✔ Sanayi üretiminde ilk sekiz ay geçen yılın baz etkisinden dolayı yüksek artışlar gerçekleşti. Geçen yılki üretim eylülden itibaren normale döndüğü için artık o rekor üretim artışları söz konusu olmayacak. Eylülle birlikte geçen yılkine çok yakın üretim göreceğiz.
Sanayi üretimi temmuzdaki bayram tökezlemesinden sonra ağustos ayında iyi bir performans sergiledi. Üretim, takvim etkisinden arındırılmış endekse göre geçen yıla kıyasla yüzde 13.2 arttı. Herhangi bir arındırma işlemine konu olmayan hesaplamayla bulunan üretim artışı ise tam yüzde 19.9 düzeyinde gerçekleşti.
İki endeks arasındaki farkı kısaca yine vurgulayalım. Takvim etkisinden arındırılmış olan endeks, hesaplamaya konu aylardaki işgünü sayısının aynı olması durumunda gerçekleşecek üretim değişimine işaret ediyor. Arındırılmamış endeks ise, üretim hangi düzeyde gerçekleşmişse onu ortaya koyuyor. Temmuz ayı bu konuda çok tipik bir örnek. Arındırılmamış endekse göre olan üretim, söz konusu ay tatil gününün çok olmasından dolayı geçen yıla göre yüzde 1.4 gerilemiş; ancak bu etki ortadan kaldırılarak yapılan hesaplamaya göre, yani takvim etkisinden arındırılmış endekse göre üretimde yüzde 9.1 artış olmuştu. İki endeks arasında bazı aylarda çok belirgin farklar oluşsa da belli bir süre sonra oranlar birbirine yaklaşıyor. Örneğin arındırılmamış ve arındırılmış endeks sırasıyla ilk çeyrekteki üretim artışı yüzde 11 ve 12, ikinci çeyrekteki artış yüzde 40 ve 41, temmuz ve ağustos ayları toplamındaki artış da yüzde 9 ve 11 oldu. İlk sekiz ayın oranı da yine aynı sırayla yüzde 20 ve 21.
Rekor artışların sonu
Sanayi üretimi artışında eylül ayıyla birlikte artık o rekor oranları görmemiz muhtemelen söz konusu olmayacak. Hele hele nisan ve mayısta yüzde 65 ve yüzde 40 dolayında gerçekleşen artışlar hiç mi hiç gündeme gelmeyecek. Hem zaten gelmesin! Bu tür oranları bir kez daha yaşamak demek, bir önceki yıl dramatik bir üretim düşüşü yaşanmış olması demek. Ne üretim bir daha geçen yılki gibi dibe otursun, ne de o üretimden sonra bu yılki gibi şaha kalkılıyor görüntüsü oluşsun.
Sanayi üretimi geçen yıl özellikle ikinci çeyrekte adeta tümüyle çökmüş; temmuz ve ağustos aylarında toparlanma başlamış ve nihayet eylülde işler normale dönmüştü.
Şimdi üretimin çok kötü ve kötü gittiği dönemle kıyaslama bitti; ilk sekiz ay geride kaldı.
Takvim etkisinden arındırılmamış hesaplamaya göre geçen yılın ilk sekiz ayındaki ortalama endeks 105.7 düzeyindeydi, son dört ayın ortalaması ise 136'ya fırladı. Bu yılın ilk sekiz ayındaki ortalama 127, ağustostaki endeks de 138. Yani eğilim olarak bu yılın ağustosu, geçen yılın son dört ayına çok yakın. Dolayısıyla artık çift haneli üretim artışı çok büyük olasılıkla geride kalıyor. Son dört aydaki üretim, öyle görünüyor ki geçen yıla çok yakın gerçekleşecek.
İstihdam artışı yüzde 11
Sanayi üretimi ilk sekiz ayda geçen yıla göre yüzde 20 dolayında artış gösterirken sanayi istihdamındaki artış üretimin yarısı düzeyinde gerçekleşti.
Sanayi sektöründe geçen yılın ocak-ağustos döneminde aylık ortalama 5.4 milyon kişi istihdam edilmişti. Aylık ortalama istihdam yüzde 11’lik artışla bu yıl 6 milyona çıktı.
Aslında sanayi istihdamı 2014-2020 döneminde neredeyse hiç değişmedi. Yıllık ortalama istihdam 5.3 milyonla 5.7 milyon arasında dalgalandı. 6 milyon sınırı ilk kez bu yıl aşıldı. Sanayi istihdamı bu yıl mart, haziran ve ağustos aylarında 6.2 milyon düzeyinde gerçekleşti.