“Teknoloji şehirdeki yoğunluğu anlamlı kıldığı sürece şehirler daha çekici olacak. Aksi halde şehirlerin cazibesi kalmayacak.”— Rohit T. Aggarwala; The First Principles of Urbanism
“UrbanTech” şehir tabanlı teknoloji; özetle “Şehirli Teknoloji”. “Şehirli Teknoloji” doğrudan şehir yaşamını ve şehrin sürdürülebilirliğini olumlu etkileyen yeni girişimleri (startup) tarif etmek için kullanılan bir deyim. Akıllı şehir teknolojilerinden farkı, alıcının şehir yönetimleri değil doğrudan şehirlinin kendisinin olması. Her geçen gün artan sayıda yeni girişim şehirlerle ilgili sorunlara çözüm bulmak için çaba gösteriyor. Nedeni şehirlerin küresel ekonomi içindeki rolü ve payının artması. Yatırımcılar da bu yeni girişimlere fon sağlamak için adeta yarışıyorlar. Beslenme, mobilite, sağlık, inşaat, teslimat ve daha birçok alanda inovatif çözümler şehirli ile buluşuyor, şehirde yaşamanın zorlukları birer-birer aşılıyor ve yaşam kolaylaşıyor. Uber – kısa zaman araç kiralama, Airbnb – yeni nesil ev otelciliği, WeWork – esnek paylaşımlı çalışma alanları, Instacart-market alışverişi ve teslimatı gibi girişimler şehirlinin yaşamını kolaylaştırırken kısa zamanda büyük değer kazanmıştır. Brand Finance tarafından yayınlanan “Global 500-Dünyanın En Değerli Markaları, 2021” araştırmasına göre Uber 20,5 milyar dolar marka değerine ulaşmıştır. Fikir verebilmek adına, Türkiye’nin en değerli 100 markasının 2020 toplamı 24,6 milyar dolar olmuştur. Bu toplama bankalarımız, telekom şirketlerimiz, havayollarımız, perakende zincirlerimiz gibi büyük şirketlerimizin markaları dahildir.
Dünya genelinde 128 ülkede 669 şehri kapsayan bir araştırmaya göre “Şehirli Teknoloji” 65 milyar dolarlık bir endüstri haline gelmiştir. İlk 20 şehri kapsayan listede 7 Çin şehri, 4 ABD’li şehir bulunmaktadır. Tel Aviv listede 18. sırada yer alırken tek bir Türk şehri yer almamaktadır.
Önce tarımda makineleşme ile sonra sanayide teknoloji ile sağlanan verimlilik dönüşümü şimdi de şehirler için gerçekleşmektedir. Atıl kullanılan araçların, konutların, ofislerin paylaşımlı kullanımı ile şehirlerde verimlilik artmaktadır. “Şehirli Teknoloji” üniversitelerin araştırma-geliştirme kabiliyetlerini zorlamakta, şehirler yetenekli nüfus için çekim merkezi haline gelmekte, finansman kaynaklarını bu doğrultuda harekete geçirmektedir.
“Şehirli Teknoloji” yeni, ilgi çekici teknolojik çözümlerden fazlasıdır. Şehirleşme ile artan temel sosyal sorunlara cevap bulan bir gelişmedir. Şehirlerin iklim sorunları ile mücadelesine, şehirlinin sağlığına ve güvenliğine katkıda bulunmaktadır.
Türkiye şehirlerinin bu alanda gelişmesi doyurucu boyutta değildir. Dünyadaki ilk örneklerinin benzerleri üzerine yoğunlaşan çabalara tanık olunmaktadır. Salgın döneminin zorlayıcı nedenleriyle ve öncelikle market alışverişi ve teslimatı alanında yeni girişimler mevcuttur. Ancak bunların hiçbiri “ilk” değildir. Özetle üniversitelerimiz araştırma-geliştirme kabiliyetlerini zorlamamaktadır, şehirler yetenekli nüfus cezbetmekte yetersiz kalmaktadır. Şehir yönetimlerinin dünya şehirlerini temelden etkileyen bu gelişmenin dışında kalması kabul edilemez. Uzun yıllardır takipçi olmaktan bıkmış olmamız gerekir. Lokomotifin ardına sıralanmış bir diğerine benzer vagonlardan biri olmaktan kurtulalım, kendi rayımızı kendimiz döşeyip, ardımıza takılacak vagonları çekip götüren öncülerden olalım.
Haftanın Şehri: PEKİN, ÇİN
Pekin, “Şehirli Teknoloji” sıralamasında en üstte yer alan şehir. 21,5 milyon nüfusa sahip Pekin aynı zamanda Çin’in başşehri. Pekin’i üst sıralara taşıyan gelişme Zhongguancun Bilim Parkı’nın kurulması ile başlamıştır. 50’li yıllarda alınan bir kararla bu alan üst düzey eğitim ve teknolojik araştırmalara ayrılmış, zaman içerisinde dünyanın en önemli teknolojik gelişme bölgelerinden bir haline gelmiştir. Şu anda aşısını kullandığımız Sinovac Laboratuarı da bu bölgede yer almaktadır.
Bilim Parkı’nda 9 bin ileri teknoloji şirketi bulunmakta ve teknolojik gelişmelere yön veren 10 yapay zeka laboratuvarı yer almaktadır. Özetle, Pekin şehrini “Şehirli Teknoloji” sıralamasında en üste taşıyan gelişmeler tesadüfü değildir. Kararlı, tutarlı, sabırlı bir gelişmenin sonucudur.