Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yıllık sanayi hizmet istatistiklerini incelemeye devam ediyoruz. Önceki yazımızda imalat sanayii girişimlerinin teknoloji düzeylerine göre 2021 yılı performansını değerlendirmiştik. Bu kez verilere, günümüzün en kritik sorunu haline gelen finansman ve faizler penceresinden bakacağız.
Bu kez veriler sadece imalat sanayiini değil finans sektörü ile kamu yönetimi, güvenlik hariç reel sektörün tamamını kapsıyor.
TÜİK verileri sektörlerin genel olarak borçluluk oranlarının çok yüksek olduğunu, özkaynaklarının zayıf olduğunu, finansman giderlerinin faaliyet karına göre yüksek düzeyde olduğunu gösteriyor. Bu durum sektörlerin ve işletmelerin kur, faiz ve finansmana erişim karşısındaki kırılganlıklarının çok yüksek olduğunu somut olarak ortaya koyuyor.
Verilere yansıyan başlıca sonuçlar şöyle:
- TÜİK verilerine göre ekonominin yüzde 11.35 büyüdüğü 2021 yılını, 17 ana sektörün 7’si zararla kapattı. Bunlar enerji, inşaat, ulaştırma ve depolama, konaklama ve yiyecek, gayrimenkul faaliyetleri, mesleki, bilimsel, teknik faaliyetler ile kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor faaliyetleri.
- 2021’i zararla kapatan sektörler tarım, finans ve kamu yönetimi dışındaki sektörlerin toplamına göre girişim sayısında yüzde 40.4, çalışan sayısında yüzde 32.5, faktör maliyetiyle katma değerde ise yüzde 25 dolayında bir paya sahip. Yani zarardaki sektörlerin ekonomik ve sosyal ağırlığı ciddi boyutta.
- İlginç bir nokta, inşaat dışında yılı zararla kapatan sektörlerin, GSYH verilerine göre 2021 yılında büyümüş olmaları.
- Yılı zararla kapatan sektörlerin hepsi yüksek borçluluk oranları ve yüksek finansman giderleri ile dikkati çekiyor. Yabancı kaynakların toplam kaynaklara oranı ulaştırma ve depolamada yüzde 99.25, gayrimenkul faaliyetlerinde yüzde 97.59, konaklama ve yiyecekte yüzde 95.10, enerjide yüzde 85.35 gibi dayanılmaz boyutlarda. Kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor faaliyetlerinde ise borçluluk oranı yüzde 100’ün bile üstünde, yani sektör teknik olarak iflas halinde.
- Diğer sektörlerde de borçluluk oranı çok yüksek. Sektörlerin çoğunda borçluluk oranının yüksek olmasının yanında, borçlar içinde kısa vadeli borçların oranının da çok yüksek olması, sorunu iyice ağırlaştırıyor ve kırılganlığı artırıyor.
- Yılı zararla kapatan 7 sektör ile idari ve destek hizmetleri sektöründe finansman giderleri, sektörün faaliyet karından çok daha yüksek. Kültür, sanat, eğlence, dinlence ve sporda finansman giderleri sektörün faaliyet karının 6.9 katını buluyor. Bu oran enerjide 1.95 kat, inşaatta 1.32 kat, ulaştırma ve depolamada 2.68 kat, konaklama ve yiyecekte 1.47 kat, gayrimenkul faaliyetlerinde 1.67 kat, idari ve destek hizmetlerinde 1.28 kat ve mesleki, bilimsel, teknik hizmetlerde 5.84 kat.
- 2021’i kar eden sektörlerin durumu da çok parlak değil. Sektörlerin toplam verilerine göre borçlar özkaynakların üç katını buluyor. Borçlar içinde kısa vadelilerin oranı yüzde 65 düzeyinde. Faaliyet karının yüzde 73’i finansman giderlerini karşılamaya gidiyor.