Deprem bölgesindeki ekonomik ve sosyal kırılganlıkları ele almaya bu kez kadınların penceresinden devam ediyoruz. Toplumsal olarak yaşanan her krizde çocuklar ile kadınlar, en ağır etkilenen kesim oluyor. Afet halinde sorun katlanarak büyüyor. Bu nedenle politikaların belirlenmesinde kadınların durumu, sorunları ve kırılganlık düzeylerinin tespiti kritik önem taşıyor. Bu çocuklar açısından da hayati önemde.
Depremzede 11 ilde kadınların 2022 sonu itibarıyla içinde bulundukları duruma baktığımızda öne çıkan noktaları şöyle sıralayabiliriz.
- Depremzede 11 ilin kadın nüfusu 6.96 milyon. Bunun 5 milyonu 15 ya ve üzerinde, 4.62 milyonu ise 18 yaş ve üzerinde. Kadın nüfusta ortanca yaşı 21.3 olan Şanlıurfa genç nüfus ağırlığının en yüksek olduğu il. 11 il içinde Elazığ 35.2 ile ortanca yaşı en yüksek il.
- Diğer 70 ilde ortalama hanehalkı büyüklüğü 3.07 iken depremzede 11 ilde 3.77 ile daha yüksek. Bu sayı Şanlıurfa’da 4.81’i buluyor. Bu depremzede illerde kadınların aile içindeki yükünün çok daha yüksek olduğunu ve bunun afet koşullarında çok daha ağırlaştığının bir göstergesi.
- Depremzede illerde 2022 sonu itibarıyla 15 yaş ve üzeri yaşta eşi ölmüş veya boşanmış olan 576 binin üzerinde kadın yaşıyordu. Bunlar yaş grubu içinde yüzde 11.53 gibi hatırı sayılır bir ağırlığa sahip.
- Depremzede illerde çocukları ile yalnız yaşayan kadın sayısı 304 binin üzerinde. Bunar da 18 yaş ve üzeri kadın nüfusunun yüzde 6.58’ini oluşturuyor.
- Depremin yol açtığı maddi ve manevi kayıplar karşısına en kırılgan kesimi oluşturan bu iki grubun, bu süreçte özellikle desteklenmesi, gözetilmesi gerekiyor.
- Depremzede illerdeki kadınların sosyal güvenlik açısından da durumu diğer illere göre daha kötü bir noktada. Tam zamanlı bir işte sözleşmeli olarak kayıtlı (SGK) çalışan kadıların 18 yaş ve üstü nüfustaki payı diğer 70 ilde yüzde 19.21 iken deprem illerinde yüzde 10.78’e düşüyor. Bu oran Şanlıurfa’da yüzde 8.25’e kadar iniyor. Yarı zamanlı, geçici iş ve staj gibi garantisiz işlerde çalışan ve bu çerçevede sigortalı olan kadınların oranı da 70 il için yüzde 22.15 iken deprem illerinde yüzde 14.03’e düşüyor.
- Bağ-Kur ve memur statüsünde zorunlu sigortalı olanların 18 yaş üstü kadın nüfusuna oranı da 70 il için yüzde 6.38 iken deprem illerinde yüzde 5.47.
- Deprem illerinde kayıtlı çalışan kadınların ücretleri de diğer illere göre ciddi ölçüde düşük. Diğer 70 ilde kayıtlı çalışan erkeklerin günlük ortalama kazançları 404.16 TL, kadınların kazancı 350.31 TL. Depremzede 11 ilde günlük ortalama kazanç erkeklerde 323.02 TL’ye, kadınlarda ise 292.94 TL’ye düşüyor. Deprem bölgesinde günlük ortalama 269.05 TL ile kadınların en düşük ücretle çalıştıkları il Malatya.
-TÜİK’in 26 bölgeli düzey 2 coğrafi sınıflamasına göre depremden etkilenen 5 bölgede kadın istihdamı diğer 21 bölgeye göre çok daha olumsuz durumda.
- Buna göre diğer 21 bölgede ortalama yüzde 36.61 olan kadınların işgücüne katılma oranı, depremzede 5 bölgede yüzde 28.27’ye düşüyor. Asıl önemli gösterge olan istihdam oranı 21 bölgede yüzde 31.79 iken deprem bölgesinde yüzde 24.04’e iniyor. Kadın istihdam oranı Şanlıurfa-Diyarbakır bölgesinde yüzde 19.01’e kadar düşüyor. Ücretsiz aile işçileri hariç istihdam oranı ise 11 il için yüzde 19.04’e, Urfa’da 14.86’ya iniyor.
- Emeklileri de hesaba katarsak çalışan ve emekli aylığı alanların çalışma çağındaki nüfusa oranı 21 bölge için yüzde 36.21 iken deprem bölgesine yüzde 25.72’ye iniyor. Ayrıca sağlık nedeniyle çalışamaz durumda olan kadınların nüfusa oranı ise yüze 10.46 gibi dikkate değer düzeyde.