Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2021 yılı sanayi ve hizmet istatistiklerine göre tarım dışındaki reel sektörde faaliyet gösteren yaklaşık 3,59 milyon girişim var. Bu girişimlerde yaklaşık 17,5 milyon kişi çalışıyor. Bunların 14,54 milyonu ücretli çalışan statüsünde. 3,59 milyon girişimin 2021 yılındaki toplam mal ve hizmet üretimi 1,22 trilyon TL, faktör maliyetleriyle yarattıkları katma değer ise 2,71 trilyon TL oldu.
Reel sektör girişimlerinin yüzde 94’ünü 1-9 kişinin çalıştığı mikro işletmeler oluşturuyor. Mikro işletmeler istihdamın yüzde 37,6’sını, üretimin yüzde 15,1’ini, katma değerin ise yüzde 12,1’ini gerçekleştiriyor.
Reel sektör girişimlerinin yüzde 5’i 10-49 kişinin çalıştığı küçük işletmeler. Küçük işletmelerin istihdamda yüzde 20, üretimde yüzde 16,7, katma değerde yüzde 15,2 payı var.
50-249 kişinin çalıştığı orta boy işletmelerin girişimler içindeki payı binde 8, istihdam payı yüzde 16,4, üretim payı yüzde 22,6, katma değer payı ise yüzde 22,6.
250 ve daha fazla kişinin çalıştığı büyük işletmeler sayısal olarak sadece binde 1,5 paya sahip. Bunu karşın istihdamın yüzde 26,1’i, üretimin yüzde 43,8’i, katma değerin de yüzde 50,1’i büyük işletmeler tarafından gerçekleştirildi.
COVID-19 salgın koşullarından çıkış yılı olan 2021’de küçük işletmeler girişim sayısı artışında yüzde 11,7 ve istihdam artışında yüzde 11,3 ile başı çekti. Büyük işletmeler üretim ve katma değer artışında ciddi bir farkla ilk sırayı aldı. Üretim artışı büyük işletmelerde yüzde 70,3, orta işletmelerde yüzde 63, küçük işletmelerde yüzde 58,8 ve mikro işletmelerde yüzde 49,7 oldu. Katma değer artışı büyük işletmelerde yüzde 74, orta işletmelerde yüzde 57,7, küçük işletmelerde yüzde 55,7 ve küçük işletmelerde yüzde 51,51 olarak gerçekleşti.
Sektörler penceresinden bıktığımızda salgın koşullarından çıkışta en sıkıntılı sektörün eğitim olduğu görülüyor. Eğitim sektörü 2020 yılında personel maliyetini yüzde 6,62 kısarken üretim değeri yüzde 19,9 düşmüştü. Sektörün 2020 yılı katma değer artışı da yüzde 11,9 ile genel ortalamanın altında kalmıştı. Eğitim sektörü 2021 yılında yüzde 24,31 üretim ve yüzde 14,3’lük katma değer artışı ile sektörler arasında en son sırada yer aldı. Eğitim sektörü yüzde 1,5’lik istihdam artışı ile de kültür, sanat, eğlence, spor ve dinlence sektörünün ardından sondan ikinci sırada bulunuyor. Eğitim, büyük ve orta işletmelerdeki istihdam düşüşü ile de dikkat çekiyor.
Buna karşın konaklama ve yemek hizmetleri sektörü salgın yılının yaralarını 2021’de sarmış gözüküyor. Konaklama ve yemek hizmetleri sektörü yüzde 81,7 üretim, yüzde 121,4 üretim artışı ile lider. Bu sektörde 2020 yılında üretim yüzde 27,2, katma değer ise yüzde 43,5 düşmüştü.
Katma değer artışında turizmi yüzde 98,1 ile ulaştırma, yüzde 73,8 ile imalat ve yüzde 73,4 ile madencilik izliyor. Üretim artışında ise su, kanalizasyon ve atık yönetimi yüzde 74,5 ile ikinci, imalat da yüzde 72,2 ile üçüncü sırayı alıyor.
İstihdam artışında ise yüzde 18,1 ile inşaat, yüzde 13,6 ile bilgi ve iletişim, yüzde 12,6 ile gayrımenkul faaliyetleri ve yüzde 12,3 ile su, kanalizasyon ve atık yönetimi ilk sıraları paylaşıyor.
Büyüklük ve sektör ayrımıyla en yüksek katma değer artışını yüzde 150 ile ulaştırmadaki büyük işletmeler gerçekleştirdi. Onu konaklama ve yiyecekteki büyük ve orta işletmeler yüzde 144,4 ve yüzde 142,6 ile izlediler.
Katma değer artışında en kötü performansı ise yüzde 3,9’luk artışla enerjideki orta işletmeler ve yüzde 4,2’lik artışla eğitimdeki büyük işletmeler kaydetti.