. Oysa yurtdışı yerleşiklerin, yani yabancıların beyan ettiklerinin ötesinde, belki kendilerinin de pek farkında olmadıkları öylesine çok harcamaları vardı ki artık... İşte bunlar kapsama alınınca turizm ve seyahat gelirlerinin aslında açıklanandan daha fazla olduğu ortaya çıktı. Bu detaylar dikkate alınarak ayrıntılı bir hesaplama yöntemine geçildi ve girişte de belirttiğim gibi 2012 yılına kadar geri gidilerek köklü bir revizyon yapıldı.
(Yeni hesaplamaya nelerin dahil edildiği, hep kafa karışıklığına yol açan turizm ve seyahat gelirinin neden farklı kavramlar olduğu TÜİK’in 27 Ekim’de yayımladığı turizm istatistikleri haber bülteninin 3 numaralı turizm istatistiklerine ilişkin yöntemsel açıklama başlıklı tablosunda ayrıntılı biçimde izah ediliyor.)
Ödemeler dengesine etki
TÜİK’ten yapılan açıklamada, turizm ve seyahat gelirlerindeki revizyonla ilgili çalışmanın sonuçlarının ödemeler dengesi istatistiklerinde ve buna bağlı olarak ulusal hesaplar sisteminde revizyona neden olacağı belirtildi.
Gelin Merkez Bankası’ndan önce davranıp ödemeler dengesinde nasıl bir değişiklik yaşanacak, hep birlikte bakalım. Ancak revizyon sonucu ortaya çıkacak bu yeni değerlerin kesin açıklama yapılınca bir miktar değişebileceğini de belirtelim.
Ama öncelikle şu gerçeğin altını bir kez daha çizelim...
Daha önce de birkaç kez vurgulamıştım. Pozitif net hata ve noksan tümüyle kaynağı belirsiz para girişi demek değildir. Hele hele bu tutarın tümünü kara para olarak nitelemek hiç doğru değildir.
Net hata noksanın bir kısmı ölçüm hatası sonucu ortaya çıkar; bir kısmı ise nereye yazılacağı bilinemeyen para demektir. Zaten bu para bankacılık sistemi yoluyla gelmiştir. Öyle birilerinin ileri sürdüğü gibi bu milyar dolarlar valizlerle getirilse bile bankacılık sistemine girmediği sürece ödemeler dengesine yansımaz bile. Kaldı ki milyar dolarlar valizlerle getirilemez.
Bu köşede 13 Eylül’de net hata ve noksandaki artışı irdelerken şu başlığı kullanmıştım:
“Neyi yanlış ölçüyoruz ki NHN bu kadar büyüyor?”
Yani net hata noksan biraz yanlış ölçüm, biraz eksik ölçüm, biraz da ülkeye bankacılıkta hangi kayıtlara yazılacağı bilinmeyen para girdiği için oluşuyor. Yine aynı yazıda pozitif net hata noksanın ya gelirlerin ya finansmanın az kaydedilmesi yüzünden bu boyuta ulaştığını da vurgulamıştım.
Seyahat gelirindeki revizyonun yansıması
Eksik ölçümün en önemli kaynaklarından birinin üstüne nihayet gidildi. Seyahat gelirleri revize edildi. (Ödemeler dengesi istatistiklerinde turizm değil seyahat gelirleri dikkate alınıyor.)
Bu revizyon sonucu 2012’den bu yana olan dönem için seyahat gelirleri arttı. Seyahat gelirinin artmasıyla birlikte cari açık küçüldü.
2019 yılı istisna. O yıl cari açık değil fazla vardı ve bu revizyonla birlikte fazla büyümüş oldu.
Ödemeler dengesi bir bilanço ve toplamının sıfır etmesi gerekiyor. Cari denge iyileşince bu tutar otomatik olarak net hata ve noksana yansıdı.
Merkez Bankası bu yılın ilk sekiz ayındaki net hata noksanı pozitif 28.3 milyar dolar olarak açıklamıştı. Revize edilmiş seyahat harcamasında sekiz aylık veri yok. Ancak altı aylık verinin revizyon oranını temmuz ve ağustosa da uygulayarak sekiz aylık bir tahmin yapabiliriz. Buna göre sekiz aydaki seyahat geliri ilk açıklamaya göre 6.6 milyar dolar büyüyor; buna bağlı olarak cari açık 39.7 milyardan 33.1 milyara, net hata noksan ise 28.3 milyar dolardan 21.7 milyar dolara iniyor.
AÇIKLAMA MUHTEMELEN 11 KASIM’DA...
Tabloda yer alan yeni cari açık ve yeni net hata noksan verileri, seyahat gelirlerindeki yeni tutarların bu kalemlere bire bir yansıdığı varsayımına dayanıyor.
Seyahat giderine ilişkin kalemlerde de değişiklik yaşanmış olabilir. Ya da yeni seyahat gelirinin bir kısmı başka kalemlerden aktarma yapıldığı için bu düzeye çıkmış olabilir.
Dolayısıyla seyahat gelirindeki artış cari açığa ve net hata ve noksana bire bir yansımayabilir.
Biz olabilecek yansımayı bugün bir ön bilgi niteliğinde aktardık.
Gerçek durumu büyük olasılıkla 11 Kasım’da öğreneceğiz. Merkez Bankası 11 Kasım’da eylül ayına ilişkin ödemeler dengesi istatistiklerini açıklayacak ve muhtemeldir ki seyahat gelirlerindeki revizyona bağlı olarak ödemeler dengesi istatistiklerinde yapılan revizyon da o açıklamada yer alacak.